İş Sahibinin Yükleniciyi Uyarmış Olması

Genel olarak borçlunun temerrüdünü düzenleyen TBK m. 117’ye göre; yüklenicinin borçlu temerrüde düşmesi, kural olarak, iş sahibi veya onun yetkili temsilcisi tarafından ihtar edilmiş olmasına bağlıdır. İhtar; varması gerekli, tek

204 _{Kurt, s.160.} 205 _{Kurt, s.166.} 206 _{Öz, s.150.} 207 _{Kurt, s.172.}

45

taraflı ve hukuki işlem benzeri bir irade beyanı olup yüklenicinin hakimiyet alanına varmasıyla sonuç doğurur208_.

İhtarın hukuki niteliğinin hukuki işlem benzeri işlem olması onun kural olarak şekle tabi olmaması sonucunu doğurmakla birlikte, sözleşmede bir şekil şartı kararlaştırılmış ise iş sahibinin bu şekil şartına uygun şekilde temerrüt ihtarında bulunması gerekir. Yine, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun209 _{(TTK) 18.}

maddesinin 3.fıkrasına göre, tacirler arasındaki temerrüt ihtarlarının şekil şartı belirlenmiştir. Buna göre; tacirler arasındaki temerrüt ihtarları noter aracılığıyla, iadeli taahhütlü posta yoluyla ya da güvenli elektronik imzayla kayıtlı elektronik posta ile gerçekleştirilmelidir210_.

Kural, iş sahibinin ihtarda bulunma şartını gerçekleştirmesi ise de, bazı hallerde bu şart aranmamaktadır.

Türk Borçlar Kanunu’nun 117.maddesinin 2.fıkrasına göre; borcun ifa edileceği gün taraflarca belirlenmiş veya sözleşme ile vadeyi belirleme yetkisine sahip olan taraf bu tarihi usulüne uygun şekilde karşı tarafa bildirmişse artık belirli bir vade söz konusudur. Bu halde, ihtarda bulunma şartı aranmaz ve bu günün gelmesiyle temerrüt gerçekleşir211_{. Sözleşmenin kurulması sırasında belirli olmakla iş}

sahibinin risk alanından kaynaklanan nedenlerle yüklenici açısından haklı bir gecikmenin yaşandığı hallerde, artık belirli bir vade söz konusu olmadığından yüklenicinin temerrüde düşürülmesi için iş sahibinin ihtarda bulunması gerekecektir212.

İhtar şartının aranmayacağı bir diğer hal, eserin teslim edilmeyeceğinin açıkça iş sahibine bildirildiği durumlarda olduğu gibi, yüklenicinin bulunduğu durumdan ihtarın faydasız kalacağının anlaşılmasıdır. Yine, ihtarda bulunması iş sahibinden dürüstlük kuralı uyarınca beklenemiyorsa ihtar şartı aranmayacaktır213_.

208 _{Öz, s.151; Akıntürk/Ateş, s.128.} 209 _{R.G. Tarih:14.02.2011,Sayı:27846.} 210 _{Öz, s.151.}

211 _{Duman, İnşaat Hukuku, s.568; Yavuz, s.527; Öz, s.153; Akıntürk/Ateş, s.129.} 212 _{Kurt, s.178.}

46

Son olarak, yüklenicinin ihtarın kendisine ulaşmasını kasten engellediği hallerde de, Türk Borçlar Kanunu’nda şarta bağlı borçlar bakımından düzenlenmiş olan 175.maddesinin 1.fıkrasının kıyasen uygulanmasıyla şart gerçekleşmiş sayılacak ve ihtarda bulunma şartı aranmayacaktır214_.

