Galiçya Cephesi

Birinci Dünya Savaşı’nda iki grubun karşı karşıya geldiği diğer bir cephe, Galiçya Cephesiydi. Bu cephede ilk zamanlar şiddetli çatışmalar olduğu görülmüş ancak 1917 yılı itibariyle bu çatışmalar yerini sukünete bırakmıştı.

Bir coğrafi bölgenin adı olan Galiçya, bugünkü siyasi hudutlara göre Rusya ve Polonya sınırlarını birleştiği bölgedir. Güney kısmı Karpat Dağları ile kaplıdır, doğusu Dinyester Nehri ile kuzeye ayrılan kollarını içine alır (Boğuşlu, 1997:82).

1. Dünya Savaşı öncesinde Galiçya, Avusturya - Macaristan’ın bir eyaletiydi. Savaşın başladığı 1914 yılı Ağustos ayında ve 1915 yılının ilkbahar aylarında, Ruslar iki defa Avusturya - Macaristan topraklarına girerek Galiçya Bölgesi’nden Karpat Dağlarına kadar ilerlemişler ancak sonra her ikisinde de Alman kuvvetlerinin yardımı ile geriye atılmışlardı.

1916 yılı Haziran ayına gelindiğinde Rusların üstün kuvvetler toplayarak bütün doğu cephesinde genel taarruza geçmişler ve Avusturya - Macar ordularına ağır darbeler indirmişlerdi. Mihver orduları düşman taarruzunu durdurmakta zorluk çekiyor, elden geldiğince direnmeye çalışarak adım adım geriliyordu. Doğu cephesinde bu kesiminin çökmesi Almanların baştan beri en çok korktukları tehlikeli duruma, yani batı cephesindeki büyük kuvvetlerin geriden vurulmasına yol açabilirdi. Bundan ötürü Almanlar cepheyi güçlendirmek ve Rusları engellemek için Türk Ordusundan asker talep etmişlerdi. Bu talep Osmanlı Genelkurmayı tarafından kabul edilmiş ve Galiçya’ya gönderilmek üzere Enver Paşa’nın talimatıyla 15. Kolordu’nun hazırlanması emredilmişti.

Komutanlığına Yakup Şevki’nin getirildiği 15. Kolorduya, Başkomutan vekili Enver Paşa’nın verdiği emir uyarınca, seçkin genç subaylar atanacak, erler de genç olacaktı, 1884 doğumlulardan daha yaşlı (32 yaş) erler bu birliklerine verilmeyecekti. Bu emirden dolayı Kolorduya atanan komutanlar ve askerleer özenle seçilmişti. Komutanların hepsi de bu makamlar için çok genç, enerjik, savaşlarda bilgi ve becerileri

ile dikkati çekmişsubaylardı, seçimde askeri yeteneğin yanında genel kültür ve görgü de dikkate alınmıştı.

Türk kuvvetleri Avrupa cephelerine yollanırken temel düşünce, müttefik kuvvetlerin bu cephelerdeki yükünü paylaşmak ve kesin sonucun alınacağı Batı Avrupa cephesi lehine kuvvet tasarrufu sağlamaktı, amaç müttefik kuvvetlerin dayanışmasını sembolik olarak göstermek değil kuvvet yardımı yapmaktı, o nedenle de kolordu düzeyinde büyük birlikler gönderiliyordu.

Hazırlıkların kısa zamanda tamamlanmasının ardından 19. ve 20. kolordulardan oluşturulan XV. Türk Kolordusu 535 subay ve 32.018 er mevcuduyla bölgeye gönderilmiş, 22 Ağustos 1916’da Mihver Kuvvetleri’nin Güney Ordusu safında yer almıştı (Yalçın ve diğ., 2004:104). Osmanlı Kolordusunun geliş tarihi aynı zamanda Rusların bölgede taarruzu yavaşlattığı tarihti. Bu nedenle Türk askerleri tamamen yabancı oldukları cepheyi tanıma imkanı bulmuşlardı.

Eylül ve Ekim 1916’da Ruslar’ın taarruzu tekrar başlamış ancak Đttifak Kuvvetlerinin aldıkları önlemler sonucunda önemli bir gelişme olmamıştı. Kasım ve Aralık ayları da sakin ve ciddi savaşlar olmadan geçmişti. Bunun sebebi ise Galiçya’nın kış mevsiminin etkisi altına girmesiydi.

Ocak ve şubat aylarında bölgenin karlarla kaplanmasından dolayı her iki tarafta yine sukünet hakimdi. Cephe gerisinde ise özellikler Mihver kuvvetlerine mensup askerlerin moralinin yüksek tutulması için eğlenceler düzenleniyordu (Yazman, 2008:200).

Baharın gelmesiyle birlikte Rusya’da meydana gelen olaylar bu cepheyi de etkilemişti. Çar’ın düşmesi ve Geçici Hükümetin iktidara gelmesi üzerine Galiçya cephesi iyice sessizliğe bürünmüştü. Bununla beraber Rus Ordusundan kaçanlar da artmıştı (Yazman, 2008:217).

