Okul II Sınav Soruları Analiz

Hipotezimize uygun olarak OKS sorularını yanıtlamak için gereken bilgiyi referans alan Okul II öğretmeninin, aynı şekilde sınav sorularının da bu şekilde hazırlaması beklenmektedir. 3 ayrı sınav yapan Öğretmen II’ nin sınavlarının tümü çoktan seçmeli değerlendirme sorularından oluşmaktadır. Oysa Öğretmen I’ in sınav soruları açık uçlu değerlendirme sorularından oluşmaktaydı. Öğretmen II’ nin 3 sınavında toplam 55 sorudan 11’i (%20) sindirim konusuyla ilgili sorulardan oluşmaktadır. Çoktan seçmeli sorular ile öğrenci sınavlara hazırlanmakta, alışkanlık kazanmaktadır. Ayrıca test teknikleri öğretilmektedir.

Öğretmen II’ nin sınav soruları aşağıdaki şekillerde (Şekil 3.6-3.16) yer almaktadır:

Şekil 3.6: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-1

Şekil 3.6’da yer alan soruyu çözebilmek için öğrenci;

• Kimyasal sindirimi bilmelidir.

• Tükürük sıvısı içinde enzimler olduğunu ve bu enzimlerin çalışma koşullarını bilmek zorundadır. Aslında öğretmen tükürük sıvısında pityalin (amilaz) enziminden bahsetmiştir (Bakınız Ek A2). Ancak enzimlerin optimum çalışma koşulları öğretim sırasında da ele alınmamıştır.

• Buna ilave olarak Öğretmen II deney yöntemini kullanmamasına rağmen deney yönteminde dayalı sorular hazırlamıştır.

• Öğrenci sorudaki iki ayrı kaba baktığında ekmek haricinde tüm şartların aynı olduğunu görecektir.

• Burada ekmeğin birinin ıslak diğerinin kuru olması onu düşündürmelidir. • Açıklamayı okuduğunda ıslak ekmeğin daha hızlı sindirime uğradığı

dikkatini çekebilmelidir. Buna göre farkın sadece sulu ortam olmasını ve reaksiyon hızının da buna bağlı olabileceğini düşünmesi gerekmektedir.

• Bu arada açıklamada ekmeğin sindirildiği değil, parçalandığı yazmaktadır ki bu da öğrencinin zihnindeki “sindirim=parçalama” kavram yanılgısını kuvvetlendirmektedir (Bakınız Tablo 2.3)

• Kitapta hiçbir şekilde yer almayan enzimlerin çalışma koşulları ile ilgili bilgiyi içeren bu soruyu öğrenci, kendi ağzındaki tükürük sıvısının besinleri ıslattığı bilgisiyle karıştırırsa çözmesi imkansız hale gelmektedir.

• Öğrenci bu soruyu günlük hayatta yemek yerken su içmesiyle ilişkilendirerek de düşünebilir. “Yemek yerken su içilirse kolay sindirilir” sonucuna ulaşabilir.

Sonuçta kitapta olmayan bilgileri içeren bu sorular öğrenci zihninde bazen farklı yanılgılara da neden olabilmekte, var olan yanılgılarını güçlendirebilmektedir (sindirim=parçalama kavram yanılgısında olduğu gibi).

Bu soruya bakıldığında öğretmenin OKS sınav sorularını çözmek için gereken bilgiyi referans olarak aldığı açıkça görülmektedir.

Şekil 3.7: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-2

Şekil 3.7’deki soru teknik açıdan eksiktir. Çünkü verilen besinlerin kimyasal sindirime mi, mekanik sindirime mi uğradığı belirtilmemiştir. Eğer mekanik sindirim soruluyor ise tüm besinlerin sindirimi ağızda başlar. Bu yüzden soruda kimyasal sindirimin başladığı yer diye belirtilmelidir.

Bu soru Öğretmen II’ nin öğretim sırasında anlattığı besinlerin nerelerde sindirime uğradığı bilgisiyle ilgilidir. Kitapta yer almayan bu bilgi, derste anlatılanlarla çözülebilir. Derste bu bilginin verilmemesi durumunda sorunun çözülmesi mümkün değildir.

Öğretmen II bu soruyla da öğrencileri OKS sınavına hazırlamayı hedeflemektedir.

Şekil 3.8: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-3

Şekil 3.8’deki soru yine deney yöntemine dayalı olarak sorulmuştur. Öğretim sırasında ve kitapta farklı olarak düz anlatım yöntemi uygulanmaktadır ve bu yüzden öğrenciler zorluk çekmektedir. Bu soruda yine kimyasal sindirim sorgulanmaktadır.

Öğrencilerin yine kitapta bulunmayan;

• Besinlerle ilgili ve açıklamada da verildiği gibi kimyasal sindirim hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir.

