4. KATALOG
4.8 ERKEK ÖĞRETMEN OKULU (MUALLİM MEKTEBİ)
İnceleme Tarihi: 09.10.2017/30.03.2018 Kent Haritasındaki Yeri: Harita 1.3.
Fotoğraf No: 80- 92. 172, 183. Şekil No: 22-24.
Yaptıran / Mimar: Bilinmiyor Günümüzdeki ismi: Edirne Lisesi
Okul Binası Eski İstanbul Caddesi üzerinde Sabuni Mahallesi’nde yer almaktadır. Günümüzde Edirne Lisesi olarak kullanılan binanın temelleri 1909 yılında atılmıştır. İnşası 1912 yılında biten yapı Erkek Öğretmen Okulu olarak faaliyete geçmiştir192. Binanın
arazisi günümüzde Atatürk Orta Okulu olarak faaliyet gösteren dönemin Mektebi-i İdadi Mülki yapısını genişletmek için 1906 yılında satın alınmaya çalışılmıştır. Fakat arazi alınamayıp daha sonra alındığında ise inşa edilecek yapının Edirne Erkek Öğretmen Okulu olarak açılması kararlaştırılmıştır193.
Öğretmen Okulu eğitim öğretim faaliyetine, Üç Şerefeli Cami yanında yer alan Yusuf Efendi tarafından yaptırılmış halk arasında ''Makaralı ya da Taş Mektep'' olarak anılan yapıda 1883 yılında başlamıştır194. Bu okulla ilgili H.1302/ M. 1885 senesine ait Vilayet
Salnamesi’nde bahsedildiği görülmüştür 195 . İlerleyen zamanlarda yapının ihtiyaçlar
karşısında yetersiz kalması üzerine önce Lari Cami yanında bulunan medresede sonra Abuk Paşa Konağı’nda eğitim faaliyetlerini sürdürmüştür. Yapı 1912'de tamamlanması ile birlikte yeni binasına taşınmıştır196. 1919'da Yunan işgali sırasında Trakya Paşa İli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından karargah olarak kullanılmıştır197.
1940 yılında İkinci Dünya Savaşı’nın çıkması ile Erkek Öğretmen Okulu Sivas'a taşınmıştır198. Boş kalan binaya, günümüzde Atatürk Orta Okulu olarak kullanılan yapıda
192 Tunca, Ayhan, age., s.10.; Kazancıgil, Ratip, Gökçe, Nilüfer, Bilar, Ender, age., s.245.
193 Duruktuna, Ruhi, age., s.54.; Kazancıgil, R., Edirne Rehünnüması Tosyavizade Rıfat Osman, İstanbul, 2013, s.101.
194 Kazancıgil, Ratip, Gökçe, Nilüfer, Bilar, Ender, age., s.96,97.; Kazancıgil, R., age., s.101. 195 Kayacı, H., age., s.151.
196 Duruktuna, Ruhi, age., s.84.; Kazancıgil, Ratip, Gökçe, Nilüfer, Bilar, Ender, age., s.98. 197 Tunca, Ayhan, age., s.12.; Duruktuna, Ruhi, age., s.70.
faaliyete başlayan ve 1924'ten itibaren Edirne Lisesi olarak adlandırılan yapı 1941/42 eğitim öğretim yılından itibaren Edirne Lisesi’ne verildi ve okul şimdiki binasına taşınmış oldu199.
Günümüzde de Edirne Lisesi olarak adlandırılmaktadır.
Etrafı duvarlarla çevrili geniş bir bahçe içerisinde yer alan okul binası kuzey güney doğrultusunda kare formlu bir plan gelişimi göstermiştir. Yapı bodrum kat üzeri 2 katlı, kagir olarak inşa edilmiş, üst örtüsü marsilya kiremidi ile örtülü, piramidal çatılı, geniş saçaklıdır. Yapıyı katlar arasında bir silme dolanır. Sarı renge boyalı yapının sıvalı cephesinde, bodrum kat hariç diğer katlar ve tüm cephelerde sıvaların üzeri taş sırası görünümü vermek amacıyla yatay olarak derzlenmiştir. Ana giriş kapısının iki yanında beden duvarından taşırılan kuleler ile giriş anıtsallaştırılmıştır. Kule formlu alanlarda birleşim yerinde deniz kabuğu formunda üç boyutlu bir motif yer alır.
