RTK (Gerçek Zamalı Kinematik)

Gerçek zamanlı ölçü teknikleri içerisinde en hassas sonuç veren ölçü yöntemidir. RTK GPS, çalışma ilkesi bakımından tıpkı DGPS 'e benzer. RTK GPS 'in DGPS 'ten tek farkı Kod ölçüleri yerine taşıyıcı dalga faz ölçülerini kullanmasıdır. Taşıyıcı dalga faz ölçüleri kod ölçülerine göre daha hassas olduğu için RTK GPS çok daha hassas sonuç verir.

Yöntemin hassasiyeti 1-2cm.+2*10-6*S (S=km. cinsinden referans ile gezici arasındaki mesafedir). Ancak bu yöntem S<50 km. ise anlamlı sonuç verir.

GPS, hızlı, ucuz ve güvenilir veri toplayabilmesinden dolayı son yıllarda tüm dünyadaki GIS uygulayıcıları tarafından en çok tercih edilen veri toplama yöntemleri arasına girmiştir.

GPS ile toplanan veriler kullanılan alıcıların teknik özelliklerine, kapasitelerine ve kullanılan GPS ölçme tekniğine göre hassasiyet ve maliyet açısından çeşitlilik göstermektedir.

Şekil 2.22 RTK (Geçek Zamanlı Kinematik)

GIS' de veriler iki temel bileşenden oluşur. Bunlar veriye ait konum bilgisi ve bu konumu karakterize eden öz nitelik bilgisidir. Bir coğrafik detayın konumu denilince bir koordinat çifti veya koordinatlar dizisi anlaşılır ve her coğrafik detay nokta, çizgi veya alandan (poligon) oluşur. Öz nitelik bilgisi ise konumu belli coğrafik detaya ait tanımsal bilgilerdir. Mesela bir yola ait öz nitelik bilgisi yolun uzunluğu veya genişliği, bir ağaca ait öz nitelik bilgisi ise ağacın cinsi olabilir. Bu nedenledir ki GIS' de konuma bağlı analizler ve sorgulamalar coğrafik detayların konumsal bilgilerinin yanında öz nitelik bilgilerinin de olması ile gerçekleştirilebilir.

Konumsal veri ile birleştirilmiş öz nitelik bilgisi coğrafik detayların özelliklerinin daha iyi anlaşılmasını sağlar. GPS / GIS veri toplama yöntemleri değişen ve gelişen teknolojiye paralel olarak çeşitlilikler göstermektedir. Otomatik veri toplama sistemleri geliştirilmeden önce GIS için veriler GPS ile çok ilkel biçimde toplanabiliyordu. Arazide herhangi bir coğrafik detaya ait koordinatlar alıcının ekranından okunmak suretiyle öz nitelik bilgileriyle birlikte bir kâğıda yazılmakta bu konum ve öz nitelik bilgileri bir GIS yazılımına teker teker elle girilmekteydi.

Daha sonra konum bilgilerini hafızasında depolayabilen GPS alıcıları üretildi. Bu sayede arazide konum bilgileri kâğıda yazılırken yapılacak hatalardan kurtulmuş oldu. Fakat bu konum bilgileri bir GIS veri tabanına halen elle aktarılabilmekteydi. Bir sonraki aşamada GPS verilerini otomatik olarak GIS veri tabanına aktarabilen sistemler geliştirildi. Fakat GIS için gerekli olan öz nitelik bilgileri GIS veri tabanına eskiden olduğu gibi elle aktarılabiliyordu. Daha sonra her bir coğrafik detaya ait öz nitelik verilerini nokta, çizgi veya alan bilgileri olarak farklı veri kütüklerinde depolayabilen sistemler geliştirildi.

Fakat bu sistem kullanıcının yalnızca bir tip veri toplayabilmesine imkân sağlıyordu. Bu nedenle örneğin çizgi şeklinde bir coğrafik detaya ait veri toplanırken bunun yol mu yoksa sınır bilgisi mi olduğu yine elle girilmekteydi. Daha sonra geliştirilen diğer bir GPS/GIS veri toplama şekli de bağımsız giriş notları ile nesne tanımlamadır. Bu veri toplama GIS verileri yoğun ve komplike değilse kullanılır. Burada verilerin, GIS nesne ve öz nitelik bilgileriyle uyuşumlu olması gerekmektedir çünkü bir nesne bağımsız olarak çok farklı olarak tanımlanabilmektedir.

