Romanya Cephesi

19. yüzyıl sonuna doğru Avrupa’da savaş korkusu ile bloklar oluşurken Romanya ilk olarak Mihver devletlerine yaklaşmıştı. Lakin savaş başlayınca onların yanında yer almadı, fakat tamamen de kopmadı.

Savaşmak istemeyen veya bunu geciktirmeye çalışan Romanya ilk başlarda tarafsızlığını ilan etmişti ama konumu olarak savaşın ateşi etrafını sarıyordu. Bunun neticesinde savaşan devletlerin baskısı da artıyordu. Romanya’nın ise bu devletlerden silah, mühimmat ve toprak talepleri vardı.

Savaşın ikinci yılı dolarken, 800 bin kişilik bir orduya sahip ve coğrafi açıdan kritik bir yerde bulunan Romanya hangi tarafa katılırsa ona büyük yarar sağlayacaktı. Bunun farkında olan Romanya da bu devletlerden daha fazla ödün koparmaya ve hazırlık için zaman kazanmaya çalışıyordu.

1916 yılı Haziran ayında Rus orduları, Avusturya - Macaristan ordularına ağır darbeler indirince Romanya, Đtilaf devletlerinin yanına geçmişti. Kamuoyunun büyük kısmının

Đngiltere, Fransa ve Rusya’nın tarafını tutması hükümetin bu kararında etkili olmuştu. Romanya savaşa iyi hazırlanmıştı. Düzenli bir şekilde yürütülen seferberlik sonunda 830 bin kişilik bir ordu toplayan Romanya’nın, 1914 yılından beri devam eden çetin savaşlarda yorgun düşen Mihver kuvvetlerine karşı zafere ulaşmaması için hiçbir sebep yoktu.

17 Ağustos 1916 günü Đtilaf devletleri ile antlaşma imzalayan Romanya, 27 Ağustos’ta

Đttifak Devletleri’ne savaş ilan etmişti. Savaşın ilanı ile birlikte Rumen Genelkurmayı Rus ve Fransız Genelkurmayları ile birlikte bir harekat planı hazırlamıştı.

Bu hareket planına göre, Rumen ordusu, kuvvetinin büyük kısmı ile Transilvanya ve Karpat Dağları üzerinden Macaristan’a taarruz edecek, Rumen azınlığın yoğun olduğu Transilvanya’yı ele geçirdikten sonra, Budapeşte’ye doğru ilerleyecekti.

Romanya, 27 Ağustos’ta Mihver bloğuna karşı savaş ilan ettikten sonra, üç Romen or-dusu Karpat ve Transilvanya Dağları üzerinden sınırları aşarak ilerlemeye başladı. Fakat kuzeyden gelen Rusların geride kalması ve hemen ardından Dobruca kesiminde 3. Bulgar Ordusunun hızla ilerlemesi yüzünden duraklamışlardı (Ertem, 1992:202).

Romanya’nın 27 Ağustos’ta savaşa girmesiyle Balkanlar’da yeni bir cephe açılmış bulunuyordu. Kuvvet ağırlığını batı cephesine vermiş olan Đttifak Devletleri için bu cephe ağır bir yük getirecekti. Bu nedenden dolayı cepheyi kısa zamanda tasviye etmek isteyen Mihver devletleri, General Falkenhayn’ın komuta edeceği bir ordu vücuda getirmişlerdi. Alman Genelkurmayı, Selanik’e çıkartma yapmış olan müttefik kuvvetleriyle Romanya kuvvetlerinin ortak bir saldırısına meydan vermemek, Romanya’nın petrol ve tahıl ürünlerine sahip çıkmak ve cephede serbest kalacak kuvvetleri tekrar Rus ve Fransız cephelerine taşımak istediğinden bu cepheyle yakından ilgileniyordu (Karal, 1999:498).

Bu cepheye sadece Alman Genelkurmayı değil Osmanlı Genelkurmayı da ilgi gösteriyordu. Osmanlı Devleti’nin bu cephe ile sınırı veya ilişkisi olmamasına rağmen bu bölgeye 15. ve 25. Tümenler’den oluşan 6. Kolorduyu 1916 Eylülü başında Dobruca’daki Đttifak Devletleri karargahına göndermişti (Yalçın ve diğ., 2004:104). Romanya’ya asker gönderilmesini Osmanlı Devleti’nden isteyen Almanlar ise buna onay veren de Enver Paşaydı. Osmanlı Orduları’nın komutanı olan Enver Paşa’yı bu cepheye asker göndermeye iten siyasal ve duygusal nedenler vardı. Öncelikle Romanya’nın Dobruca bölgesinde büyük bir Türk çoğunluğu yaşamaktaydı. Enver Paşa’nın ailesi de burada yaşayan Gagavuz Türkleri’ndendi. Diğer bir neden de Balkanların yeni haritasının düzenlenmesinde Türkiye, Batı Trakya üzerinde hak sahibi olmak için Romanya’da kazanılacak zaferde pay sahibi olmak istemesiydi (Karal, 1999:499). Bu nedende ötürü 1916 yılında iki tümenden oluşacak bir kolordu kurulması ve Romanya cephesine gönderilmek için hazırlanması emredilmişti. Bu kolordu