• Enzimlerin vücut dışında (in vitro) da çalıştığını bilmelidirler.

• Her bir deney tüpünde ayrı bir besin vardır ve eklenen maddeler sindirim enzimi içermelidir.

• Hangi besin grubuna hangi sindirim enziminin etki edebileceğinin ve bu enzimin hangi organdan geldiğinin bilinmesi gerekmektedir.

• Haşlanmış yumurtanın protein kaynağı, zeytinyağının yağ kaynağı, baklavanın karbonhidrat (nişasta) kaynağı olduğunun bilinmesi beklenmektedir.

• Ancak baklavanın karbonhidrat (nişasta, şeker), yağ ve protein (yumurta) kaynağı olduğunu bilen bir öğrenci için bu soru oldukça çelişkili bir durum oluşturmaktadır.

• Bu soruda haşlanmış yumurtanın midede sindirilmeye başladığını hatırlayan bir öğrenci “A” şıkkını işaretleyebilir. “X” maddesinin mideden alındığını yazan başka bir şık olmadığından direkt “A” şıkkına ulaşılabilir.

Aslında hangi besin grubunun hangi organda sindirildiğinin sorulmasının başka bir şeklidir. Kitapta yer alan bilgilerle çözülemeyen bu soru ancak öğretim sırasında kimyasal sindirimle ilgili bilgiler verilirse çözülebilir. Öğretmen II “Okutulan Bilgi” içeriğinde bu konulara değinmiştir.

Şekil 3.9: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-4

Öğretmen II’ nin bu sorusu da kimyasal sindirimle ilgilidir. Öğrencinin;

• Hangi besinin nerede sindirildiğini bilmesi gerekmektedir. Bu bilgiler de kitapta olmadığı için sadece ders işlenirken öğretmenin bahsettiği ile yanıtlanabilir.

• Yine deney yöntemine uygun bir soru hazırlanmıştır. Şekille verilen bilginin birlikte düşünülmesi gerekmektedir.

• Gliserolün yağın yapıtaşı olduğunu bilen öğrenciler bu şıkkı eleyeceklerdir. • Öğrencinin öncelikle, sindirim gerçekleşmeyen I. kapta olmayıp sindirim

gerçekleşen II. kapta olan tek farkın pankreas özsuyu olduğunu görebilmesi gerekir.

• Pankreas özsuyunun da ince bağırsağa gönderilip, burada yağların sindiriminde rol oynadığını düşünebilmesi gerekmektedir. Tükürük ve mide özsuyunda sindirime uğramayıp pankreas özsuyunda sindirime uğrayan sadece yağdır. Besinler ve bunların sindirildiği organları bilmeyen öğrenciler bu soruyu yanıtlayamayacaklardır.

Şekil 3.10: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-5

Şekil 3.10’daki soruda öğrencilerin; tabloyu üç yönden de okumayı bilmeleri gerekmektedir. Yoksa satır ve sütunların vermek istediği kimyasal sindirimle ilgili bilgiye ulaşamazlar. Burada enzimlerin isimleri (amilaz, pepsin, tripsin, lipaz); ağız, mide, ince bağırsak; karbonhidrat, protein, yağ; sindirimin olması ve olmaması durumlarının tümü birlikte değerlendirilebilmelidir. Daha önce böyle bir tablo okuma bilgisine sahip olmaları gerekmektedir. Tüm bu verileri değerlendiren öğrencinin şıklardan yanlış seçeneği bulması gerekmektedir ki bu, 6. sınıf öğrencisi için oldukça karmaşık bir durumdur.

Soruda B,C,D şıklarının doğruluğu tablodan bakılarak görülmektedir. A şıkkı ise önemli bir noktaya dikkat çekmektedir. Midede karbonhidratlarla ilgili bir enzim olmasa da karbonhidrat sindirimi, besinle karışan enzimler sayesinde devam etmektedir. Ancak ders işlenirken ve kitapta bu kavram yanılgısına rastlanmıştır. Benzer şekilde yemek borusunda sindirimin devam etmediği üzerinde özellikle vurgu yapılmıştır. Bu yüzden öğrencinin bu soruyu doğru yanıtlayabilmesi oldukça zor görünmektedir.

Şekil 3.11: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-6

Şekil 3.11’deki soruyu öğrencinin yanıtlayabilmesi için, patates, et ve kuruyemişlerin hangi besin gruplarına girdiğini ve resimdeki organların hangiler olduğunu bilmesi gerekmektedir. Hangi besin grubunun nerde kimyasal sindirime uğradığı soruda zaten verilmektedir.

