Roma İmparatorluğun’da Tekstil

Roma imparatorluğu 2000 yılı aşkın bir süre varlığını sürdürmüş olan ve kurulduğu coğrafya olarak İtalya Yarımadası’ndan başlayıp Akdeniz havzasına doğru genişlemiş M.Ö. VIII. Yüzyıl ve M.S. V. Yüzyıl tarihleri arasında yaşamış olan bir

imparatorluktur.99 Uzun yıllar yaşamını sürdürmüş olan Roma Devleti sınırlarının

gelişmesiyle birlikte kültür çeşitliliği de yaşamıştır. Roma’da tekstil kullanımı oldukça fazla ve çeşitlilik göstermekteydi.

Dünyadaki diğer toplumlar gibi Roma toplumunda da dokuma yapabilmek için en fazla kullanılan ve rahat erişilebilen hayvansal ve özellikle yün ağırlıklı elyaflar kullanılmakta olduğu bilinmekteydi. Roma tekstilinde kullanılan ürünlerin başında yün gelmekteydi, yün eğrilip dokunurdu keçe ise hayvan kıllarından dövme

yuvarlama ve presleme yöntemleriyle yapılmaktaydı. 100 _{Küçükbaş hayvanların}

kılından faydalanarak yünü tekstil alanında kullanan Romalılar yünü işleyip farklı kumaşlarda kullanmışlardır. Krallık döneminde Roma’da tekstil oldukça gelişmiş olup yapılan tekstil ürünleri birtakım işlemlerden geçmekteydi. Kullanılacak kumaşlar için öncelikle iplikler, kirmen ve öreke ile eğrilip daha sonra dikey tezgâh

yardımıyla dokuma işlemi yapılırdı.101_{Roma’da da diğer toplumlar gibi elyafların ipe}

dönüştürülüp daha sonra tezgâhlar yardımıyla dokuma yapıldığı görülmektedir.

Keten bitkisi diğer toplumda olduğu gibi Roma toplumunda da tekstil elyafı olarak kullanılmaktaydı. Mısır keteninin kalitesi Akdeniz bölgesi tarafından oldukça iyi bilinmekteydi fakat İtalya keteni de bulunmaktaydı ve özellikle imparatorluk döneminde keten yetiştiriciliği çok yapılıyor ve keten kumaş yapımı

sürdürülüyordu.102

99 _{Fatih İnan, Kitap Değerlendirme: Neil Faulkner, Roma: Kartalların İmparatorluğu, Karadeniz}

Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, sayı 1, 2015, 309.

100 _{Yıldırım, Antik Dönemde…, 179.} 101 _{Yıldırım, Antik Dönemde…, 178.} 102 _{Yıldırım, Antik Dönemde…, 180.}

28 Tekstil için kullanılan doğal liflerden bir diğeri olan pamuk bitkisinden pamuk kumaşı yapılmaktaydı ve bu kumaş dayanıklı ve yün gibi zor kurumuyor, ıslandığı zaman daha çabuk kuruyor ve rahatça boyanabildiği için tiyatrolarda perde ve tente

olarak kullanılıyordu. 103 _{Roma tiyatrolarında da tekstil ürünlerinin kullanımı}

mevcuttu.

Roma evlerinde bulunan yataklarda şilte ve yastıkların içerisinde de yün

konulmaktaydı.104 _{Evlerde yatak odalarında yatakların daha yumuşak ve dayanıklı}

olması için yün tercih edilmekteydi. Romanlılar evlerinde yünden yapılmış döşekler ve rahatlığın sağlanması için yine yünden yapılmış yastıklar kullanmaktaydılar.

Roma yaşantılarında eğlence ve tiyatronun önemi oldukça fazlaydı. Romalılar çeşitli ziyafetlere katılırken farklı elbiseler giyer ve bunlar için özel elbiseler dokurlardı. Romalılar parıltılı ve yumuşak kumaşlar için pamuk ve keteni, sıcak tutma özelliği

içinde pamuk ve yünü karıştırıp dokumaktaydılar.105 _{Çeşitli elyafları karıştırarak}

dokuyan Romalılar böylece daha dayanıklı ve gösterişli elbiseler dikiyorlardı.

Kumaş elde etmek için dokuma işlemi yapıldıktan sonra soda idrar gibi asitli maddelerle kumaşı ağartma aşamasından geçirip sabun kili yardımıyla kumaşa yıkama işlemi yapılır ve ardından dokuda oranı yakalamak için germe, gerekli ölçüler için küçültme, taraklama, kırpma ve presleme şeklinde pek çok detaylı

aşamalardan geçirilirdi.106 _{Roma elbiseleri tekstil açısından oldukça zengin bir}

yapıya sahip olup, pek çok farklı yöntemlerle çeşitli doku ve renklerde elbiseler yaratmışlardır.

