Süresinde Paraya Çevirme Talebinde Bulunulmamasının Sonuçları

Haczedilen malın bakım ve gözetimi icra dairesi üzerinde bir külfet oluşturmaktadır.

Ayrıca borçlu da haczedilmiş malı kullanmamakta ve ondan faydalanamamaktadır. Bu nedenle haczedilen malın uzun süre bu şekilde kalması yerine belli süreler içerisinde satış talebinde bulunulması zorunluluğu getirilmiş ve belirlenen süreler içerisinde satış talebinde bulunulmazsa haczin kalkması kuralı kabul edilmiştir¹⁵⁹.

İcra takibi sırasında haczedilmiş malın bir taşınmaz olması durumunda paraya çevirme talebinin kesin haczin gerçekleştirilmesinde itibaren bir yıl içinde talep edilmesi gerekmektedir(İİK m. 106). Paraya çevirme talebinin geçerli bir talep olarak değerlendirilebilmesi için ayrıca satış masraflarının da bu süre içerisinde avans olarak yatırılmış olması gerekmektedir¹⁶⁰.

Kanun koyucu İİK’nın 110’uncu maddesinde; “Bir malın satılması kanuni müddet içinde istenmez veya icra müdürü tarafından verilecek karar gereği gerekli gider onbeş gün içinde depo edilmezse veya talep geri alınıp da kanuni müddet içinde yenilenmezse o mal üzerindeki haciz kalkar. Hacizli malın satılması yönündeki talep bir defa geri alınabilir.” Diyerek belirlenen süreler içerisinde haczedilen malın satışının istenmemesi durumunda haczedilen mal üzerindeki haczin kalkacağını hükme bağlamıştır. Alacaklının süresinde paraya çevirme talebinde bulunmayarak hacizli mal üzerindeki haczin kalmasına neden olması durumunda söz konusu mal

159Erturgut, 2000, s. 76; Uyar, 1988, s. 13; Erman, 2014, s. 214.

160 Berkin, 1968, s. 304; Arslan, 2004, s. 36; Muşul, 2015, s. 773.

45 üzerinde haciz konulması ve malın muhafazası gibi tüm masraflardan sorumlu olacaktır(İİK m.

110/3).

Alacaklı süresinde paraya çevirme talebinde bulunmayarak haczin kalkmasına neden olsa da, bu aşamaya kadar gerçekleştirilmiş icra takibi işlemlerini yenden yapması gerekmeyecektir.

Haciz aşamasına kadar gerçekleştirilen icra takibi işlemleri derdest kalacak ve alacaklı yeniden bir takip başlatamaya gerek olmaksızın borçlunun mallarının yeniden haczedilebilmesini talep edebilecektir¹⁶¹. Zira ortada daha önce kesinleşmiş bir ödeme emri bulunmaktadır ve alacaklının bu işlemi yeniden gerçekleştirmesine gerek yoktur¹⁶². Ancak doktrinde bazı yazarlar, alacaklının süresinde paraya çevirme talebinde bulunmaması nedeniyle haczin kalması durumunda İİK’nın 78’inci maddesinin ikinci fıkrasında belirlenen haciz isteme süresinin de geçmiş olacağını, bundan ötürü de alacaklının yeniden haciz isteyebilmesi için İİK’nın 78’inci maddesinin beşinci fıkrasında belirtildiği üzere yenileme talebinde bulunması gerektiğini savunmaktadır¹⁶³.

Kanaatimizce de alacaklının İİK’nın 78/5 maddesi gereğince yenileme talebinde bulunması ve bunun da borçluya tebliği yerinde olacaktır. Zira bu tebliğle borçlu, uzun süre önce doğan ve takipsiz kalan borcunu ödeme gücüne kavuşmuş olacaktır ve ödeme yoluna gidebilecektir. Bu durumda borçlu mallarının haczedilmesinden kurtulacak alacaklı da daha fazla prosedüre gerek kalmadan bir an önce alacağına kavuşacaktır.

Haczedilmiş taşınmazın paraya çevrilmesi talebi kanun koyucu tarafından hak düşürücü süreye bağlandığından İİK’nın 106’ıncı maddesinde belirlenen sürenin geçmesiyle birlikte paraya çevirme talep etme hakkı düşecektir. Bu nedenle icra haczedilen malın paraya çevrilmesinin süresinde talep edilip edilmediğinin icra müdürünce resen gözetilmesi gerekmektedir. İcra müdürünün buna riayet etmeksizin satışı gerçekleştirmesi durumunda gerçekleştirilen ihale, süresiz şikâyete tabi olacaktır¹⁶⁴.

161 Kuru, 2014, s. 607; Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz, 2019, s. 302; Muşul, 2016, s. 17.

162 Yargıtay 19. HD. 01.03.2007 T., 2007/11711 E ve 2007/1959 K sayılı kararı, (Oskay/ Koçak/ Deynekli/ Doğan, 2007, s. 3038).