Yağların sindirimin yalnızca ince bağırsakta olduğunu bilen bir öğrenci “C” ve “D” şıklarını eler. Daha sonra ince bağırsağın her üç besin grubunun sindiriminde de rol oynadığını bilirse “B” şıkkına ulaşmış olacaktır.

Şekil 3.12: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-7

Şekil 3.12’deki soru ile öğrencilerin yemek borusunda sindirim olmadığına dair yanılgıları daha da kuvvetlenmektedir. Bu soruda düz anlatım yöntemine bağlı olarak öğretim sırasında verilen bilgiler istenmektedir. Burada yanlış cevap 2 tanedir. Biri proteinlerin ağızda başladığı (sorunun amacı da bunu buldurmaktır), diğeri ise yemek borusunda sindirim olmadığıdır. Ayrıca kitapta besin gruplarının sindiriminin başladığı yer ile ilgili herhangi bir bilgi yer almamaktadır.

Şekil 3.13: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-8

Şekil 3.13’teki soru 2000 OKS sorusu olup, çözümüyle ilgili bilgiler OKS sorularının analizinde verilmiştir (Bakınız Şekil 3.4). Derste öğrencilere bu sorunun sorulmuş olması öğretmenin OKS’ de başarılı olabilmek için bilinmesi gereken

bilgiyi referans aldığına bir kanıttır. Kurduğumuz hipotezimize uygun olarak seçtiğimiz öğretmenin ve örneklemin doğruluğu bir kez daha ispatlanmaktadır.

Şekil 3.14: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-9

Şekil 3.14’teki soru, sindirim sisteminin işleviyle ilgilidir. Kitapta bulunan bu bilgi ders işlenişi sırasında da vurgulanmıştır (Bakınız “Okutulacak Bilgi Ağı” ve “Okutulan Bilgi Ağı 2”). Öğrencinin bu soruyu yanıtlarken sistemleri gözden geçirmesi beklenmektedir. Diğer sorulardan farklı olarak programda yer alan bilgiyi ölçmektedir.

Şekil 3.15: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-10

Şekil 3.15’teki soru mekanik sindirim ile ilgilidir. Verilen örneklerde çiğneme, çorba haline getirme mekanik sindirim olarak kabul edilmektedir. Oysa yemek borusundan besinlerin iletilmesi sırasında da oluşan ilerleme hareketinden

dolayı bir miktar mekanik sindirim olmaktadır. Ağız ya da midedeki kadar güçlü olmasa da yine de mekanik sindirim gerçekleşmektedir. Bu soru öğrencilerde bu kavram yanılgısının daha da derinleşmesini sağlayacaktır.

Ayrıca, emilim sindirimin farklı bir boyutudur. Bu da “D” şıkkının elenmesini kolaylaştırmaktadır.

Şekil 3.16: Öğretmen II’ nin Sınav Sorusu-11

Şekil 3.16’daki soruda kimyasal sindirimin tanımı yapılmış ve öğrenci örnekler üzerinde düşünmeye sevk edilmiştir. Kimyasal sindirimin tanımı kitapta olduğu halde örneği yoktur. Ancak bu soru, öğretim sırasında besinlerin yapıtaşlarının anlatılmasıyla çözülebilmektedir. Öğrenci hangi besinin büyük moleküllü, hangisinin yapıtaşı olduğunu bilirse soruyu kolayca yanıtlayacaktır.

Ayrıca soru açıklamasında “sindirim” yerine “parçalama” kavramının kullanılması da öğrencilerdeki “sindirim=parçalama” kavram yanılgısını kuvvetlendirecektir (Bakınız Tablo 2.3).

Tüm bu sınav sorularından da anlaşıldığı gibi öğretmenlerin kitap ve OKS’ ye karşı tutumları farklıdır ve bu yönde ders işlemektedirler. Öğretmeni etkileyen faktör ise okulların hedefleridir. Bunu da her iki okulun son 2 yıldaki OKS başarı oranları doğrulamaktadır (Bakınız Tablo3.3).

Tablo 3.3: Okul I ve Okul II’ nin son 2 yıldaki OKS başarı oranları

Başarı oranı Okul I Okul II

2004 %8 %29

2005 %2,2 %68,2

Bu bölümde de görüldüğü gibi “Öğretim sonrası Sindirim Sistemi ile ilgili iki

farklı ilköğretim okulu öğrencileri arasında gözlenen didaktik orijinli kavram yanılgılarındaki farklılıklar, öğretmenlerin öğretim süreçlerinde referans olarak aldıkları “Okutulacak Bilgi”lerin ve oluşturdukları “Okutulan Bilgi”lerin farklılıklarından kaynaklanmaktadır.” hipotezinin sınanması için gerekli koşullar oluşturulmuştur. Hipotezle ilgili yargıya ise “Özümlenen Bilgi” Analizleri sonucunda ulaşılacaktır.