Roma M.Ö. 189 yılından sonra altın işlemeli parıltılı lüks kumaşlara da rağbet ediliyordu fakat Roma’da kullanılan diğer bir lüks kumaş ise ipekti ve ilk dönemlerde bilinmeyen ipek daha sonra (M.Ö.59 – 44) tarihinde Caesar döneminde

Roma’ya getirtilmiştir.107 _{Caesar dönemi öncesinde daha çok keten, yün, pamuk gibi}

elyaflardan kumaş dokunmaktaydı. Fakat ipek uzun bir yolculuk olan Çin’den

103 _{Yıldırım, Antik Dönemde…, 181.}

104 _{Hilary J. Deighton, Eski Roma Yaşantısında Bir Gün, Hande Kökten Ersoy (çev.),İstanbul:}

Homer Kitabevi, 2016, 21.

105 _{Yıldırım, Antik Dönemde…, 181.} 106 _{Yıldırım, Antik Dönemde…, 178.} 107_{Yıldırım, Antik Dönemde…, 182.}

29 başlayarak Orta Asya’dan Türkler aracılıyla Suriye ve Kos üzerinden getirilerek

Roma’da kullanılmaktaydı.108

Roma’da erkekler kıyafet olarak ‘tunik’ ismi verilen geleneksel kıyafetler giymekte mevsime göre kısa veya uzun olarak uzunluğu değişmekte ve sade bir biçime sahip

olan bu kıyafet yünden veya ipekten yapılabilmekteydi.109 _{Orta Doğu’da görüldüğü}

gibi mevsimsel olarak Akdeniz iklimine sahip Roma’da da etekli elbiseler bulunmaktaydı.

İklimin sıcak olması elbise yapısı ve kullanılan elyafları da etkilemekteydi. Kıyafet seçimlerinde Romalılar seçiciydi statü olarak kıyafetlerde farklılık gösterilmekteydi. ‘Toga’ adı verilen soyluların giydikleri kıyafet, yünlü dokumalardan oluşup sağ kol

dışarda kalacak şekilde sarıp sol koldan aşağıya doğru dökümlü bir yapıya sahipti.110

Bu elbiselerin görünümü ve kollarının açık olması onların sıcak iklime karşı daha kullanılabilir kılmıştır.

Romalı kadınlar ise oldukça sade ve vücutlarını sarmayan kıyafetler seçer, ilk olarak içlik üzerine tunik geçirip, üzerine sade elbiseler giyerlerdi ve giymiş oldukları bu

elbiseler genellikle dikdörtgen kumaşlar kullanılarak elde edilmekteydi. 111

Kadınların Orta Doğu toplumlarına göre daha sade bir kıyafet yapısı benimsediği anlaşılmaktadır. Vücutlarını sarmayan daha rahat ve bol kıyafet giymeleri coğrafi iklim ile ilişkilendirilebilmektedir. Romalıların terzilik konusunda çok ileri seviyede olmadıkları görülmekte ve keskin çizgili kalıplar kullanmaları onların belirli standart ve tarz elbise diktiğinin ve farklı kesimler yerine aynı kesimlerde elbise ürettiklerinin bir kanıtı olmuştur.

Giydikleri elbiseler de toplum statüsü hakkında belirgin anlamlar yüklenmiştir. Kıyafetlerin gösterişli olan kısmı omuz üzerinde toplanma durumuna göre değerlendirilir, elbise evli kadınlarda alt kısmı çoğunlukla renkli süslü motiflerden oluşur ve genellikte tüm giysiler göğüsün altından toplanarak ‘İmparator çizgisi’

108_{Yıldırım, Antik Dönemde…, 182.} 109 _{Deighton, 16.}

110 _{Deighton, 16.} 111 _{Deighton, 16.}

30 şeklinde biçimlendirilir, genel olarak giyilen elbiselerde erkekler için beyaz renk

tercih edilirken kadınlar oldukça renkli kumaşlardan elbise giymekteydiler.112

Roma’da erkekler çoğunlukla beyaz renkli sade desenli elbiseler giymektedir. Kadınlar ise dünya üzerindeki her toplumda olduğu gibi çeşitli renkle elbiselerini süslemişler fakat diğer toplumlara göre daha sade yapıda elbiseler kullanmışlardır.

Doğal renklendiriciler kullanarak kızılkök, safran, mazı ağacı gibi bitkilerden faydalanıp kırmızı, sarı, siyah gibi tonları yakalanır ve Roma’da da meşhur olan krali

mor (erguvan rengi) çok pahalı olup kabuklu deniz canlılarından elde edilmiştir.113

Krali mor olarak tanımlanan renk Antik Çağ’da lal rengi olarak tanımlanan rengin aynısı olup bu renk Romalılar tarafından da kullanılmıştır. Krali mor ismini almasının sebebi anlaşıldığı üzere toplum içerisinde daha üst zümreler tarafından kullanılması olabilmektedir. Tekstil ürünlerine renk vermek için oldukça zorlu aşamalar kaydederek renkli ve farklı görünümler elde ettikleri görülmektedir.