Ritchie ve Crouch Kavramsal Rekabet Modeli

Destinasyon rekabetçiliği ile ilgili en önemli çalışmalardan biri Crouch ve Ritchie (1999) rekabetçilik modellerini rekabet konusunda iyi bilinen Porter'ın elmas modeli üzerine inşa etmişlerdir (Enright ve Newton, 2004, s. 778). Bu yazarlar ülkenin rekabet etme yeteneğini etkileyen ekonomik, sosyal, kültürel, politik, teknolojik ve çevresel gibi birçok boyutu dikkate alarak turizm rekabetçiliğini araştırmıştır. Bu boyutları da ‘turizm destinasyonunun çok boyutlu güçleri’ olarak adlandırmışlardır. Literatürde en çok dikkat çeken çalışma olan bir destinasyon rekabetçiliği modeli geliştirmiştir (Şekil 3.2).

Birçok destinasyon rekabetçiliği modeli Crouch ve Ritchie’nin kavramsal rekabet modeline dayandırılarak hazırlanmıştır. Dwyer ve Kim (2003), Enright ve Newton (2004,

2005), Lee ve King (2009) ve Crouch (2010) kavramsal rekabet modelinde belirlenen faktörlerin göreli önemini değerlendirmek için çalışmışlardır (Mangion, 2011, s. 59).

Crouch ve Ritchie, geliştirdikleri kavramsal modelde; fiziksel, beşeri, bilgi ve sermaye kaynakları ile turizm alt ve üst yapısını, tarihi ve kültürel kaynakları, karşılaştırmalı üstünlüğü oluşturan kaynaklar olarak belirtmektedirler. Bunlar, destinasyon seçimini ve turist ziyaretini etkileyen en önemli unsurlardır. Diğer ülkelere göre, bu kaynaklara bol miktarlarda sahip olunması karşılaştırmalı bir üstünlük göstergesidir. Ancak, turizm rekabeti için uzun dönemde söz konusu kaynakların akıllı kullanımı çok daha önemlidir (Bahar, 2004, s. 46). Model incelediği zaman beş bölümü kapsadığını görülmektedir. Bunlar (Ritchie ve Crouch, 2003):

Ş ek il : 3.2 Ritc h ie ve Cr ou ch ’un De stin asyon R ek ab etç il iği n in Kavram sal Modeli (R itc h ie ve C rou ch , 2003)

Destekleyici Faktör ve Kaynaklar: Bunlar başarılı bir turizm sektörünün oluşumunda gerekli temeli desteklemektedir ya da sağlamaktadır. Bol miktarda temel kaynaklara ve çekiciliklere sahip olan fakat yeterli ölçüde destekleyici faktörlere ve kaynaklara sahip olmayan bir destinasyon turizm sektörünü geliştirmekte zorluk çekebilir. Bu faktörler destinasyondaki turizm potansiyelinin ortaya çıkmasında önemlidir (Crouch, 2007, s.28).

Altyapı: Destinasyonun temel özellikleri ve hizmetlerinin durumu

Erişilebilirlik: Destinasyon içinde ve destinasyona ulaşmaktaki genel kolaylık Kolaylaştırıcı Kaynaklar: İnsan, bilgi, finansal ve kamu kaynakları

Misafirperverlik: Turistlere karşı destinasyon halkının arkadaşlık düzeyi Girişimci: Destinasyonun girişimci yeteneği

Politik Bakış: Turizmin politik ve toplum liderleri tarafından desteklenme düzeyi Doğal Kaynak ve Çekiciler: Modelin bu bileşeni destinasyon çekiciliğinin öncelikli unsurlarını ifade etmektedir. Destinasyonun temel kaynakları ve çekiciliğinin alt kümeleri destinasyonun sahip olduğu cazibenin gücünü belirlemektedir. Diğer bileşenler başarı ve karlılık için önemli olsa da, destinasyonun temel kaynakları ve çekicilikleri genelde neden potansiyel ziyaretçilerin bir destinasyonu diğerlerine tercih ettiğinin ana nedenidir (Crouch, 2007, s. 27).

Özel Etkinlikler: Belirli bir turistik önemi olan olayların sahnelenmesi Fiziki Coğrafya ve İklim: Destinasyonun doğal turizm özellikleri Kültür ve Tarih: Destinasyonun insanlık mirası

Aktivitelerin Karışımı: Turistik deneyimlerin ve fırsatlarının kapsamı ve çeşitliliği Eğlence: Sahne sanatları sektörünün turizme katkısı

Üstyapı: Turizm yapılarının kalitesi ve miktarı

Pazar Bağlantılarıı: kültürel ve ekonomik derinliğin köken(kaynak) pazarlar ile bağlantıları.

Destinasyon Yönetimi: Bu grubun faktörleri şu aktivitelere odaklanmaktadır. Destinasyon politikası planlaması ve kalkınması için oluşturulan politika ve planlama çerçevesinin uygulanması; temel kaynakların ve çekiciliklerin çekici gücünün arttırılması; destekleyici faktörler ve kaynakların kalitesinin ve etkisinin güçlendirilmesi ve büyüme ve küçülmenin belirleyicileri tarafından sunulan veya empoze edilen fırsatlara veya sınırlamalara en iyi şekilde uyum sağlanması. Bu aktiviteler destinasyonun rekabeti ve sürdürebilirliğinin yönetilmesi için doğrudan bir mekanizma sunmaktadır (Crouch, 2007, s. 30-31).

