4. KATALOG
4.4. RUM OKULU
İnceleme Tarihi: 09.10.2017/30.03.2018 Kent Haritasındaki Yeri: Harita 1:12.
Fotoğraf No: 33-43.166,183. Şekil No: 9-11.
Yaptıran: Yorgi Bey
Günümüzdeki ismi: Fevzipaşa İlkokulu
Kıyık yolu üzerinde bulunan yapı Barutluk Mahallesi Güferah Sokak’ta yer almaktadır.
Okul 1906 yılında Yorgi adında hiç çocuğu olmayan, zengin bir Rum vatandaşın önderliğinde kurulan bir dernek yoluyla Rum Okulu olarak yapılmıştır172. 1922 yılından önce
Muradiye Camii avlusunda Muradiye İlkokulu adı ile eğitime başlayan okul Rumların Edirne'yi boşaltması üzerine bu binaya taşınmıştır173. Yeni binaya taşınmalarıyla birlikte okulun adı Fevzipaşa İlkokulu olmuştur174.
Etrafı duvarlarla çevrili geniş bir bahçe içerisinde yer alan okul binası doğu batı doğrultusunda gelişim gösteren dikdörtgen bir plana sahiptir. Bodrum kat üzeri iki katlı olan yapı kagir olarak inşa edilmiş, üst örtüsü marsilya kiremiti ile örtülü, kırma çatıdır. Tuğla, kesme taş, bosaj ve katlar arası silme kullanımı ile hareketlendirilmiş olan yapının dış cephesinin aksine yapı içerisinde tavan ve tabanda ahşap kullanımıyla zıtlık oluşturulmuştur.
Yapının tüm cephelerinde her katta oldukça fazla pencere kullanımı ile yapı içinde ışık, cephede de hareketlilik kazanılmıştır. Doğu-batı yönünde yer alan yan cephelerde pencere sayısı ve düzen olarak benzese de detayda farklılıklar görülmektedir. Doğu cephesinde her katta 3'er tane pencere bulunan cephede tüm pencereler aynı hizada konumlanmıştır. İki sıra bosaj dizimi üzerinde yer alan bodrum kat pencerelerinin söveleri belirginleştirilmiştir. Zemin ve birinci kat pencereleri aynı düzene sahip cephenin pencerelerinin denizliği, kilit taşı, denizlik seviyesine kadar inen pencere yan sövelerinde
172 Peremeci, Nuri Osman, age., s.361.
173 Anonim, 1973 İl Yıllığı, s.113.; Kısaparmak, Güngör Necip, age., s.24.; Kazancıgil, Ratip, Gökçe, Nilüfer, Bilar, Ender, age., s.260.
birer tane kesme taş kullanımı mevcuttur. Pencere yan sövelerinin kat silmesine kadar indirilmesi ile pencere altında kare formlu bir kartuş oluşturulmuştur. Cephede batı yönündeki iki pencere sonrası plastr uygulanmış, bu uygulamada da pencerelerde gördüğümüz kesme taş kullanımı mevcuttur. Plastrın üstünde kademeli bir başlık yer alır (Fotoğraf 33). Yapının beden duvarından çatıya geçişte tuğla malzemeden diş frizi kuşağı tüm cepheyi dolanmaktadır. Diş frizi üzerinde kademeli kesme taştan yapılmış bir saçak mevcuttur.
Yapının ana girişinin karşı aksında yer alan kuzey cephede pencereler doğu cephe pencerelerinin biçiminde düzenlenmiştir. Cephede kot farkından dolayı beton duvar üzerinde pencere söveleri belirgin bazılarında demir parmaklık bulunan 6 pencere yer alır. Bu cephede zemin kata tekabül eden, eski görsellerinden de anlaşıldığı üzere (Resim 24) çift yönlü 8 basamaklı merdivenden çıkılan sonradan açılmış, çift kanatlı, etrafı bosaj dizimi ile belirginleştirilmiş bir kapı mevcuttur. Kapının iki yanında 3'er, birinci katta ise 7 pencereye yer verilmiştir (Fotoğraf 34).
