Rusya Federasyonu’nun Ekonomik Yapısı

Sovyetler Birliği‟nin dağılmasının ardından piyasa ekonomisine yönelen Rusya ekonomisi küçülmüştür. Fakat 1990‟lı yılların sonunda petrol ve doğal gaz gibi önemli sanayi hammaddesi olan doğal kaynakların dünya piyasalarında değerlenmesi, Rus ekonomisini yeniden canlandırmış ve ekonomi tekrar büyüme eğilimine girmiştir. Dünya‟nın en büyük yüzölçümüne sahip olan Rusya Federasyonu‟nun 2012 yılı ekonomik göstergelerinden yol çıkacak olursak, 2012 yılında 2,040 milyar dolarlıkGSYİH‟sı ile Dünya ekonomisinin 6. sırasında yer almıştır. Rusya Federasyonu, ekonominin ve büyümenin temelini oluşturan doğal kaynaklar ve insan gücüne sahip, Dünya‟nın beli başlıülkelerinden bir tanesidir. Ayrıca Rusya Federasyonu Avrupa Birliğinin en büyük ticari ortaklarından bir tanesidir.

1989 yılının sonlarında Berlin Duvarının yıkılışı ve kominizim sisteminin çökmeye başlaması ile birlikte, Rus Federasyonu rotasını serbest piyasa ekonomisine çevirmiştir. Kendi içerisinde önemli direnişlerle karşılaşmasına ve ara sıra reformların yavaşladığına dair şikayetlere rağmen geçen yıllarda piyasa ekonomisi alanında azımsanmayacak kadar ilerlemeler kat edilmiştir(İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği [ İTKİB], Rusya Temel Ekonomik Göstergeleri, 2013: 5).

43 Tablo 11

Rusya Federasyonu’nun 2012 Yılı Temel Ekonomik Göstergeleri

GSYİH 2.029,8 milyar Ş

Kişi Başına GSYİH 14.302 $

GSYİH Büyüme Hızı % 3,4

İhracat 529,26 milyar $

İthalat 368,99 milyar $

Enflasyon Oranı 5,1

Dış Borç Stoğu 623,9 milyar $

Para Birimi Ruble ( Simgesi:RUB)

Dünya Bankası İş Yapma Kolaylığı 112/185

GSYİH‟ninSektörel Dağılımı Tarım %4,5,Sanayi %35,4, Hizmetler %60,1

Genel Sanayi Üretimi

Kömür, petrol, doğal gaz, kimyasallar ve metaller, gemi inşaat sanayi, inşaat ekipmanları, kara ve demiryolu taşımacılığı ekipmanları, telekomünikasyon, radar, uçak ve uzay araçları

Genel Tarımsal Faaliyetler

Buğday, arpa, mısır ve diğer tahıllar, ayçiçeği ve tohumu, süt, et ve et ürünleri, şeker pancarı, sebze ve meyveler,

Doğal Kaynaklar

Kömür, petrol, doğal gaz, kereste, çok sayıda stratejik mineralleri kapsayandoğal kaynaklara sahiptir. Fakat iklim şartlarının ağır, yeryüzü şekillerinin engebeli oluşu ve uzaklık nedeniyle bu madenler çıkarılamamaktadır.

Kaynak:TCKalkınma Bakanlığı: Uluslararası Ekonomik Göstergeler 2013, (www.kalkınma.gov.tr), TC Ekonomi Bakanlığı: Rusya Ülke Raporu 2013, (www.ekonomi.gov.tr).

Rusya Federasyonu bir taraftan piyasa ekonomisinin işleyişini kuvvetlendirmeye çalışırken, öteki taraftan da koruyucu politikalar izlemiştir. 1998 yılında yaşananekonomik kriz sonrası Rusya Federasyonu serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecinde vergilendirme sisteminin gözden geçirilmesi ve yapılandırılması, finansal kurumlarının ve özel sektörün karşılaştığı bürokratik sıkıntılarınçözülmesigibi önemli reformlar gerçekleştirilmiştir(İstanbul Sanayi Odası

44

[İSO] ve Avrupa İşletmeler Ağı, Rusya Ülke Raporu, 2010: 6-7). Bu reformlardan sonra özel sektörün ekonomideki payı artmış ve 2000‟li yılların sonlarına doğru özel sektörün GSYH‟daki payı %65‟leri aşmıştır. Fakat Rusya Federasyonu‟nun ekonomik olarak büyümesinin yegane temeli yeraltı zenginlikleridir. Bu sebeptendir ki petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar Rus ekonomisini etkilemektedir.