Çanakkale’de bulunan 25. Tümen ile Batı Anadolu’da bulunan 15. Tümen’den meydana gelmiş ve Kolordu Komutanlığına da Mirliva Mustafa Hilmi Paşa atanmıştı.

Toplam mevcudu 26 bin olan 6. Kolordu, Enver Paşa’nın talimatıyla seçkin subaylardan, genç doğumlu ve sağlıklı erlerden meydana gelmişti. Ayrıca silah, mühimmat, hayvan yönünden bu kolordunun eldeki olanaklar içinde en iyi şekilde hazırlanması için emir vermiş olan Enver Paşa, hazırlık safhasıyla da bizzat ilgilenmişti. Enver Paşa’nın Avrupa’ya gidecek bu ve diğer ordularla yakından ilgilenmesinin sebebi Osmanlı Ordusu’nun gücünü ve yeteneğini gösterme düşüncesiydi (Ertem, 1992:215). 6. Türk Kolordusundan Romanya cephesine ilk ulaşan birlik 75. Piyade Alayı idi. Türk kuvvetleri cepheye varınca hemen Bulgarlarla bir savunma mevzii hazırlamak için çalışmaya başlamışlardı (Erickson, 2003:206). Çünkü Ağustos ayının sonunda durmuş olan Rumen taarruzunun tekrar başlayacağı yönünde haberler alınıyordu. Nitekim ta-arruzun 8 Eylül günü yapılması beklenirken Rumenler 7 Eylül sabahı hücuma geçmiş ancak bir sonuç alamamışlardı.

Ekim ayı geldiğinde Almanlar ve Avusturyalılar, Romanya’ya kuzeyden yüklenirken Türkler de Bulgarlarla birlikte güneyden yüklenmekteydiler. Ekim ortalarında bu birlikler Dobruca’yı ele geçirme hareketlerine katıldılar. 25 Kasım’da Đttifak kuvvetleri, Türk çoğunluğu ile meskun Dobruca’da başarılar kazandı ve Rumenlerden pek çok tutsak aldılar. 6 Aralık’ta ise Romanya’nın başkenti Bükreş’e girdiler (Karal, 1999:499). Bükreş’in düşmesinden sonra 7 Aralık 1916’da mütareke imzalayarak savaştan çekilmiş olan Romanya’yı, Mart 1917’de, Mihver devletleri aralarında paylaştılar. Bu paylaşıma göre, Romanya, Dobruca bölgesinden çekilecek, bu bölge Mihver güçleri arasında pay edilecekti. Karpatlar’ın Romanya topraklarında kalan kısımları da Avusturya - Macaristan’ın kontrolüne geçecekti. 7 Mayıs’ta ise Costanza, Romanya’nın kontrolün-den alınarak açık liman haline getirildi ve Romanya’nın petrol yatakları da Almanya’nın kontrolüne geçti (Gülboy, 2004:266,267).

Romanya kısa sürede etkisiz hale getirilmişti, fakat Rumen ordusuyla savaşlar 1917 yılında devam edecekti.

4 Ocak 1917 günü 6. Türk Kolordusu Tuna Ordusunun emrine girmişti. Aynı gün taarruza geçen Tuna ordusu Rumen kuvvetlerini Seret nehrinin kuzeyine çekmeye mecbur etmişti. Bu tarihten 15 Ocak’a kadar ufak tefek hareket olmuş, 15 Ocak günü Rumenler Vadeni kasabasına girmişler, ancak daha fazla ilerleyememişlerdir. Bundan sonra kış aylarının da bastırmasıyla birlikte her iki taraf oldukları yerleri tahkim etmeye çalışacaklardır. Aslında bu tarih Romanya Cephesi’nin bir nevi sona erdiği tarihtir (Ertem, 1992:294,296).

Ocak ayı sonunda Rumenler bir taarruz daha gerçekleştirmişler ama başarılı olamamışlardı. Bu ayı takib eden Şubat ve Mart aylarında ise herhangi bir hareket meydana gelmemişti (Birinci Dünya Harbi, c. VII., kıs. 2., s. 152).

