SAĞLIK

Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması (DPT, 2003) çalıĢması kapsamında yer alan sağlık alt endeksi verilerine göre bölgedeki iller arasında sağlık sektörü performansı açısından en geliĢmiĢ il Hatay’dır. Hatay 55. sırada bulunurken, Osmaniye ve KahramanmaraĢ illeri sırasıyla 62. ve 59. sırada yer almaktadır.

Bu çalıĢmaya göre genel sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik sıralamasında Hatay’ın 29., Osmaniye’nin 47. ve KahramanmaraĢ’ın ise 48. sırada olduğu dikkate alındığında bölgenin sağlık altyapısının ve sağlık geliĢmiĢlik seviyesinin diğer geliĢmiĢlik göstergelerine kıyasla olumsuz bir görünüm arz ettiği anlaĢılmaktadır.

Mevcut istatistiklere göre, bölgenin sağlık altyapısı ve sağlık gelişmişlik seviyesi diğer gelişmişlik göstergelerine kıyasla görece olumsuz bir görünüm arz etmektedir.

ġekil 1.8 Bazı Ġllerin Sağlık GeliĢmiĢlik Sıralamaları (2003)

Sağlık GeliĢmiĢlik Endeksi

Ankara (1.) Ġzmir (2.) Ġstanbul (3.) Hatay (55.) K. MaraĢ (59.)

Osmaniye (62.)

Ağrı (79.) Hakkari (80.) Ardahan (81.)

Kaynak: Ġllerin ve Bölgelerin Sosyoekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması (DPT 2003)

Sağlık sektörü performansındaki göreli düĢüklüğün baĢlıca nedenlerinden bir tanesi sağlık personel sayısındaki yetersizliktir. Hekim sayısındaki yetersizlik uzmanlaĢma ile doğru orantılı bir Ģekilde büyümektedir. Toplam nüfusun yüzde 4,1’ine sahip olan Bölgenin ulusal uzman

30 hekim havuzundan aldığı pay yalnızca yüzde 1,9’dur. 2000-2006 döneminde, sağlık personel sayılarında bir iyileĢme olmakta birlikte henüz nüfus potansiyeliyle uyumlu bir geliĢmiĢlik seviyesine ulaĢılamadığı anlaĢılmaktadır (ġekil 1.8, Tablo 1.3).

Tablo 1.3 Sağlık Personeli Sayıları

Hatay K.MaraĢ Osmaniye TR63

Uzman Hekim (Kamu) 555 451 162 1.168

Uzman Hekim (Özel) 147 94 105 346

Pratisyen Hekim (Kamu) 574 386 218 1.178

Pratisyen Hekim (Özel) 23 16 34 73 Kaynak: Hatay Ġl Sağlık Müdürlüğü (HĠSM), KĠSM, OĠSM, 2010.

ġekil 1.9 Sağlık Personeli Sayısının GeliĢimi

0 Sağlık Personel Sayısı (Türkiye Toplamının Yüzdesi)

2000 2006

Kaynak: TUĠK Bölgesel Ġstatistikler Veritabanı.

31 ġekil 1.10 Hekim BaĢına DüĢen Nüfus (2006)

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000

Doğu Akdeniz Hatay K. Maraş Osmaniye

Hekim başına düşen nüfus

Diş hekimi Pratisyen hekim Uzman hekim

Kaynak: TUĠK Bölgesel Ġstatistikler Veritabanı.

Özellikle uzman ve pratisyen hekim dağılımında belirgin olmakla birlikte düĢük sağlık personeli sayısı, beĢeri sermaye geliĢimi ve bölge insanının yaĢam kalitesi açısından önemli bir sorun alanını ortaya koymaktadır. Sağlık personelinin yurt geneline dağılımına bakıldığında, son yıllarda azalmakla birlikte, baĢta Ankara, Ġstanbul ve Ġzmir olmak üzere büyük Ģehirler lehine bir dağılım olduğu gözlemlenmektedir.

Bu husus 2010 yılı Programında Ģu Ģekilde ifade edilmektedir; “Sağlık personelinin bölgeler arasında dengesiz dağılım sorunu azalmakla beraber önemini korumaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanan mecburi hizmet, personel dağılım çalışmaları ve personelin ihtiyaç olunan bölgede çalıştırılmasına yönelik teşvikler ile 2002-2008 döneminde uzman hekim açısından en iyi ve en kötü iller arasındaki oran, 1/24,6‟dan 1/7‟ye, pratisyen hekimler için 1/7,4‟ten 1/2,7‟ye, hemşire için ise 1/6,4‟ten 1/3,9‟a düşürülmüştür.”

