SĠVĠL TOPLUM KURULUġLARI

Sivil toplum kuruluĢları; daha çok kalkınma ve yardım amaçlarıyla kurulan, bilginin üstünlüğüne önem veren ve yatay iliĢkiler içerisinde; özgürlük, özerklik, Ģeffaflık, eleĢtirellik, ussal tartıĢma ve iletiĢim kurma kültürlerinin geliĢmesine dayalı, demokrasi adına vazgeçilmez yapılardır.

Sivil toplum kuruluĢları, belli bir konu etrafında örgütlenmiĢ olduğundan, o konuda derin bilgi birikimi, deneyimi, uzmanlığı ile mevcut problematik karĢısında iĢlevsel, etkin ve birikimlidir.

Ayrıca sorunların yaĢandığı düzeylerle daha iç içe olduğundan, kalkınma politikalarında sivil toplumun bulundurulması sorunun çözümüne doğru tarafların katılımını ve sürdürülebilir çözümleri olası kılmaktadır. Bu nedenle kalkınmada ve demokrasinin geliĢmesinde “sivil toplum kuruluĢları, kamu kesimi ve özel kesim iĢbirliği” önemli bir unsur olarak değerlendirilmektedir.

Kalkınma ve demokrasinin gelişmesinde sivil toplum kuruluşları, kamu kesimi ve özel kesim işbirliği önemli bir unsur olarak değerlendirilmektedir.

Ülkemizde, derneklerin sayılarının 2004 yılından itibaren istikrarlı bir Ģekilde arttığı görülmektedir.

Türkiye’de bugüne dek 217.385 adet dernek kurulmuĢ olup bunlardan 132.115 adedi feshedilmiĢ, 85.270 adedi faaliyet göstermektedir.

Türkiye’deki dernekler nevilerine göre incelendiğinde ilk sırada toplam sayısı 15.240 adet olan dini hizmetlerle ilgili derneklerin olduğu, toplam sayısı 9.768 olan kalkınma ile ilgili olan derneklerin ise 4. sırada yer aldığı görülmektedir.

Türkiye’de ortalama olarak 10 kiĢiden bir kiĢi herhangi bir derneğe üyedir. Türkiye nüfusu içerisinde derneğe üye olan erkeklerin sayısı yüzde 8,49 iken, bu oranın kadınlarda yüzde 1,70 gibi düĢük bir düzeyde kalması dikkat çekicidir.

Ülkemizde kurulan derneklerin hedeflediği kitlelere bakarsak, tüm kesimlere yönelik derneklerin oranının yüzde 50, gençlere yönelik derneklerin yüzde 18, hemĢerilere yönelik derneklerin yüzde 7, belli bir meslekte çalıĢanlara yönelik derneklerin yüzde 6,1 olduğu gözlenirken, dezavantajlı gruplar içerisinde yer alan çocuklara yönelik derneklerin yüzde 4,8, engellilere yönelik derneklerin yüzde 1,4, yoksullara yönelik derneklerin yüzde 1, kadınlara yönelik derneklerin yüzde 0,9, yaĢlılara yönelik derneklerin oranının ise yüzde 0,3 olduğu görülmektedir.

68 Türkiye’de derneklere kuruluĢ amaçları açısından bakıldığında, yardım amaçlı derneklerin oranının yüzde 20,14, üyeler arası toplumsal dayanıĢma amaçlı derneklerin oranının yüzde 17,71 olduğu Ar-Ge amaçlı derneklerin oranının ise yüzde 5,68 olduğu görülmektedir.

TR63 Düzey 2 Bölgesinde ise toplam 2.105 adet dernek bulunmakta olup bu derneklerin 964 adedi Hatay ilinde, 689 adedi KahramanmaraĢ ilinde, 453 adedi ise Osmaniye ilinde yer almaktadır. Bölgedeki derneklerin Türkiye’deki derneklere oranı ise yüzde 2,47’dir.

Bölgede bulunan dernekleri amaçlarına göre sınıflandırdığımızda bazı amaçların bölgede daha fazla öne çıktığı görülmektedir. Bölgede, yüzde 17,86’lik oranla en fazla dini amaçlı dernek bulunurken, bu dernekleri yüzde 14,73 oranla spor amaçlı dernekler, yüzde 12,45 oranla mesleki dayanıĢma amaçlı dernekler ve yüzde 8,93 oranla eğitim amaçlı derneklerin izlediği sonucu ortaya çıkmaktadır.

