ĠġGÜCÜ

TR63 Düzey 2 Bölgesi, istihdam ve iĢgücü göstergeleri açısından Türkiye ortalamalarından daha kötü bir tablo sergilemektedir. Türkiye için iĢgücüne katılım oranı (ĠKO) yüzde 47,9 iken bu oran bölge için ise yüzde 46,6’dır. 2009 yılı EuroStat verilerine göre AB’de ise iĢgücüne katılım yüzde 64,6 olup ülke ve bölge ortalamasının bir hayli üzerindedir. Bunun en önemli nedenlerinden birisi kadın iĢgücüne katılım oranının düĢüklüğüdür. Kadınlar için Türkiye geneli iĢgücüne katılım oranı yüzde 26 iken bu oran bölge için yüzde 22 düzeyindedir. AB’de bu oran yüzde 58,6’dır. Bölgede erkeklerin iĢgücüne katılım oranı yüzde 73 ile Türkiye ortalamasının yaklaĢık 2,5 puan, AB ortalamasının 2,3 puan üzerinde seyretmektedir. Dolayısıyla, kadınların iĢgücüne katılımı Türkiye için zaten oldukça düĢük iken, Bölge için daha da kötü bir tablo mevcuttur.

Son yıllarda ülke ortalamasına gerileme eğilimi gösteren bölgesel işsizlik, ekonomik krizle birlikte ciddi oranlarda artış kaydetmiştir:

2009 yılı itibarıyla TR63 Düzey 2 Bölgesi işsizlik oranı yüzde 18 ile Türkiye ortalamasının dört puan üzerindedir.

Tablo 1.14 Kurumsal Olmayan Sivil Nüfusun Yıllara Göre ĠĢgücü Durumu (15+ yaĢ) ĠĢsizlik oranı 2009

(%) Sıra

Hatay 19,0 6

KahramanmaraĢ 16,0 21

Osmaniye 19,4 4

TR63 18,0 3

Türkiye 14,0 -

Kaynak: TÜĠK, 2010

Ġl bazında iĢgücü rakamlarına bakıldığında özellikle Osmaniye ilinin iĢsizlik oranları 2008 yılından 2009 yılına geçildiğinde yüzde 16,3’ten yüzde 19,4’e yükseldiği ve Türkiye sıralamasında 4. sırayı aldığı görülmektedir.

Osmaniye ve Hatay illeri işsizlik sıralamasında Türkiye‟de ilk 10 il içerisindedir.

45 ġekil 1.14 Bölgesel ĠĢsizlik oranı, (yüzde) 2004-2009

8.0

2004 2005 2006 2007 2008 2009

İşsizlik oranı, yüzde

Türkiye TR63

Kaynak: TÜĠK, Bölgesel Göstergeler,2009.

ĠĢgücüne katılıma benzer Ģekilde, Bölgenin istihdam oranları da ülke ortalamalarının altındadır.

2009 yılı itibarıyla Bölgede iĢsizlik oranı yüzde 18 ile Türkiye ortalamasının dört puan üzerinde iken yüzde 9 olan AB ortalamasının iki katıdır. DüĢük iĢgücüne katılım ve yüksek iĢsizlik oranlarının doğal bir neticesi olarak Bölgenin istihdam oranı yüzde 38,2 ile Türkiye ortalamasının üç puan altında seyretmektedir.

Özet itibarıyla bölge iĢgücü piyasasının temel yapısal özellikleri Ģu Ģekilde sıralanabilir :

 Kadınların iĢgücüne katılımı oldukça düĢüktür. Bu oranın düĢüklüğü toplam iĢgücüne katılımı da olumsuz etkilemektedir.

 Kadınların iĢsizlik oranları ülke ortalamasının altındadır. Bir baĢka ifadeyle, kadınlar önemli oranda, belirli bir süre iĢ aramalarına rağmen istihdam edilemediği veya istihdam seçeneklerinin az olduğunu düĢündükleri durumlarda iĢgücü piyasasından çekilmekte, iĢgücü piyasasında erkekler kadar uzun bir süre iĢ aramamaktadırlar. Erkekler için iĢsizlik oranı ülke ortalamasının yaklaĢık beĢ puan üstündedir. Bir baĢka ifadeyle, erkekler iĢ bulma ümitleri az olmasına rağmen iĢ aramaya devam etmektedirler.