Doğu, batı yönündeki yan cepheler birbirinin simetrisi olarak yapılmıştır. Her iki cephede de güney yönünde iki pencere sonrası dışa taşkın olarak verilen alanda güney yönünde katlar arası geçişin sağlandığı merdiven alanına açılan bir giriş kapısı yer alır. Yapıyı tüm cephelerde zemin ile bodrum kat arasında bir silme dolanır. Kırmızı renk boyalı bodrum kat seviyesinde 14 pencere yer alır. Demir parmaklıklı olan bu pencerelerden kuzey ve güney cephelere yakın 2 pencere, kuzey yöne bakan dışa taşkın alandaki tekli pencere uygulaması basık kemerlidir. Cephenin dışa taşkın alanında yer alan diğer 6 pencere düz formludur. Yapının diğer pencerelerinden boyut olarak yüksek tutularak bodrum ve zemin kat boyunca devam eden kapı ve merdiven alanına açılan 3 pencere yuvarlak kemerlidir. Bu 3 pencere yanlardaki dar, ortadaki geniş ve kilit taşı belirgin olarak düzenlenmiştir (Fotoğraf 80). Zemin katta da 13 pencere yer alır. Güney yönünde iki pencere sonrası dışa taşkın olarak verilen alanda güney yönünde katlar arası geçişin sağlandığı merdiven alanına açılan bir giriş kapısı ve merdiven alanına açılan yuvarlak kemerli 3 pencere yüksek tutularak bu katta da görülmektedir. Yapının tüm cephesinde kat silmesi dışında pencere denizlik seviyesinde bir silme yapıyı çevrelemektedir. Katın pencereleri yuvarlak kemerli, kilit taşı belirgin olarak düzenlenmiştir. Birinci kata geçişte kademeli bir kat silmesi yapıyı çevrelemektedir. 13 pencere bulunan bu katta merdiven alanına açılan 3 adet yuvarlak pencere düzeni tekrar edilmiştir. Katın diğer 10 penceresi basık kemerli, kemer seviyesi beyaz boyanarak belirginleştirilmiş, pencere denizlik seviyesinde tek, kemer üzengi seviyesinde 3'lü silme yapının tüm cephelerini çevrelemektedir (Fotoğraf 81).
Kuzey yönünde yer alan cephede tüm katlarda 6 adet pencere yer alır. Bodrum kat pencereleri basık kemerli olan cephenin zemin ve birinci kat pencere düzenleri doğu, batı yönündeki yan cephelerle aynı düzendedir (Fotoğraf 82,83).
Ana giriş kapısı güney cephede yer alan binanın giriş alanı yapının bütününden farklı biçimde, dışarı taşkın olarak belirginleştirilmiştir. Burada beden duvarını aşan kule görünümlü birimlerle cephe ve giriş anıtsallaştırılmıştır. İki yandan merdivenlerden çıkılan, yuvarlak kemerli taşıyıcılar ile üst kat balkonunu taşıyan ve yanlardan bosajla daha belirgin hale getirilen üçlü yuvarlak kemerli ve iki yanında yuvarlak kemerli birer pencere bulunan giriş alanı cephenin tam ortasında yer almaktadır (Fotoğraf 84). Yapının bu alanında zemin kata açılan ahşap, yuvarlak kemerli bir kapı, iki yanında da tüm zemin kat pencereleri ile uyumlu 1'er tane yuvarlak kemerli pencere mevcuttur. Cephede 9 adet basık kemerli bodrum kat pencereleri bulunur. Zemin katında 9, birinci katında 13 pencere yer alan cephede pencere düzeni diğer cepheleri tekrar etmiştir. Birinci katta giriş aksında yer alan kule görünümlü, dört bir yandan dairesel pencereli kilit taşı belirgin, köşelerden volüt uygulamalı bir düzen vardır (Fotoğraf 85).
