Sağlık Sektöründe Yap-Kirala-Devret Yönteminin Uygulanması

Şekil 20’de de görüleceği üzere KÖİ sözleşmelerinin oluşturulmasında yetki ve sorumluluklar çeşitli kurumlar arasında paylaşılmaktadır. Sağlık Bakanlığı, KÖİ sözleşmelerinin geliştirilmesi, ihalesi ve icra edilmesinde kilit bir role sahiptir (Emek, 2017). Bu nedenle Sağlık Bakanlığı bünyesinde Kamu Özel Ortaklığı Daire Başkanlığı kurulmuştur. Bu birim KÖİ yönteminin uygulanmasında proje geliştirme, ihale sürecini yönetme, sözleşme taslağının hazırlanması gibi Sağlık Bakanlığı’nın görevi olan tüm işlemleri yapmaktadır. Bu yöntemin uygulama sürecinde YPK onayı sadece projenin yapılmasına olan ihtiyacın belirlenmesinde alınmaktadır. Bunun dışında projenin geliştirilmesi, ihale süreçleri, sözleşmenin onaylanması ve uygulamadaki aksaklıkların belirlenmesinde tamamen Sağlık Bakanlığı yetkilidir (Güngör, 2012: 102). Bakanlık ihale öncesinde ön fizibilite raporunu Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) onayına sunar.

82

Kazanan teklifin seçimi

Borç üstlenim taahhüdünün muhasebeleştirilmesi Borç üstlenim taahhüdü Ön fizibilite raporlarının

Ön fizibilite raporunun sunumu

Doğrudan anlaşma

Kredi anlaşması

Mühendislik, tedarik, inşaat ve bakım-onarım anlaşması Tesis ve hizmetin emre amadelik Gelir taahhüdü/gar antisi Arazi tahsisi SB YPK (KB) _Kreditörler

Özel Amaçlı Şirket

Taşeronlar

Özel ortak

HM MB

Not: Kesikli ve düz oklar rast geldiğinde: kesikli oklar teklifi, düz oklar geri dönüşü göstermektedir. HM: Hazine Müsteşarlığı, KB: Kalkınma Bakanlığı;

MB:Maliye Bakanlığı; SB:Sağlık Bakanlığı;YPK: Yüksek Planlama Kurulu

Kaynak: Emek, U. 2017. Sağlık sektöründe kamu-özel işbirliği sözleşmeleri: beklenti ve gerçekleşme. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Şekil 20. KÖİ Sözleşmelerinin Oluşturulma Süreci

Yükümlülüklerin ve yatırımların

muhasebeleştirilmesi

83

Kalkınma Bakanlığı, YPK'nin sekretaryası olarak gerekli teknik çalışmaları organize ve koordine eder. Kurul'un karar sürecinde garantiler açısından Hazine Müsteşarlığı’nın ve kamu finansmanı açısından da Maliye Bakanlığı’nın görüşleri alınmaktadır. Ön izin süreci tamamlandıktan sonra, Sağlık Bakanlığı ihale sürecini başlatmakta ve kazanan teklif sahibiyle sözleşmeyi müzakere etmekte ve imzalamaktadır. Finansman sürecinde de finansal kurumlarla "Doğrudan Anlaşma" yapılmaktadır. Doğrudan anlaşmalar, görevli şirketin başarısızlığında, finansman kurumlarının sürece hızla müdahale ederek, farklı bir şirketi görevlendirmesine olanak sağlamaktadır. İhaleyi kazanan özel ortak kazandığı her bir proje için özel amaçlı şirket (ÖAŞ) kurmakta, proje finansmanını sağlamakta ve Maliye Bakanlığı’nın bedelsiz üst hakkı verdiği Hazine’nin özel mülkiyetindeki taşınmazlar üzerinde inşaata başlamaktadır. Ayrıca ÖAŞ’nin başarısız olması durumunda Hazine Müsteşarlığı belirli koşullar altında, yurt dışı kaynaklı finansman için borçları üstlenme taahhüdünde bulunabilmektedir (Emek, 2017). Sağlık Bakanlığı’nın Yap-Kirala-Devret modeli ile sadece yurt dışından sağlanan kaynaklar ile finanse ettiği asgari yatırım tutarı 500 milyon TL ve üzeri olan projeler için Hazine Müsteşarlığı tarafından borç üstlenimi yapılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir (Hazine Müsteşarlığı, 2015).