7.1.1.4. Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda Temerrüde Düşmesinin Sonuçları Ve İş Sahibinin Hakları

7.1.1.4.1. Genel Olarak

Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde, borçlunun temerrüdü halinde alacaklının talep edebileceği haklar TBK m. 125.’te düzenlenmiştir. Buna göre; alacaklı borçlunun sözleşme ile yüklendiği edimin aynen ifasını ve ifanın zamanında gerçekleşmemesi nedeniyle uğradığı zararın tazminini talep edebilir. İş sahibinin aynen ifa ve gecikme tazminatı talep edebilmesi için yükleniciye uygun bir süre verme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bununla birlikte; TBK m. 118’e göre, gecikme tazminatının kabulü için yüklenicinin kusurlu olması aranmaktadır215_.

Aynen ifa, TBK m. 113’e dayanılarak, inşaatın iş sahibi tarafından tamamlatılmasına izin verilmesi ve eksik işlerin tamamlanması için yapılacak giderlerin müteahhitten tahsili talebiyle açılacak bir dava ile ileri sürülebilir. Bu halde, eksik işlerin bedeli dava tarihindeki değerlerine göre hesaplanacaktır. Eksik işler için yapılması gereken masrafların inşaatın tamamlanmasına kadar geçecek sürede artması halinde oluşan bu farkın tahsili talebi ise ancak davada fazlaya ilişkin hakların saklı tutulmuş olması halinde mümkün olacaktır216_.

Gecikme tazminatı ise, inşaatın vadesinde teslim edilmemesi ile nedensellik bağı kurulabilecek tüm zararları kapsamaktadır. Buna mukabil, gecikme cezası, gecikme tazminatından farklı bir hukuki kavramdır ve gecikme tazminatı ile karıştırılmamalıdır. İfa zamanının yüklenici açısından önemli olması nedeniyle inşaat sözleşmelerinde genellikle gecikme cezası kararlaştırıldığı görülmektedir. Gecikme cezası, yüklenicinin, geciktiği süre için bir ceza bedeli ödemesi olup

214 _{Kurt, s.181.}

215 _{Duman, İnşaat Hukuku, s.578; Yavuz, s.528; Öz, s.153; Akıntürk/Ateş, s.131.} 216 _{Kostakoğlu, s.585.}

47

TBK m. 179 uyarınca ifa ile birlikte talep edilebilen cezai şart niteliğindedir. Bu nedenle, iş sahibi, sözleşmeden dönme hakkını kullanırsa işlemiş cezai şartı talep edemeyecektir. Bununla birlikte, sözleşmenin ifa edilmemesinden doğan müspet zararın tazmini talep edilirse yalnızca bu talep anına kadar işlemiş cezai şart talep edilebilirdir. Yüklenici, kusursuz olduğunu ispat ederek bu gecikme cezasını ödemekten kurtulabilecekse de zararın, kararlaştırılan gecikme cezası kadar fazla olmadığını ileri sürerek ödemeden kaçınamaz. Diğer bir ifadeyle, yüklenici, iş sahibinin hiç zararı doğmamış olsa dahi gecikme cezasını ödemekle yükümlüdür217_.

Borçlunun temerrüde düşmesinin bir diğer hukuki sonucu, temerrüt sonrasında sözleşme konusunda meydana gelecek hasar ve zararın da yükleniciye ait olmasıdır. Yüklenicinin bu hasar ve zarardan sorumluluktan kurtulabilmesi, ancak kusuru olmaksızın temerrüdü düştüğünü ispatlaması ile mümkün olabilir218_.

İş sahibinin aynen ifa ve gecikme tazminatı talebi, borçlu temerrüdünün sonucu olup TBK m. 125’e göre alacaklının aynen ifadan derhal vazgeçerek borcun ifa edilmemesi nedeniyle olumlu zararını talep etmek ve sözleşmeden dönmek olmak üzere seçimlik hakları mevcuttur219_.

İş sahibinin sahip olduğu seçimlik hakları kullanabilmesini en önemli şartı, yükleniciye ek süre tayin edilmesi ve bu sürede borcun ifası için son bir olanak sunulmasıdır. Ek süre tayini, yükleniciye ulaşmakla TBK m. 125’te bağlanan sonuçlarını doğuracaktır220_.