Romanya cephesinde artık iki tarafın da mevcut durumu kabul ettikleri görülüyordu. Aynı tarihlerde bazı Rus askerlerinin siperlerin üzerine çıkarak savaş istemedikleri yolunda gösteriler yaptıkları görülüyordu.

Artık Romanya Cephesi’nde herhangi bir faaliyet olmaması ve Osmanlı Devleti’nin Filistin’de Đngiliz saldırılarına maruz kalması üzerine, Osmanlı Devleti bölgedeki kuvvetlerini geri çekme kararı almıştı. 26 Mart 1917 günü, 26. Türk Tümeni’nin cepheden çekilerek Đstanbul’a dönmek için hazırlık yapması emredildi ve Nisandan itibaren trenlerle Bükreş üzerinden taşınmaya başlayan tümen, ay sonuna kadar

Đstanbul’a ulaşmıştı (Ertem, 1992:298).

Haziran ayında Romanya cephesinde yine bir hareket yoktu. Yalnız Rusların iç durumlarının karışık olduğu ve Rus askerinin harp etmek istemediği haberleri cephede yayılıyordu.

Temmuz ayına gelindiğinde ise bütün Romanya Cephesi’nde büyük bir değişiklik olmaya başladığı görülüyordu. Rumen birlikleri Rus birliklerinin yerini almıştı. Aynı zamanda Rumen birliklerinin mühimmatı Fransızlar tarafından sağlanmıştı. Ayrıca gelen haberlere göre, Rumen kuvvetleri Fransız subayları tarafından eğitilmişlerdi (Birinci Dünya Harbi, c. VII., kıs. 2., s. 155). Anlaşılan Müttefik Devletler, Rusya’nın savaştan çekilmesini muhtemel görüyorlar ve Romanya Devleti’nin de tamamen

savaştan çekilmesine razı olmadıkları için Rumenler’e yardım etmeye yolunu seçmişlerdi.

Fakat bu çabaları sonuçsuz kalacak Ağustos başında Rumen ordusunun bir taarruz denemesi sonuçsuz kalmış ve Rumenler pek çok kayıp vererek geri çekilmişlerdi. Bahar ile birlikte kendileri için yeni bir hayat doğacağını ümid eden Rumenler, bu taarruz ile bütün umutlarını yitirmişlerdi (Tanin, 15 Teşrin-i sani 1333:3206).

Bu taarruz artık cephede herhangi bir değişiklik meydana gelmeyeceğini de kanıtlamış oluyordu. Bundan ötürü Almanlar’da bu cepheden kısa zamanda ayrılmaya karar vermişler, işgal ettikleri Dobruca şehrinden Varna’ya kadar olan demir yolu hattını Bulgarlar’a teslim etmişlerdi (A.VRK., 813/50).

Romanya, 1916 yılının sonlarında etkisiz hale getirilmiş, ancak her şeye rağmen yine de savaşmaya devam etmişti. 1917 yılının sonuna doğru mevcut güçleri de tükenmişti ve her yerde olduğu gibi bu ülkede de savaşa bir nihayet verilmesi fikri ağır basmaya başlamıştı. Rumenleri böyle bir düşünceye sevk eden diğer unsur ise Rusya’da gelişen olaylardı. Çünkü Rumenlerin yaşaması için Ruslar’ın savaşa devam etmesi gerekiyordu. Eğer Ruslar savaşa son verirlerse Romanya Devleti’nin de barış için görüşmelere başlanacağı tahmin ediliyordu. Ve nitekim de beklenildiği gibi de oldu. Eylül ayında Romanya’daki muhafazakar parti reislerinden Markiloma adında bir şahıs Romanya’dan ayrılıp Viyana ve Berlin’e gitmiş, bu şehirlerde sulh için bir takım girişimlerde bulunmuştu (A.VRK., 813/48).

Ancak Romanya Devleti’nin asıl barış girişimi, Rusya’da meydana gelen Ekim / Kasım

Đhtilali sonucunda Bolşeviklerin Đttifak Devletleriyle barış girişimlerine başlaması üzerine olmuştur.

Çünkü Rusya ortadan çekilince Romanya ordusunun kendisini müdafaa edebilmesi imkanı bulunmuyordu. Bunun için yapılacak tek şey mütarakeye karar vermekti (Tanin, 7 Kanun-i evvel 1333:3228). Ayrıca Lenin’in, Romanya ordusuna mühimmat verilmemesini emretmesi üzerine Romanya Devleti mütareke için görüşmelere dahil olmuştu (Tanin, 5 Kanun-i evvel 1333:3226). Fakat Romanya’nın mütareke imzalaması

bir ifade etmeyecek, 1918 yılında Đttifak Devletleri’nin savaşı galip bitirmesiyle Romanya mağlup durumdayken galip statüsüne geçecektir.