Ana girişi bulunduğu cephe olan güney cephesinde kesme taştan yapılmış, beden duvarını aşan anıtsal bir giriş kapısı yer alır. Fakat yapı içerisinde bu kapının açıldığı alan mekan olarak kullanıma kazandırılmış ve bu kapı kullanıma kapatılmıştır. Cephenin tam ortasında yer alan bu kapıya beş basamaklı merdivenden çıkılır. Kapının iki yanında İon ve Akhantus yaprağı uygulanmış birer sütun zemin kat boyunca görülür. Kapı üzerinde, birinci kata denk gelen pencere altında yapının 1906 tarihli kitabesi bulunur (Fotoğraf 35). Bu pencere iki yanda sütunlarla, yuvarlak dilimli kemer ve üstünde kademeli ve geometrik bezemelerle tamamlanmıştır. Cephede kapının iki yanında her iki katta da aynı hizalara konumlanmış 3'er tane olmak üzere toplam 6 pencere yer alır. Pencereler her iki katta da basık kemerli, pencere söveleri tamamen kesme taştan yapılmış, pencere yan söveleri kat silmesine kadar inmektedir. Pencere yan sövelerinin kat silmesine kadar indirilmesi ile pencere altında kare formlu bir kartuş oluşturulmuştur. Pencerelerin kilit taşları üzerinde bitkisel bezeme, kemer üzengi seviyesinde geometrik desen yer almaktadır. Kemer üzerinde diş frizi sırası, onunda üstünde kademeli saçakla tamamlanan pencerelerle kapının anıtsallığı tamamlanmıştır. (Fotoğraf 36).
Diğer bir giriş kapısının bulunduğu ve yapı içerisine aktif girişin yapıldığı cephe batı cephesidir. Cephede kuzey yönünde etrafı bosajla belirginleştirilmiş bir kapı yer almaktadır. Kapı yanında güney yönünde tamamen kesme taştan yapılmış bir plastr yer alır. İki sıra bosaj dizimi arasında yerleştirilmiş demir parmaklı bodrum kat pencereleri hizasında zemin katta 2,
birinci katta ise biri kapı hizasında bulunan 3 pencere yer alır. Cephenin pencereleri güney cephe pencere biçiminde düzenlenmiştir (Fotoğraf 37).
Yapının tüm cephelerinde katlar arasında yapıyı dolaşan kesme taş kat silmesi ve çatıya geçişte tuğla diş frizi uygulanmıştır. Köşelerde bosajlı taş kullanımıyla birlikte, asıl beden duvarı tuğla malzemeden yapılmış olan yapıya cephelerde hareketlilik kazandırmıştır. Yapının eski görselinden de anlaşılacağı üzere binada güney cephe ve doğu cephe orijinalliğini korumaktadır (Resim 6).
Yapının planına bakıldığında katlar arasında oldukça fazla benzerlik görülmektedir. Bodrum kata giriş batı yönünde, katlar arası geçişin sağlandığı merdivenlerin altından sağlanmaktadır (Fotoğraf 38). Katta merdivenler çift yönlüdür. Bodrum katta 2 mekan yer alır. İki yönden tek bir koridora açılan bu mekanlardan B02, B01 2'şer pencere açıklığı mevcuttur (Şekil 9). Krem renkle boyalı katın zemini kalebodur döşemelidir (Fotoğraf 39).
4 mekanı olan zemin kata açılan 3 giriş kapısı mevcuttur. Bu kapılardan güney yönünden açılan kapı kapatılarak yapı içerisinde idari birim olarak kullanılan Z03 nolu mekana tekabül etmektedir (Şekil 10) İki yönden tek bir koridora açılan bu mekanlardan güney yönüne yerleştirilmiş Z02, Z04 nolu mekanlar 5, kuzey cephe yönünde yer alan, çift yönlü merdivenlerin karşı aksına konumlanmış olan Z01 nolu mekan 3 pencere ile aydınlatılmıştır. Zemin ahşap, tavanı pasalı tavan olan yapının beden duvarları ise krem rengi boya ile boyanmıştır (Fotoğraf 40, 41).
Birinci kat da, zemin kat gibi 4 mekana sahiptir. İki yönden tek bir koridora açılan bu mekanlardan güney cephe yönündeki 102,104 nolu mekanlar 5, 103 nolu mekan 1, kuzey yöndeki 101 nolu mekan ise 4 pencere açıklığına sahiptir. Diğer katlardan farklı olarak bu katta merdivenler tek yönlüdür (Şekil 11). Bu katta da zemin kat gibi zemin ahşap, tavan ise yalın çıtalarla süslenmiş pasalı ahşap tavanlıdır (Fotoğraf 42,43).
Yapı dış cephesinde kesme taş ve tuğlanın birlikte kullanılması, kat silmesi, diş frizi, bosaj kullanımı, güney ve batı cephesinin pencerelerinin kilit taşlarında kullanılan bitkisel ve kemer üzengi seviyesinde yer alan geometrik bezeme süsleme açısında kullanılan öğelerdir. Yapı içerisinde ise yalın çıtalarla düzenlenen pasalı tavan süsleme öğesi olarak önemlidir.
Kagir olarak inşa edilen yapının dış cephesinde pencere söveleri, plastr ve kat silmesi kesme taş ve tuğla kullanımı ile hareketlendirilmiştir. Yapı içinde ise beden duvarları sıvalı tavan ve taban döşemeleri ahşaptır. Yapının güney cephesinde yer alan kitabesi mermerdir.