Kamu Sağlığı

Sağlık, varoluştan gelen kullanılabilir bir değerdir. Bunun yanı sıra insan hayatının vazgeçilmez bir unsuru olmakla beraber temel haklardan birini teşkil etmektedir. Sağlık yalnızca nitelik yönünden sosyal bir gereksinim olmasının yanı sıra halka ait, ortak bir kullanım değerini ihtiva etmektedir.²⁶⁰ Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması durumunu değil, fiziksel, sosyal ve ruhsal refah durumunun bütünsel olarak varlığını ifade eder. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi bağlamında sağlık, soyut bir durumdan çok fonksiyonel terimlerle anlatılabilen bir sonuca ulaşma aracı olarak, insanların bireysel, sosyal ve ekonomik olarak verimli bir yaşam sürmesine izin veren bir kaynak olarak düşünülmektedir. Sağlık, günlük yaşam için

257 5326 sayılı ve 2005 tarihli Kabahatler Kanunu

Madde 1- “Kanunda; toplum düzenini, genel ahlâkı, genel sağlığı, çevreyi ve ekonomik düzeni korumak amacıyla…” Kanunun amacı kamu düzeninin korunmasıdır.

258 ATAY, E. Ethem, İdare Hukuku, s.619

259 ÖZAY, İl Han, Günışığında Yönetim, s. 483-484

260 YILDIZ, Özkan, “Küreselleşme, Sağlık ve Toplum”, Gaziantep Tıp Dergisi, 2008, S.14, C.1, s.32

bir kaynaktır. Sosyal ve kişisel kaynakları ve fiziksel kapasiteyi öne çıkaran pozitif bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.²⁶¹

Kamu sağlığı, toplum içerisinde bireylerin bulaşıcı ve salgın hastalıklardan korunmasını, sosyal hayat içerisinde aksamaya sebebiyet verici sağlıksız koşulların, tedbirinin alınmasını ve ortadan kaldırılmasını öngörmektedir. Bu noktadan hareketle, kamu sağlığı kavramı, toplumdaki her birey için ayrı bir sağlık koşulu tesis edilmesinin ötesinde, topyekûn bir unsuru ihtiva etmektedir. Kolluk, bu maksatla gıda üretiminin denetimi, sağlıksız ürünlerin imhası ve satışının yasaklanması yetkilerini kullanabilir.²⁶² 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinde, belediyelerde kolluk amiri olan belediye başkanının görev ve yetkileri arasında,

“Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.”

hükmü yer almaktadır.²⁶³ 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu 30’uncu maddesine göre, il özel idarelerinde kolluk amiri olan valinin görev ve yetkileri arasında “Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.” hükmü yer almaktadır. ²⁶⁴

Sağlık, kamu alanında toplumun ve bireylerin bulaşıcı ve yaygın hastalıklardan korunmasını ifade etmektedir. Kamu düzeninin maddi unsurlarından biri olan sağlık bireysel anlamda değil genel sağlık kavramı içerisinde değerlendirilmelidir.²⁶⁵

Literatürde karşılaşılan en sık kullanılan tanım 1920 yılında Winslow’ un yaptığı tanım olarak karşımıza çıkmaktadır; “kamu sağlığı, çevrenin sanitasyonunu düzelterek, bulaşıcı hastalıkları kontrol ederek, bireylere kişisel sağlık bilgisi eğitimi vererek, hastalıkların erken tanı ve tedavisini sağlayacak şekilde tıbbi ve hemşirelik hizmetlerini organize ederek ve her bir bireyin sağlıklı bir yaşam sürmesine olanak sağlayacak sosyal bir ortamı geliştirerek, hastalıklardan koruyan, insanların yaşam süresini uzatan ve organize toplumsal çalışmalar yapan ve bu sayede bu hizmetleri

261 Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü, T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2011, Ankara, “Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesine Yönelik Ottowa Sözleşmesi”, WHO, Cenevre, 1986, s.1

262 GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, s.420

263 5393 sayılı ve 2005 tarihli Belediye Kanunu

264 5302 sayılı ve 2005 tarihli İl Özel İdaresi Kanunu

265 GÖZÜBÜYÜK, Şeref, / TAN, Turgut, İdare Hukuku, s. 474

her vatandaşa doğuştan kazanılmış bir sağlık ve yaşam hakkı olarak sağlayan bir bilim ve sanattır.”²⁶⁶

Sağlık Enstitüsü, 1988 yılındaki, kamu sağlığı tanımını, bizim, toplum olarak, inşaların sağlıklı bir biçimde yaşamını sürdürebilmesi için gereken koşulları kitlesel bir biçimde garanti altına almamız durumu, biçiminde ifade etmiştir.²⁶⁷

İnsan varlığının yanında genel olarak “atık” biçiminde ortaya çıkan sorun

“kamu sağlığı” sorununu da yanında getirmektedir. Yaygın kanaate göre kamu sağlığının yalnızca fiziksel çevre olarak algılanmadığının da altını çizmek gerekmektedir. Bununla beraber kamu sağlığı bir alan olarak toplumsal sahada uygulama ve araçların etkin olarak yönlendirildiği kısmı oluşturmaktadır.²⁶⁸ Kabahatler Kanunu’nun 41’ inci maddesi, atık ve kamu sağlığına ilişkin, “Evsel atık ve artıkları, bunların toplanmasına veya depolanmasına özgü yerler dışına atan kişiye, yirmi Türk Lirası idarî para cezası verilir.” ifadesine yer verilmiş ve fiziksel çevreye ilişkin kolluk önlemesi mevzuatta yer almıştır.²⁶⁹

Genel sağlığın korunmasını amaçlayan Umumi Hıfzısıhha Kanunu’na²⁷⁰ göre, genel sağlığın korunması kolluğun amaçlarındandır. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun²⁷¹ halkın yeme, içme, eğlenme, gezme gibi etkinliklerini sürdürdüğü çalışma yerlerine izin verme ve denetleme yetkisinin amacı sözü edilen genel sağlığın korunmasını amaçlamaktadır. Özay’a göre genel sağlığın korunması yetkisi idari kolluğa verilmekle beraber genel sağlığın korunması amacı idari kolluğun ikinci amacıdır.²⁷²

266 KILIÇ, Bülent/ŞAHAN, Ceyda/BAHADIR, Hande, “Türkiye’de Halk Sağlığı Uzmanları İçin İnsangücü Planlaması (2013-2023)”, HASUDER Sağlık Politikaları ve İstihdam Çalışma Grubu Raporu, 2014 - 1, s.2

267 DİNÇER, Edip/ÖZÇEVİK, Özlem, “Kentli Hakkı Olarak Kent Sağlığı ve Şehir Planlama”, Sağlıklı Kentler Birliği, S.7, 2011, s.10

268 TOPRAK, Zerrin, “Çevre Hakkı ve Yerel Yönetimler”, İnsan Hakları Yıllığı, S.10, 1989, s.92-93

269 5326 sayılı ve 2005 tarihli Kabahatler Kanunu

270 1593 sayılı ve 1930 tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu

Madde 1- “Memleketin sıhhi şartlarını ıslah ve milletin sıhhatine zarar veren bütün hastalıklar veya sair muzır amillerle mücadele etmek ve müstakbel neslin sıhatli olarak yetişmesini temin ve halkı tıbbi ve içtimai muavenete mazhar eylemek umumi Devlet hizmetlerindendir.“

271 5393 sayılı ve 2005 tarihli Belediye Kanunu

Madde 15 – “Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.”

272 ÖZAY,İl Han, Günışığında Yönetim, s. 482