Her ne kadar GPS/GIS veri toplama sistemleri istenilen hassasiyette konumsal veri verebilse de GIS uygulamalarında önemli olan sistemin aynı zamanda öz nitelik bilgilerini de yüksek kalitede ve etkin bir şekilde toplayabilmesidir. Bu da ancak standart terminolojinin varlığıyla mümkündür. Standart terminoloji özellikle sübjektif öz nitelik bilgisi için önemli olan, "toplanan verinin doğru yorumlanmasını kolaylaştırır. Tutarlı olmayan bir terminoloji ve veri yapısı toplanan verinin bir GIS ortamına aktarımını zorlaştırır.

Bugün kullanılmakta olan GPS/GIS veri toplama sözlükleri coğrafik detayları ve bunlara ait öz nitelik bilgilerini listeleyebilmektedir Tablo 1. Bu sözlükler GIS veri yapı modelinden oluşturulmuştur. Her coğrafik detay nokta, çizgi ve alan olarak tanımlanmıştır ve bunların her biri için GPS verisi farklı şekilde toplanabilmektedir. Mesela arazide GPS kullanıcısı konumunu belirlediği coğrafik detayın adının elektrik direği olduğunu, tipinin nokta olduğunu, girilen öz nitelik bilgisinin direğin yüksekliğini ifade ettiğini ve bu bilginin sayısal karakterde olduğunu veri sözlüğü kullanarak rahatlıkla kaydedebilmektedir. Ayrıca bu veri sözlükleri kullanıldığında öz nitelik tipini özelleştirmek suretiyle arazide girilecek veri için belli bir alan ayrılabilir. Mesela yükseklik bilgisi için üç basamak yer ayrılmışsa buraya en fazla üç basamaklı sayısal bir bilgi girilebilir.

Bazı GPS/GIS veri toplama sistemleri bir GIS tablosunu transfer ederek bunu bir veri toplama sözlüğüne çevirir. Kullanıcı verileri bu tabloyu doldurarak toplar. Bu sayede toplanan verinin daha tutarlı ve güvenilir olması sağlanmış olur. GPS de hassasiyet arttırmak için DGPS kullanılır. Basit GPS otonom olarak çalışır. Başka bir deyişle, tek bir alıcı ile dünyanın herhangi bir yerinde iyi sonuçlar alınabilir.

Ancak, DGPS iki alıcının birlikte kullanımından oluşur. Biri sabit diğeri hareketli olarak çalışır. Burada sabit alıcı DGPS sisteminin hassasiyetinin anahtarıdır. Bu sabit istasyon uydulardan alınan ölçüm değerlerini referans değerleri olarak kullanır.

 Referans Alıcısı Hataları Ölçer

 Hata Düzeltmeleri Hareketli Alıcıya Gönderilir  Düzeltme Faktörlerinin Gönderilmesi

GPS ve kullanım alanı hakkındaki bilgiler bu şekilde olup bu teknolojinin madencilikte kamyon nakliyatını geliştirmekte nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verelim. GPS yardımı ile araçların konum bilgileri alınmaktadır. Alınan bilgiler sayesinde aracın nerde olduğu ve ne yaptığı bilinmektedir. Aracın boş beklemekte veya kuyruk oluşturmasını engellemek için konum bilgilerinin bilinmesi gerekmektedir. Kamyon nakliyatında GPS kullanımının sağladığı faydaları ve yöntemler hakkında bilgi verelim.

50

BÖLÜM ÜÇ KAMYON SEVKİYAT SİSTEMLERİ

3.1 Giriş

Açık maden ocaklarında kazılı malzemenin atık veya stok sahsına taşınması gerekmektedir. Açık maden ocaklarında kazılı malzemenin yükleme ve taşıma işlemi için kamyon – yükleyici sitemleri tercih edilmektedir. Kamyon – yükleyici sisteminde taşınan malzeme, genel işletme maliyetinin % 40- 60 arasında bir maliyetle taşındığı hesaplanmıştır (Gamache, M. 2002). Taşıma maiyetini azaltma işlemi için çeşitli sistemler ve yöntemler ortaya konulmuştur. Bu bölümde, kamyon yükleyici sistemini ekonomik hale getirmek için uygulanan ve uygulanmakta olan sistem ve yöntemler hakkında bilgi verilecektir.