163 Kuru, 2013, s. 607; Erturgut, 2000, s. 76.

164 Coşkun, 2013, s. 2011; Yargıtay 12. HD., 04/12/2014 T, 2014/30425 E ve 2014/29280 K sayılı kararı; Yargıtay 12. HD., 250/04/2013 T., 2013/9332 E ve 2013/15579 K sayılı kararı, (Muşul, 2016, s. 18).

46 2.5. Paraya Çevirme Talebinin Sonuçları

Usulüne uygun yapılan bir paraya çevirme talebi üzerine icra müdürlüğünün harekete geçerek paraya çevirme hazırlıklarına başlaması ve talebin gerçekleştirildiği günden itibaren üç ay içinde taşınmazın paraya çevrilmesi işini bitirmesi gerekmektedir. Zira kanun koyucu İİK’nın

“Satış müddeti” başlıklı 123’üncü maddesinde; “Taşınmazlar, satış talebinden nihayet üç ay içinde icra dairesi tarafından açık artırma ile satılır.” demek suretiyle icra müdürlüğüne bir çerçeve süre belirlemiştir. Artık icra müdürlüğü belirlenen bu süre içerisinde pataya çevirme işlemini bitirmesi gerekmektedir¹⁶⁵. Kanunda bu şekilde bir süre belirlenmesiyle fazla gecikmeye mahal vereden sağlıklı bir şekilde artırma gününün belirlenmesi ve yakın tarihte gerçekleştirilecek satış için mümkün olduğunca çok taliplinin bulunması sağlanmış olacaktır¹⁶⁶.

Kanunda paraya çevirme işlemi için icra müdürlüğüne tanınan üç aylık süre nitelik itibariyle bir hak düşürücü süre değildir. Bu nedenle icra müdürlüğü bu süreye riayet etmeksizin paraya çevirme işlemini gerçekleştirmişse artık yapılan bu işlem geçersiz olmayacaktır¹⁶⁷. Ancak icra müdürlüğünün belirlenen süre geçmiş olmasına karşın hala paraya çevirme işlemini gerçekleştirmemesi durumunda taraflar İİK’nın16’ıncı maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiş bulunan, “Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılmasından dolayı her zaman şikayet olunabilir.” hükmüne dayanarak her zaman şikayette bulunabileceklerdir¹⁶⁸. Bu durumda paraya çevirme işlemlerini hiç veya gereği gibi yerine getirmeye icra müdürünün de hukukî sorumluluğu doğacaktır¹⁶⁹.

Kanun koyucu İİK’nın 110’nuncu maddesinin ilk fıkrasında, “Hacizli malın satılması yönündeki talep bir defa geri alınabilir.” Şeklindeki düzenlemeye yer vererek süresi içinde

165 Arslan, 2004, s. 36.

166Belgesay, 1955, s. 152.

167 Berkin, 1968, s. 306; Postacıoğlu, 1982, s. 470; Arslan, 2004, s. 38; Erturgut, 2000, s. 82.

168 Taraflardan birinin şikâyet yoluna başvurması durumunda İİK’nın 17/2 maddesi gereğince icra mahkemesi tarafından şikâyet olunan söz konusu işlemin icrasını karar verilecektir. Bkz. İcra ve İflas Kanunu’nun “Şikayet üzerine yapılacak muameleler” başlıklı 17. maddesi:

“Şikayet icra mahkemesince, kabul edilirse şikayet olunan muamele ya bozulur, yahut düzeltilir.

Memurun sebepsiz yapmadığı veya geciktirdiği işlerin icrası emrolunur.”

169 Coşkun, 2020, s. 150; Berkin, 1968, s. 306.

47 gerçekleştirilen taşınmazın paraya çevrilmesi talebinin taşınmazın paraya çevrilmesi gerçekleşmeden bir defaya mahsus olmak üzere, geri alınabilmesine imkân tanımıştır¹⁷⁰. Bu düzenleme gereğince alacaklı herhangi bir gerekçe göstermeden paraya çevirme talebini geri alabilecektir. Alacaklının böyle bir talepte bulunması üzerine icra müdürü satışın düşürülmesine karar verecektir.

Alacaklı, “satışın durmasını istiyorum”, “satış yapılmasın” veya “satışı durdurun” gibi satış talebinin geri alınmasına dair iradesini açık ve anlaşılabilir bir şekilde ifade etmesiyle paraya çevirme talebini geri aldığını belirtebilecektir¹⁷¹.

Alacaklının paraya çevirme talebini ihale yapılana kadar geri alabilecektir. Süresinde gerçekleştirilen paraya çevirme talebine dayanarak gerçekleştirilen ihale işleminden sonra artık alacaklının paraya çevirme talebini geri alınması mümkün olmayacaktır¹⁷².