Devlet sadece tıbbi hizmet (çekirdek hizmet) üretiminde yer almakta, sağlık tesislerinin yapımı, tıbbi destek (görüntüleme, laboratuvar ve diğer tıbbi destek hizmetleri) ve tıbbi olmayan hizmetlerin sunumu ve ticari alanların işletilmesi özel sektöre (tek bir ortak girişime) devredilmektedir (Karasu, 2011). İşletme süresi boyunca özel sektör ortağa devlet, "kullanım bedeli" (P1 hizmetler) ve "hizmet bedeli" (P2 hizmetler) toplamından oluşan ve yılda 4 defa ödenen bir "bedel" ödenmektedir. P1 hizmetler sözleşme çerçevesinde yaptırılan tesislerin kullanımında ortaya çıkan hizmetleri (bina, elektrik, asansör, soğutma, olağanüstü bakım onarım, peyzaj ve ana tıbbi cihazlar) içermektedir. Bu hizmetler karşılığında ödenecek kira benzeri kullanım bedeli, Bakanlık bütçesinden finanse edilmektedir (Emek 2017).6428 sayılı Kanuna göre idare tarafından yükleniciye ödenecek bedel ve sözleşme süresinin tespitinde, yatırımın maliyeti, projenin mahiyeti, donanım ve tıbbi donanımın yüklenici tarafından sağlanıp sağlanmayacağı, yüklenicinin kârı, yatırım konusu taşınmaz ve üzerindeki tesisteki hizmetlerin ve ticari hizmet alanlarının işletilmesinin yükleniciye verilip verilmeyeceği hususları dikkate alınır (Yalçın, 2016). Kullanım bedeli, sözleşme konusu hizmetlerin gerçekleştirilmesinde ortaya çıkacak

84

gecikmelere, hatalara ve/veya olumsuzluklara uygulanacak cezalara göre indirilebilmektedir (Emek 2017).Devlet, özel sektöre projenin cazibesini artırabilmek için tıbbi destek ve tıbbi olmayan hizmetler için (laboratuvar, görüntüleme, rehabilitasyon, yemekhane ve atık hizmetleri gibi) talep garantisi verebilmektedir. Tablo 14’te Yap- Kirala-Devret modelinde tarafların rolleri özetlenmiştir:

Tablo 14. Yap-Kirala-Devret Modelinde Tarafların Rolleri

Sağlık Bakanlığı Özel Sektör

 Tıbbi personeli istihdam eder ve hastaneyi işletir.

 Bütçeden yüklenicinin hizmet ve kira bedellerini öder.

 Yüklenicinin sunduğu hizmetlerin sözleşmedeki standartlara uyup uymadığını denetler.

 Hastanenin işletilmeye hazır hale gelmesine kadarki tüm donanım ihtiyaçlarını karşılar.

 Yemek, temizlik, bilgi-işlem, güvenlik gibi hizmetleri sözleşmede belirlenen standartlara göre sunar.

 Görüntüleme ve laboratuvar hizmetleri gibi tıbbi destek hizmetlerini sunar.

 Otopark, kafeterya ve sözleşmede belirlenmiş diğer ticari alanları işletir ve gelirlerini alır.

Kaynak: Güngör, H. 2012. Sağlık sektöründe kamu özel işbirliği uygulamaları ve özel sektör için

değerlendirme. Kalkınma Bakanlığı.

Yöntemin en önemli avantajı kamu projelerinin yapım aşamasında sıkça karşılaşılan inşaatın tamamlanma süresi aşımı riskinin ve maliyet aşım riskinin özel sektöre aktarılmasıdır. İhale aşamasında yapım ve işletme döneminin süresi belirlendiğinden ve kira ödemeleri işletme döneminde başladığından yapım süresinin uzaması yüklenicinin elde edeceği toplam kira bedelini düşürecektir. Ayrıca uygulama sözleşmesinde belirlenen hizmet standartlarının karşılanamaması halinde cezai olarak kira bedelinden kesinti yapılabilecektir. Böylelikle özel sektörün performansı denetlenmiş ve hizmetlere ilişkin ödemeler bu performansa bağlanmış olacaktır (Güngör, 2012).

85

4.3.3. Türkiye’de Sağlık Sektöründe Yap-Kirala-Devret Yönteminin