Ancak uzunca bir süredir devam eden sakin dönem 28 Ocak 1917 günü Rusların taarruza geçmeleri ile sona ermiş, ama bu taarruz kısa sürede karşı taarruzla geriye atılmıştı. Ruslar 20 gün kadar sessiz durduktan sonra 17 ve 25 Şubat günlerinde yine saldırıya geçmişler, ikisinde de esir ve kayıplar vererek geri çekilmişlerdi (Boğuşlu, 1997:182).

Galiçya Cephesinde Mart ayı genel olarak hareketsiz geçti, Rusların iki zayıf taarruz girişiminde bulunmuşlarsa da yine bir başarı sağlanmamıştı. Gerçekte Ruslar da hücum etmeye pek hevesli görünmüyorlardı.

1917 yılı Mart ayında Rusyada ihtilalin patlak vermesi cephedeki Rus askerlerini de etkilemiş savaşa karşı isteksizlik artık iyice belirmişti. Rus topçusu ateş etmeyince Almanlar da buna uyuyor, karşıdan topçu ateşi gelmedikçe ateş açmıyordu.

Rusya’daki gelişmeler neticesinde Galiçya Cephesi’nin önemini kaybetmesiyle Türk Orduları’nın tekrar vatanlarına dönmeleri gündeme gelmişti. Çünkü Osmanlı Devleti güneyde Müttefik güçlerinin taarruzuna maruz kalıyordu. Bundan ötürü Galiçya’da hareketsiz kalan ordularını kullanmak isteyen Osmanlı Genelkurmayı 10 Nisan 1917 günü Kolordu’ya bir emir yollayarak Türk Başkomutanlığının 15. Kolorduyu başka bir bölgede kullanmayı planladığı ve Alman Başkomutanlığının bu teklifi uygun gördüğünü bildirilmişti. Bu emir aslında Kolordunun vatana dönmesi için yapılan bir çağrıydı ve ilk başlarda gizli tutulması amaçlanıyordu.

Rusya’daki durumun biraz düzelmesi ve Geçici Hükümetin savaşa devam etme kararı üzerine Mayıs ayı ile birlikte bu cephe yeniden hareketlendi. Mayıs ayı ortasından itibaren Ruslar’ın taarruza hazırlandıkları yolunda bilgiler alınıyordu. Bu sırada Rus Başbakanı Kerenski’nin de Rus birliklerini ziyaret ettikleri öğrenilince, Almanlar da harekete geçmiş, Güney Ordusu’nu yeni kuvvetlerle takviye etmişlerdi. Ciddi olarak taarruza hazırlanan Ruslar’ın Haziran ortalarında saldırıya geçecekleri tahmin ediliyordu.

Beklenildiği gibi Ruslar haziran ayının gelmesiyle birlikte cephedeki durum değişmeye başlıyordu. Cepheye Ruslar tarafından yeni ve savaştan zarar görmemiş kuvvetler getirilmişti. Hatta Đtilaf Devletleri’nin de Ruslar’a cephane gönderdiği haberleri alınıyordu (Yazman, 2008:221).

Ruslar’ın büyük bir taarruza hazırlanacağı günlerde bir önemli olay daha olmuştu. Bu da 15. Kolordunun Türkiyeye dönüşüne dair ikinci emrin alınmasıydı. Kolordu, 12 Haziranda başlamak üzere parça parça cepheden geriye çekilerek yolculuk için hazırlık

yapacak, ilk kademede 19. Tümen sorumluluk bölgesini bir Alman tümenine teslim ederek geriye alınacaktı (Boğuşlu, 1997:185).

Türk Ordusu geri çekilirken, beklenen büyük Rus taarruzu 29 Haziran sabahı başlamıştı. Evvelce cephenin belirli kesimlerine yönelen Rus taarruzu bu defa bütün bölgelerde harekete geçmişti. Aralıksız iki gün süren savaşlar çok şiddetli ve kanlı oldu. Rus askeri de diğer zamanlara göre daha kuvvetli ve dirençliydi. Ancak Büyük kuvvetlerle 29 ve 30 Haziran günleri birkaç noktada mevziye girmeyi başaran Rus kuvvetleri gece yapılan karşı taarruzlarla tamamen geri atılmışlardı.

Son iki gündeki çarpışmalarda fazla kayıplar vermesine rağmen Ruslar 1 Temmuz sabahı erken saatlerde başladığı topçu ateşinden sonra yine taarruza kalkmışlar, bu taarruz sırasında bir miktarda gaz mermisi kullanılmış ancak pek bir işe yaramamıştı. Ruslar’ın 1 Temmuz saldırısı şimdiye kadar yapılanların belki de en şiddetlisi idi. Ancak bundan da bir sonuç çıkmamıştı (Boğuşlu, 1997:187).

Bu taarruzun da neticesiz kalmasından sonra cephede büsbütün sükûnet hüküm olmuştu. Ruslar artık bu orduyla taarruz hareketi yapamayacaklarını anlamışlar ve sadece müdafaaya karar vermislerdi (Yazman, 2008:232). Bu tarihten itibaren artık Đttifak devletlerinin taarruzu başlamış, Mihver kuvvetleri Zlotalpia Irmağı’na kadar olan bölgeyi ele geçirmişlerdi. Bolşevik ihtilali ile birlikte ise bölgede silahlar susmuş Aralık ayındaki mütareke ile de bu cephenin varlığı sona ermişti.