 Kadınlara yönelik iĢ imkânlarının göreli azlığı istihdam oranlarında da kendini göstermektedir. Yüzde 18,6 ile kadın istihdam oranı 26 bölge içerisinde en düĢük dokuzuncu istihdam oranıdır.

46 Tablo 1.15 Kurumsal Olmayan Nüfusun Yıllara Ve Cinsiyete Göre ĠĢgücü Durumu (Düzey2)

TR63 Düzey 2 Bölgesinde istihdam edilenler iktisadi faaliyet kolları itibarıyla incelendiğinde ülke geneline kıyasla çok değiĢik bir desen ortaya çıkmaktadır. Bölgenin geliĢmiĢlik seviyesi ve kentleĢme oranına paralel bir Ģekilde tarım istihdamı Türkiye ortalamasının (yüzde 24,7) yaklaĢık altı puan üzerindedir. Tarım istihdamı 2004 -2009 arası Türkiye için yüzde 29,1’den yüzde 24,7’ye düĢerken bölge genelinde tarımsal istihdam yüzde 29,1’den yüzde 30,9’a yükselmiĢtir. Dolayısıyla ülke genelinde özellikle son yıllarda belirginleĢen tarımdaki çözülme TR 63 Düzey 2 Bölgesi için geçerli değildir (ġekil 1.15).

47 Tarım istihdamı 2004-2009 arası dönemde ulusal düzeyde

yüzde 29,1‟den istikrarlı bir biçimde yüzde 24,7‟ye gerilerken, bölge genelinde tarımsal istihdam yaklaşık yüzde 30‟luk ağırlığını korumuştur.

ġekil 1.15 Tarımsal Ġstihdam Oranları (2004-2009)

20.0 22.0 24.0 26.0 28.0 30.0 32.0 34.0

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Tarımsal istihdam, toplamın yüzdesi olarak

Türkiye TR63

Kaynak:: TÜĠK,ĠĢgücü Ġstatistikleri Veritabanı

ġekil 1.16 Tarım Ġstihdamının Düzey 2 Bölgeleri Bazında Dağılımı (Yüzde, 2008) DPT

48 Bölgesel iĢgücünün büyük ölçüde istihdam edildiği diğer önemli bir sektör sanayidir. Bölge sanayisi son beĢ yılda kayda değer bir baĢarı sergileyerek istihdam kapasitesini büyük ölçüde artırmıĢ ve toplam istihdamın yüzde 21’inden yüzde 28’i seviyelerine kadar yükselmiĢtir.

Bölgenin mevcut sanayi istihdam seviyesi oransal olarak Türkiye genelinin üzerinde seyretmektedir.

Bölge sanayisi son beş yılda kayda değer bir başarı sergileyerek istihdam kapasitesini büyük ölçüde artırmış ve bölgesel istihdam içindeki payını yüzde 21‟den yüzde 28 seviyesine kadar yükseltmiştir.

ġekil 1.17 Sanayi Sektörü Ġstihdam Oranları (2004-2009)

20.0

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Sanayi istihdamı, toplamın yüzdesi olarak

Türkiye TR63

Kaynak: TÜĠK, ĠĢgücü Ġstatistikleri Veritabanı

Tarımsal istihdamın seviyesini korumasına ve sanayi istihdamının büyük artıĢ kaydetmesine karĢın istihdam kapasitesinde ciddi azalma görülen sektör ticaret hariç hizmet kollarıdır.

Ticaret sektörünün toplam istihdamdaki yeri yaklaĢık beĢte bir seviyesinde seyretmeye devam etmiĢtir ki bu aynı zamanda ülke ortalamasını yansıtmaktadır.

Küresel geliĢmelere paralel olarak ülkemizde hizmet sektörlerinin toplam istihdam içerisindeki payı son yıllarda artarken benzer bir eğilim bölgede gözlenmemektedir. Tam tersine, örneğin 2004-2009 arası hizmet sektörlerinde istihdam yüzde 49,7’den yüzde 41,3’e kadar gerilemiĢtir.

Bu gerilemenin hemen tamamı ticaret hariç hizmet sektörlerindeki istihdam gerilemesinden kaynaklanmaktadır.