Enerji bakımından zengin kaynaklara sahip olan Rusya Federasyonu dünyanın en fazladoğalgaz kaynaklarına, ikinci en büyük kömür kaynaklarına ve sekizinci en büyük petrol kaynaklarına sahiptir. Rusya doğalgaz ihracatı bakımından dünyada lider iken petrol ihracatı bakımından ise ikinci sırada yer almaktadır(Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı [OKA],Rusya Ülke Raporu, 2011: 6). Rus ekonomisinde son dönemlerde görülen toparlanmanın ve güçlü büyümenin temel sebebi yüksek seviyelerde ilerleyen uluslararası petrol fiyatları olmuştur. Bu yüzden söz konusu güçlü büyüme eğiliminin devamlılığına yönelik kaygılar mevcuttur. Petrol fiyatlarının yüksek oluşu ülke ekonomisinin tekrar istikrara kavuşmasına ve yatırımların artmasına katkı sağlamıştır. Rus ekonomisi hızla değişen uluslararası mal pazarlarındakikoşullara 1998 krizi öncesinde olduğundan daha da bağımla hale gelmiştir. Bu durum da Rus ekonomisini dış pazarlardaki mal fiyatlarında oluşan dalgalanmalara karşıduyarlı bir pozisyona sokmuştur. Özellikle, doğal kaynaklara bağımlı bu ve benzeri ekonomilerde genel olarak görülen haddinden fazla değerlenmiş döviz kuru sorunuda orta ve uzun vadeli ekonomik performans bakımından bir tehdit arz etmektedir(Benli, 2009: 6).

Ekonomisi temel olarak doğal kaynaklara dayanan ve dünyanın en büyük doğal gaz ihracatçısı olan Rusya Federasyonu‟nun son olarak 2012 yılındaki GSYİH‟nınsektörel dağılımına baktığımız zaman Hizmet sektörü %60,1‟lik pay ile Rusya ekonomisini sırtlarken, Hizmet sektörünü %34,5‟lik payla sanayi sektörütakip etmektedir. Son sırada yer alan tarımın ise GSYİH‟daki payı %4,5‟dir.

Tablo 12‟deki Rusya Federasyonu‟nun 2002 ile 2012 yılları arasındaki 10 yıllık ekonomik verilerini incelediğimizde, dünyada son yıllardaki petrol ve hammadde fiyatlarındaki artışın, Rus ekonomisinin hızlı bir şekilde büyümesine olanak sağladığı görülmektedir.

45 Tablo 12

Rusya Federasyonunun 10 yıllık Temel Ekonomik Göstergeleri

Yıl GSYĠH Milyar ( $ ) KiĢi BaĢına Gelir ($) Büyüme Oranı ( % ) ĠĢsizlik Oranı ( % ) Enflasyon Oranı ( %) Ġhracat Milyar ( $ ) Ġthalat Milyar ( $ ) 2002 345,1 2.376 4,7 8,0 15,8 107,30 67,06 2003 430,3 2.967 7,3 8,6 13,7 135,93 83,68 2004 591,2 4.096 7,0 8,2 10,9 183,21 107,12 2005 763,7 5.310 6,4 7,6 12,7 243,80 137,98 2006 989,9 6.912 8,2 7,2 9,7 303,93 181,16 2007 1.299,7 9.101 8,5 6,1 9,0 354,40 245,84 2008 1.660,8 11.630 5,2 6,4 14,1 471,77 321,17 2009 1.222,6 8.567 -7,8 8,4 11,7 303,39 210,98 2010 1.524,9 10.671 4,5 7,5 6,9 400,42 273,61 2011 1.899,1 13.335 4,3 6,5 8,4 521,97 354,55 2012 2.029,8 14.302 3,4 6,0 5,1 529,26 368,99 Kaynak:TCKalkınma Bakanlığı: Uluslararası Ekonomik Göstergeler 2013,(www.kalkınma.gov.tr), İTO: Rusya Ülke Raporu 2005,(www.ito.org.tr).