Dini amaçlı derneklerin yüzde 89’unu cami yaptırma ve yaĢatma dernekleri oluĢturmaktadır. Spor amaçlı kurulan dernekler daha çok Uzakdoğu dövüĢ sporları, güreĢ sporu ve bilardo sporuna yönelik olduğu dikkat çekmektedir.

Bölgede yer alan dernekler içerisinde dezavantajlı gruplardan engelliler ve engelli sporuna yönelik kurulan derneklerin bölgedeki tüm derneklere oranı yüzde 2,14 iken kadınlara yönelik kurulan derneklerin oranı yüzde 1’dir.

Ülkemizde vakıflar Medeni Kanundan önce ve Medeni Kanundan sonra kurulan vakıflar olmak üzere iki kısımda incelenmektedir. Türkiye’de cumhuriyetin kurulmasından sonra, Ģahısların isteği üzerine, bağımsız mahkemeler tarafından kurulup, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kuruluĢ senedine uygunluk yönünden denetlenen 4.516 adet yeni vakıf bulunmakta olup bunun 39’u vakfedenlerin soyundan gelenlere Ģart edilmiĢ olan bu vakıflara “mülhak vakıflar” denilmektedir.

Hatay’da 7 ve KahramanmaraĢ’ta 2 adet olmak üzere Bölgede toplam 9 adet mülhak vakıf vardır.

Osmaniye ilinde mülhak vakıf bulunmamaktadır.

69 Bunların dıĢında Türkiye’de Cumhuriyet öncesinde gayrimüslim Türk vatandaĢlarının oluĢturduğu hayır kurumları olan 161 adet cemaat vakfı bulunmaktadır. Bölge sınırları içerisinde yer alan 11 cemaat vakfının tamamı Hatay ilinde yer almaktadır.

Türkiye’de, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne bağlı odalar ve borsaların toplam sayısı 365’tir.

Bunların 181 adedi ticaret ve sanayi odası, 113 adedi ticaret borsası, 57 adedi ticaret odası, 12 adedi sanayi odası, 2 adedi deniz ticaret odasıdır. Bölgede ise TOBB’a bağlı toplam 11 adet sanayi ve ticaret odası ve 6 adet ticaret borsası yer almaktadır. Hatay ili merkez ve ilçelerinde toplam 6 adet ticaret ve sanayi odası 3 adet ticaret borsası, KahramanmaraĢ ili merkez ve ilçelerinde toplam 3 adet ticaret ve sanayi odası 1 adet ticaret borsası, Osmaniye ili merkez ve ilçelerinde toplam 2 adet ticaret ve sanayi odası 2 adet ticaret borsası bulunmaktadır.

Sendikalar bakımından Bölgeyi incelendiğimizde farklı konfederasyonlara bağlı sendika, Ģube ve temsilciliklerin en fazla Hatay ilinde bulunduğu görülmektedir. Hatay’da iĢçi sendikalarının, 1 genel merkezi, 2 bölge temsilciliği, 13 Ģube ve 4 temsilciliği, memur sendikalarının ise 3 müteĢebbis heyeti, 17 Ģubesi ve 63 temsilciliği bulunmaktadır. KahramanmaraĢ’ta iĢçi sendikalarının 10 Ģubesi, 4 temsilciliği, memur sendikalarının 14 Ģubesi 42 temsilciliği yer almaktadır. Osmaniye ilinde iĢçi sendikalarına ait 1 Ģube, 4 temsilcilik, memur sendikalarına ait 5 Ģube 34 temsilcilik bulunmaktadır

TR63 Bölgesinde dünyanın geliĢmiĢ bölgelerinde olduğu gibi kalkınma politikalarına sivil katılım için demokratik iĢbirliği mekanizmalarının mutlaka etkinleĢtirilmesi, sivil topluma dönük uzmanlık, eğitim ve kapasite artırımı programlarının oluĢturulması gerekir.

Bölgede sivil toplum kuruluşların etkinliğinin artırılması ve kalkınma ile ilgili süreçte uygulanan politikalara katkı ve katılımlarının sağlanması gerekmektedir.

Üçüncü sektör olarak adlandırılan sivil toplum kuruluĢlarının baĢta Avrupa Birliği olmak üzere çağdaĢ dünya ile bütünleĢmiĢ hale gelmesi, toplumun diğer kesimleriyle iĢbirliği içerisinde olan bir yapıya kavuĢmasına ve katılımcı demokrasinin kökleĢmesine Bölgedeki sosyal kalkınma açısından büyük önem arz etmektedir.

70