Yapıda cephelerin bitimi ile çatıya geçişte geniş saçak kullanılmıştır. Eski görsellere göre binanın güney cephesinde yer alan, çatı sonrası basık kemer formlu bir alınlık yer almaktadır. Günümüzde bu alan köşelerde kaldırılmış sadece iki kule arasındaki kısımda bulunmaktadır. (Resim 12)
Kuzey, güney yönde gelişim gösteren yapı kare planlı, bodrum üzeri iki katlıdır. Yapının bodrum katına giriş doğu batı cephelerinin güney yönlerine, katlar arası geçişin sağlandığı merdiven alanına açılmaktadır. 11 mekan bulunan yapıyı dört yönden dolanan bir koridor yer almaktadır. Güney cephe yönüne yerleştirilen 5 mekandan köşelere konumlanan B04 ile B10 nolu mekan 4 pencere ile aydınlatılmaktadır. B01 ile B03 nolu mekanlar 1, B02 nolu mekan 3 pencere açıklığına sahiptir. Simetrik bir plan şeması gösteren yapıda doğu, batı aksında aynı düzende yapılmıştır (Şekil 22). B06 ile B08 nolu mekanlar 3, B05 ve B09 nolu mekanlar 2 pencereyle aydınlatılmıştır. Katın merkezine yerleştirilen B07 nolu mekan etrafı PVC (Poli Vinil Clorur) kaplanarak oluşturulmuştur. Yapının kuzey yönüne yerleştirilen B07 nolu mekan 10 pencere ile aydınlatılmıştır. Katta zemin koridorlarda mermer, sınıf içlerinde mozaik döşemelidir. Yapı içi sarı, gri ve bordo renklerle boyalıdır (Fotoğraf 86,87).
Yapı içine giriş zemin katta güney cephede bulunan ana giriş kapısından ayrıca yine güney yönde yapı içinde katlar arası geçişi sağlayan merdiven alanlarına açılan doğu batı
cephelerinde birer kapı bulunur. Ana giriş kapısından girildiğinde yapı içindeki iç avlu konumuna gelen alana açılır (Şekil 23). Alan etrafındaki taşıyıcılarla üst kat koridorunu taşır. Bu taşıyıcılar arası basık kemerli, taşıyıcı üstü başlıklı, katlar arası ise kademeli silme ile çevrilidir (Fotoğraf 88). Diğer katların planları ile benzerlik taşıyan bu katta da doğu batı aksında simetrik bir plan şeması uygulanmıştır. Güney yönde konumlanan mekanlardan Z01, Z02 nolu mekanlar 2, cephenin köşelerine konumlanan Z03, Z09 nolu mekanlar ise 4'er pencere ile aydınlatılmaktadır. Z06 nolu 10 pencere ile aydınlatılan mekan kuzey yönde konumlanmıştır. Doğu, batı cephelerinde yer alan Z05, Z07 nolu mekan 3, Z04 ile Z08 nolu mekan 2'şer pencere ile aydınlatılmıştır. Katta zemin koridorlarda mermer, sınıf içlerinde mozaik döşemelidir (Fotoğraf 91).
Plan şemasında ufak değişiklikler haricinde yapı genelinde tüm katlarda aynı plan tekrar edilmiştir. Yapı içinde bodrum katta B11 nolu mekan zemin ve birinci katta üstü açık avlu formunda olup, 1931 yılında çatı kısmı piramidal olarak buzlu cam ile kapatılmıştır200 (Fotoğraf 89, 90).. Güney yönde 5 mekan bulunan katta 102, 103 ve 104 nolu mekanlar 3, 101 ile 105 nolu mekanlar 4'er pencere ile aydınlatılmaktadır. Kuzey yöne konumlanan 108, 110 nolu mekanlar 4'er pencereye, 109 nolu mekan ise 2 pencere açıklığına sahiptir (Şekil 24). Doğu, batı yönlerine konumlanan 107, 111 nolu mekan 3'er, 106, 112 nolu mekanlar 2'şer pencere ile aydınlatılmıştır. Yapının bu katında da zemin koridorlarda mermer, sınıf içlerinde mozaik döşemelidir (Fotoğraf 92). Kagir bina içinde dış cephe pencere düzeni yapı içerisinde de aynen korunmuştur.
Yapıda cephenin yatay olarak derzlenip taş sırası görünümü verilmesi, pencere altı denizlik ve pencere kemerlerindeki belirgin kilit taşı uygulaması, yapıyı dolanan kat silmesi, yapı içinde giriş alanında oluşturulan iç avlu etrafındaki taşıyıcılar üzerinde yer alan başlık ve bu alandaki katlar arası kademeli silme kullanımı süsleme öğeleridir.
Yapı içerisinde tüm katlarda koridorlar mermer, mekan içleri mozaik taban döşemelidir. Yapının iç avlu alanının üzerinde çelik konstrüksiyon ile oluşturulan piramidal çatı buzlu cam ile kaplıdır. Bodrum katında B11 nolu mekan etrafı PVC ile çevrilerek tamamlanmış, bunun dışında tüm mekan kapıları ahşaptır. Bina içinde ve dışında görülen merdivenlerin korkulukları ile bodrum katta bazı pencere önünde yer alan korkuluklar demirdir.
200 Tunca, Ayhan, age., s.12.