Yükleniciye verilecek uygun ek süre yüklenicinin temerrüde düşmesinden önce verilemeyeceği gibi, yüklenicinin temerrüt hali, verilen ek süre boyunca varlığını koruyacaktır221_.

Buna mukabil, TBK m. 124, seçimlik hakların kullanılması için süre verilmesini gerektirmeyen durumları düzenlenmiştir. Buna göre; borçlunun içinde bulunduğu

217 _{Öz, s.157.}

218 _{İnan, Ali Naim/Yücel, Özge, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2014, s.621.}

219 _{Kurt, s.238; Yavuz, s.527.}

220 _{Kurt, s.239; Yavuz, s.527; Aydemir, s.480.} 221 _{Kurt, s.240.}

48

durumdan veya tutumundan süre vermenin faydasız olacağı anlaşılıyorsa, edimin ifası alacaklı için faydasız kalmışsa ve son olarak borcun ifasının zamanında gerçekleşmemesi sonucu ifanın artık kabul edilemeyeceği sözleşmeden anlaşılıyorsa artık borçluya ek süre tanımaya gerek yoktur.

Türk Borçlar Kanunu’nun 124.maddesinin 3.bendinde bahsedilen “borcun ifasının, belirli bir zamanda veya belirli bir süre içinde gerçekleşmemesi üzerine, ifanın artık kabul edilmeyeceği sözleşmeden anlaşılması” halinden anlaşılması gereken ise mutlak kesin vadeli işlemler değildir. Zira, mutlak kesin vadeli işlemlerde borcun zamanında yerine getirilmemesi artık ifayı objektif olarak imkansız kıldığından imkansızlık hükümleri uygulanacaktır. Maddede anlatılmak istenen ise, ifa zamanının öneminin, borcun niteliğinden değil tarafların iradelerinden kaynaklandığı nisbi kesin vadeli işlemlerdir222_.

İş sahibinin seçimlik haklarını kullanabilmesi için, ek süre tayin etmesinden sonra aynen ifadan vazgeçtiğine ilişkin beyanda da bulunması gerekir. Aynen ifadan vazgeçme halinde, yüklenici, eseri gelmiş olduğu vaziyette bırakmalıdır. Zira, aynen ifadan vazgeçme beyanından sonra artık eseri teslim borcu sona ermektedir223.

İş sahibinin gerek aynen ifadan vazgeçme ve gerekse seçimlik haklarını kullanmaya dair beyanları yenilik doğurucu hak niteliğindedir ve iş sahibi her iki konudaki iradesini tek seferde bulunacağı bir beyan ile ifade edebilir. İş sahibi, aynen ifadan vazgeçtiğine ilişkin beyanının yükleniciye varmasından sonra bu beyanı geri alamaz224_.

İş sahibinin, iradesini ifade biçiminden hangi seçimlik hakkını kullandığı anlaşılamıyorsa, bu halde, iş sahibinin gerçek iradesini ortaya koymaya yönelik yorum yapılarak sonuca ulaşılmalıdır. Örnek olsun, iş sahibinin, hem sözleşmeden dönme veya sözleşmeyi feshetme yönündeki iradesini ortaya koyduğu hem de sözleşmenin ifa edilmemesinden doğan zararını talep ettiği hallerde iş sahibinin

222 _{Kurt, s.246; Yavuz, s.527.}

223 _{Duman, İnşaat Hukuku, s.605; Aydemir, s.484.} 224 _{Kurt, s.248.}

49

gerçek iradesinin müspet zararının tazmini olduğu anlaşılmalıdır. Yorum yapılarak dahi iş sahibinin iradesi bakımından tereddüdün giderilemediği hallerde ise, iş sahibi için en faydalı olan hak tercih edilmiş kabul edilmelidir225_.