Alacaklı kanunen bir kez tanınan paraya çevirme talebini geri alma hakkını kullandığında haczedilmiş taşınmaz için İİK’nın106’ıncı maddesinde belirlenen süre içerisinde yeniden paraya çevirme talebinde bulunulabilecektir. Burada dikkat edilmelidir ki alacaklının paraya çevirme talebi için yeniden bir süre tayin edilmemekte, İİK’nın 106’ıncı maddesindeki süre devam etmektedir¹⁷³. Dolayısıyla alacaklının paraya çevirme talebini geri alarak kanunda belirlenen süreleri dolanma veya belirsizleştirme imkânı tanınmamıştır.

170 Kuru, 2016, s. 213.

171 Kuru, 2013, s. 608; Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz, 2019, s. 302; Muşul, 2013, s. 775; Uyar, 2002, s. 69;

Erturgut, 2000, s. 78; Aynı yönde bkz. Yargıtay 12. HD. 14.11.2000, 2000/15861 E ve 2000/17342 K sayılı kararı, (Aslan, 2004, s. 53).

172 Ruhi vd., 2016, s. 101; Arslan, 2004, s. 58; Aynı yönde Yargıtay 12. HD. 30.12.1999 T, 1999/16476 E ve 1999/17765 K sayılı kararı, (Erturgut, 2000, s. 79);“Alacaklı ihale tamamlanmadan önce ihaleden vazgeçtiğini beyan ederse satışın düşürülmesi gerekir.”, Yargıtay 12. HD. 14.11.2000 T, 2000/15861 E ve 2000/17342 K sayılı kararı,(Kaçak Nazif, İcra ve İflas Hukukunda İhâle İşlemleri ve İhalenin Feshi Davaları, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2006, s. 160); Süphandağ, 2017, s. 464; Özata Ahmet/ Süphandağ Yavuz, İpoteğin Paraya Çevrilmesi ve Taşınmaz Satışında Uygulamalar, 2. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara 2011, s. 229.

173 Kuru, 2013, s. 608; Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz, 2019, s. 303; Muşul, 2013, s. 775; Erturgut, 2000, s. 77;

Pekcanıtez, vd., 2018, s. 249; Aslan, 2004, s. 68.

48 2.6. Gemilerin Paraya Çevrilmesi Talebi

Daha önce de belirttiğimiz üzere gemiler niteliği gereği bir taşınır eşyadır¹⁷⁴. Nitekim Türk Medeni Kanunu’nun 704 ve 998’inci maddelerinde araziler, kat mülkiyetine konu bağımsız bölümler ve bağımsız ve sürekli irtifak hakları taşınmaz olarak yer almaktayken gemiler bu maddelerde taşınmaz olarak yer almamaktadır. Buna karşın kanun koyucu taşınır eşya olan gemiler açısından TTK’da özel bir rejim tesis etmiş ve taşınmazlara dair hükümlerin gemiler için de uygulanabileceğini öngörmüştür¹⁷⁵. Nitekim TTK’nın 957’nci maddesi gereğince, “Onsekiz gros tonilatoda ve daha büyük her ticaret gemisinin maliki, tescil isteminde bulunmak zorundadır.”

TTK gereğince sicile tescil edilmiş gemiler hakkında taşınmaz rehnine dair birçok hüküm de uygulanabilecektir. Nitekim TTK’nın 977’nci maddesi yollamasıyla İİK’nın 23/son ve 136 maddeleri gereğince de sicile kayıtlı bir gemi veya gemi ipoteği üzerinde bir hakkın tesisi ve kaldırılması gibi konularda işlemler gemi sicilinde gerçekleştirilecektir. Sicile kayıtlı bir geminin İİK gereğince satışı da İİK’nın taşınmazların paraya çevrilmesi hükümleri uygulanacaktır¹⁷⁶.

174 Uyar vd. 2014, s. 14.

175 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Sicil müdürlükleri ve bölgeleri” başlıklı 954 maddesi:

“(1) Türk gemileri için, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının uygun göreceği yerlerde gemi sicili tutulur. (2) Gemi sicilleri, liman başkanlığı nezdinde çalışan sicil müdürlükleri tarafından, o yerde deniz ticareti işlerine bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesinin, bulunmadığı takdirde asliye ticaret mahkemesinin, o da yoksa ticaret davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinin gözetimi altında tutulur. Bir yerde ticaret davalarına bakan birden çok mahkeme varsa, gemi sicilinin tutulmasını gözetecek mahkemeyi Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu belirler.

(3) Türk Medenî Kanununun 1007 nci maddesi gemi sicilleri hakkında da geçerlidir.”

176 Altın 2019, s. 5.

49 3. Açık Artırmaya Hazırlık İşlemleri