Ayrıca sağlık personeli bölge içerisinde de dengesiz bir surette dağılmıĢtır. Özellikle KahramanmaraĢ ilinin diĢ hekimi ihtiyacı çarpıcı boyutlara ulaĢmıĢtır (ġekil 1.10).

32 Tablo 1.4 Hastane Yatak Sayıları (2007)

Hatay K.MaraĢ Osmaniye TR63 Türkiye

Hastane yatak sayısı (Kamu) 1.876 1.653 594 4.123

-Hastane yatak sayısı (Özel) Yüz bin kiĢi baĢına hastane

yatak sayısı 159 182 168 168 262

Kaynak: Sağlık Bakanlığı Sağlık Ġstatistikleri Yıllığı, 2008

Bölgenin geneli itibarıyla ilave sağlık yatırımı ihtiyacı olmakla birlikte, bu hamlenin bölge kapsamındaki illerin kendine özgü ihtiyaçlarıyla uyum içerisinde olması ve öncelikle Hatay ve KahramanmaraĢ illerini dikkate alması gerekecektir.

Yüz bin kiĢi baĢına hastane yatak sayısı 2007 yılı itibarıyla ülke genelinde 262 iken, bu oran bölge için 152’dir. Toplam yatak sayısında Düzey 2 Bölgeleri arasında 16. sırada olan Bölge yüz bin kiĢiye düĢen yatak sayısında ise 24. sırada yer almaktadır. Hatay en düĢük ortalama yatak sayısına sahip bölge ilidir. Hatay’ın aynı zamanda bölgede en yoğun nüfusa sahip il olduğu dikkate alındığında Hatay ilinden baĢlamak üzere sağlık altyapısının geliĢtirilmesi önem arz etmektedir. Bir baĢka ifadeyle, bölgenin geneli itibarıyla ilave sağlık yatırımı ihtiyacı olmakla birlikte, söz konusu hamlenin öncelikle Hatay ve KahramanmaraĢ illerini dikkate alması gerekecektir.

Tablo 1.5 Nüfus ve Hastane Sayısı (2009)

Toplam Nüfus

33 YeĢil kart sahibi kiĢi sayısı en fazla Hatay’da bulunurken; yeĢil kart sahiplik oranının en yüksek olduğu il yüzde 29,4 ile Osmaniye’dir. En fazla sağlık ocağı Hatay’da bulunmasına rağmen sağlık ocağı baĢına düĢen nüfus göstergesine bakıldığında Hatay bölge illeri arasında sonuncu durumdadır. Bu konuda en büyük etken Hatay’ın nüfusunun diğer illerden fazla olmasıdır.

Özet itibarıyla, sağlık sektörü göstergeleri açısından bölge dezavantajlı bir görünüm çizmektedir. Bölgenin önemli ilave sağlık yatırımlarına ihtiyacı olduğu açıktır. Söz konusu yatırımların, bölgenin kırsal niteliği göz önünde bulundurularak, koruyucu ve gezici sağlık hizmetlerinin yaygınlaĢtırılması, sağlık alt yapısının modern bilgi iletiĢim teknolojilerinin tatbiki ile konsolide edilmesi gibi bütüncül tedbirleri içermesi gerekmektedir.

Sağlık sektörü göstergeleri açısından bölge dezavantajlı bir görünüm çizmektedir. Bölgenin önemli ilave sağlık yatırımlarına ihtiyacı olduğu açıktır. Söz konusu yatırımların, bölgenin kırsal niteliği göz önünde bulundurularak, koruyucu ve gezici sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması, sağlık alt yapısının modern bilgi iletişim teknolojilerinin tatbiki ile konsolide edilmesi gibi bütüncül tedbirleri içermesi gerekmektedir.

Tablo 1.6 Sağlık Sektörü Genel Göstergeler (2009) YeĢil Kartlı

Hatay 302.272 20,9 14 144 10.058

K.MaraĢ 257.491 24,8 11,3 123 8.435

Osmaniye 138.938 29,4 13,7 54 8.737

Türkiye 9.555.000 13,1 17 6.305 11.343

Kaynak: TÜĠK, Ġl Sağlık Müdürlükleri, 2010

Bölge illerinde bebek ölüm oranı Türkiye ortalamasının altında yer alsa da OECD üyesi ülkelerde binde 4.03 olan bebek ölüm hızının üç katından daha fazla bir değere sahiptir.

34 Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 2010 yılında yayınladığı bildiriye göre, 2010 yılı sonunda Hatay ve KahramanmaraĢ illeri aile hekimliği uygulamasına geçecek iller kapsamına alınmıĢtır. Osmaniye ili ise fiziki altyapı, personel durumu gibi etkenler nedeniyle 2007 yılında pilot iller kapsamına alınmıĢtır.

35