49 Hizmet sektörü istihdamındaki oransal düĢüĢ cinsiyet bazında incelendiğinde kadın iĢgücü için gerilemenin daha dramatik olduğu gözlemlenmektedir. Söz konusu dönemde kadınların hizmet sektörlerinde istihdamı yüzde 43’ten yüzde 31,6’ya kadar gerilemiĢtir.

Ticaret hariç hizmet sektörlerinde sürekli bir kan kaybı yaşayan bölge istihdamı, yüzde 28‟lik seviyelerden yüzde 21‟lere kadar gerilemiştir. Söz konusu gelişme, sınai sektörlerdeki istihdam artışı ile birlikte ele alındığında, sanayinin tarım yerine hizmet sektörlerinden istihdam transfer ettiği anlamına gelmektedir.

ġekil 1.18 Hizmet Sektörü Ġstihdam Oranları (Ticaret hariç) (2004-2009)

20.0

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Hizmetler istihdamı, toplamın yüzdesi olarak

Türkiye TR63

Kaynak:: TÜĠK,ĠĢgücü Ġstatistikleri veritabanı

Söz konusu durum sadece ulusal ölçekte yaĢanan iĢgücü piyasası eğilimleri ile değil küresel piyasadaki geliĢmelerle de tezat bir durum ortaya koymaktadır. Dünyada ve Ülkemizde gözlenen eğilim, kadınların kırdan kente göçle birlikte, iĢgücü piyasası için gerekli becerilerden uzak olmaları sebebiyle bir süre iĢgücünden çekilmeleri, daha sonra ise nispeten daha düĢük vasıflar gerektiren hizmet sektörlerinde istihdam edilebilmeleridir. Bu süreci hızlandıran veya değiĢtiren en önemli değiĢken ise eğitim seviyesidir. Kadınların eğitim seviyesi arttıkça, iĢgücüne ve istihdama katılım oranları belirgin Ģekilde artmaktadır.

Özet itibarıyla Bölge istihdam piyasasının bu asimetrik durumunun daha detaylı, analitik çalıĢmalarla irdelenmesi ve bu yapısal sorunun arkasında yatan iktisadi, sosyal ve demografik faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir.

50 Özet itibarıyla Bölge istihdam piyasasının bu asimetrik

durumunun daha detaylı, analitik çalışmalarla irdelenmesi ve bu yapısal sorunun arkasında yatan iktisadi, sosyal ve demografik faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir.

Tablo 1.16 Ġstihdam Edilenlerin Yıllar ve Cinsiyete Göre Ġktisadi Faaliyet Kolları

Toplam Tarım Sanayi Ticaret Hizmet

(yüzde )

Yıllar Tarım Sanayi Ticaret Hizmet

TOPLAM

51 Ġstihdam edilenlerin iĢteki durumu incelendiğinde ise tarım ve tarım dıĢı sektörlerde bir ayrıĢma söz konusudur. Türkiye genelinde ücretli, maaĢlı ve yevmiyeli çalıĢanların oranı 2004-2009 arası yüzde 54,5’ten yüzde 60’a yükselirken benzer bir Ģekilde Bölgede aynı dönem için ücretli, maaĢlı ve yevmiyeli çalıĢanların oranı yüzde 53,6’dan yüzde 58,9’a yükselmiĢtir.

Ücretsiz aile iĢçiliğinin en yoğun olduğu sektör tarım sektörüdür. Tarım istihdamı 2004-2009 arası Türkiye için yüzde 29,1’den yüzde 24,7’ye düĢerken bölge genelinde tarımsal istihdam yüzde 29,1’den yüzde 30,9’a yükselmiĢtir. Ancak aynı dönemde ücretsiz aile iĢçiliği tarım sektöründe yüzde 35,3’ten yüzde 30,4’e gerilemiĢ ve tarım sektöründe ücretli, maaĢlı ve yevmiyeli çalıĢanların oranı yüzde 17,6’dan yüzde 24,2’ye yükselmiĢtir.

Tablo 1.17 Ġstihdam Edilenlerin Yıllar ve Cinsiyete Göre ĠĢteki Durumu (1.000 kiĢi)

52