Dünyanın en büyük doğal gaz ihracatçısı olan Rusya Federasyonu 2002 yılından 2012 yılına kadar enflasyonun çift hanelerden tek hanelere düştüğünü, ihracatın ithalattan fazla ve sürekli artış gösterdiği görülmektedir. Büyüme oranlarında ise sürekli iniş çıkışların olduğunu; fakat 2009 yılı hariç ekonomide daralmanın olmadığı, ekonominin sürekli büyüme odaklı olduğu tablo 12‟den anlaşılmaktadır. İşsizlik oranlarıda aynı şekilde 2009 yılı hariç sürekli azalmıştır.Şüphesiz ki 2008 yılında yaşanan ve tüm dünyayı olumsuz bir şeklide etkileyen finansal kriz, Rus ekonomisinide olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Bu dönemde krizden dolayı uluslararası mal piyasalarında fiyat değişimleri olmuş ve bu değişimlere karşı hassas olan Rus ekonomisi; fiyatlardaki bu değişimlerden olumsuz bir şekilde etkilenmiştir. Finansal krizin etkisiyle yaşanan bu olumsuz gelişmeler karşısında Rus ekonomisi2009 yılında derin bir çöküş yaşamış ve %-7,8‟lik bir ekonomik daralma yaşamıştır.2010 yılı ve sonrasında ise ekonomi tekrar atağa kalkarak büyümeyi 2012 yılına kadar sürdürmüştür.

46

3.2.2.1. Rusya Federasyonu’nun BaĢlıca Ġhraç Ettiği Ürünler

Ham petrol, petrol ürünleri ve doğal gaz %68,9, demir-çelik%11,8, kimyasal maddeler %7, makine ve ekipmanları%5,3, başlıca ihraç edilen ürünlerdir(T.C. Ekonomi Bakanlığı, Rusya Ülke Raporu, 2013: 3).Rusya Federasyonu‟nunyer altı bakımından zengin olması,neredeyse ihracatının tamamının petrol ve petrol ürünlerinden oluşmasına olanak sağlamıştır.

3.2.2.2. Rusya Federasyonu’nun DıĢ Ticaretinde BaĢlıca Pazar Ülkeler

Rusya‟nın başlıca ihracat yaptığı ülkeler ve ihracat yüzdeleri: Hollanda %12,12, Çin Halk Cumhuriyeti %6,83, Almanya %6,62, İtalya %6,31, Ukrayna %5,91, Türkiye %4,93, Belarus%4,83, Polonya %4,14, ABD %3,22,Fransa %2,88, şeklindedir(DEİK, Rusya Ülke Bülteni, 2012: 18). İhracattaki en büyük payı Hollanda alırken, Hollanda‟yı Çin Halk Cumhuriyeti izlemektedir. İhracat yapılan ülkelere bakıldığında; çoğunun Avrupa ülkesi olduğu rahatlıkla görülmektedir.

3.2.2.3. Rusya Federasyonu’nun BaĢlıca Ġthal Ettiği Ürünler

Rusya Federasyonu‟nun ihtiyaç duyduğu başlıca ürünler: Makine-ekipman %49, kimyasal maddeler %15,1, gıda ve tarımsal ürünler %14,3, metal ürünler %7,6 şeklindedir(TC Ekonomi Bakanlığı, Rusya Ülke Raporu, 2013: 3).

3.2.2.4. Rusya Federasyonu’nun DıĢ Ticaretinde BaĢlıca Tedarikçi Ülkeler

Rusya‟nın başlıca ithalat yaptığı ülkeler ve ithalat yüzdeleri: Çin Halk Cumhuriyeti %15,8, Almanya %12,34, Ukrayna %6,59, Japonya %4,91, ABD %4,78, Belarus %4,48, Fransa%4,35, İtalya %4,39, G.Kore%3,80, Kazakistan %2,25, Türkiye % 2,09, şeklidedir(DEİK, Rusya Ülke Bülteni, 2012: 19). İthalata bakıldığında ise Almanya ile Çin Halk Cumhuriyeti yer değiştirmiş, İthalatta birinciliğe Çin otururken onu Almanya takip etmektedir. İthalatta ağırlıklı bir bölge bulunmazken, nerdeyse Dünya‟nın her bölgesinden ithalat yapılmaktadır.

47