Örgüt: Destinasyonun örgütsel yapısının kalitesi ve gücü

Pazarlama: Destinasyonun pazarlama aracılığıyla ziyaretçileri çekme ve memnun etme yeteneği

Hizmet/Deneyim Kalitesi: Bütünleşik ziyaretçi deneyimi sunma yeteneği Bilgi ve Araştırma: Karar alma için bilgi elde etmeye harcanan çaba

İnsan Kaynakları Gelişimi: Eğitimli sektör çalışanları yetiştirmek için programlar Finans ve Girişim Sermayesi: Turizm kalkınması için finansmanı kolaylaştıran programlar

Ziyaretçi Yönetimi: Ziyaretçilerin olumlu ve olumsuz etkilerinin kontrolü için programlar

Kriz Yönetimi: Krizler veya afetlerle başa çıkmak için yeterlilik ve hazırlık Kaynak Yönetimi: Temel özellikleri ve varlıkları koruma çabası

Destinasyon Politikası, Planlaması ve Geliştirme: Amaçlanan belirli ekonomik, sosyal ve diğer toplumsal hedefler ile destinasyonun planlaması ve kalkınması için yapılan bir stratejik ya da politika temelli çerçeve turizm kalkınmasının yapısı ve tarzının yönetilmesinde rehberlik sağlayabilir. Bu tarz bir çerçeve destinasyondaki yerel halkı özlemi içinde olduğu yaşam kalitesiyle buluştururken rekabetçi ve sürdürülebilir bir destinasyonu destekleyen turizm kalkınmasından emin olmaya yardımcı olabilmektedir.

Bundan dolayı, iyi bir destinasyon politikası ve planlaması büyük bir destinasyon rekabeti ile sonuçlanmalıdır (Crouch, 2007, s.29-30).

Sistem Tanımı: Paydaşların destinasyonu tanıması/farkında olması Felsefe/Değerler: Paydaşların önceliklerinin tespit edilmesi

Vizyon: Toplumun arzuladığı geleceği hazırlamak

Konumlanma ve Markalaşma: Destinasyonun turizm kimliği yaratmadaki çabası Kalkınma: Turizm kalkınması için politikaların kalitesi ve bağlılığı

Rekabet/İşbirlikçi Analizi: Rekabet ortamının bilinmesi

İzleme ve Değerlendirme: Sonuçların incelenmesi ve stratejiye uygun ayarlamalar yapılması

Denetim: Destinasyonun performansını denetleme derecesi

Yeterlilik ve Yükselme Kriterleri: Destinasyonun rekabet potansiyeli diğer dört rekabet faktörünün kapsamı dışında kalan birçok faktör tarafından belirlenmektedir. Bu faktörlerin yer aldığı grup rekabetin durumsal belirleyicileri olarak isimlendirilebilir. Çünkü bu grup kapsamı, sınırı ve potansiyeli ile turist destinasyonlarının rekabetini etkileyen faktörleri sunmaktadır. Bu büyütücü ve kısıtlayıcılar diğer dört faktör grubunun etkisini arttırarak veya azaltarak destinasyon rekabetini büyütmekte veya azaltmaktadır. Onların etkisi turizm talep ve arzının ‘yükseklik sınırını’ belirledikleri için çok önemli olabilmektedir. Fakat bu faktörlerin önemli etkisine karşın, turizm sektörünün yalnız başına bunların destinasyon rekabetine olan etkisini kontrol etmesi veya etkilemesi zor olabilir (Crouch, 2007, s. 31-32).

Lokasyon: Temel pazarlar için destinasyonun avantajlı/dezavantajı (yakınlık)

Emniyet ve Güvenlik: Potansiyel zarar türlerinden turistlere kadar olan özgürlüğün derecesi

Maliyet/Değer: Destinasyonun ekonomik olmasını etkileyen faktörler

Farkındalık ve İmaj: Destinasyonun iyi tanınması ve istenilmesi Taşıma Kapasitesi: Destinasyonun yaşanabilirlik sınırına yakınlığı

Ayrıca modelin bölümlerinin küresel çevre ve rekabet çevresinden de etkilendiği görülmektedir.

Küresel (makro-)ortam: Dışsal etkilerin ve baskıların seyahat ve turizm endüstrisi de dahil olan bütün insan aktivitelerinin üzerinde etkisi vardır. Bu küresel güçler ekonomik, iklimsel, coğrafik, çevresel, demografik, sosyal, kültürel, teknolojik ve politik olabilmektedir. Küresel ısınma turizm destinasyonunu etkileyebilecek küresel güçlere örnek verilebilir.

Rekabet (mikro-) ortamı: küresel güçlerin tersine, sistemin her bir üyesinin amaçlarını doğrudan etkileyen turizm sistemindeki girişimcilerin hareket ve etkinlikleri ile ilgilidir (Ritchie ve Crouch, 2003). Mikro ortam etkileri turizm endüstrisinde doğrudan ve anlıktır ve onun bileşenleri destinasyonların rekabetçi kalması için uyum sağlaması gereken ortamları şekillendirir. Bileşenler: turizm girişimcileri, aracılar ve kolaylaştırıcılar, müşteriler, rakip destinasyonlar, destinasyon yönetim örgütleri, ilgili ve destekleyici endüstriler ve diğer paydaşlardır (Benedetti, 2010, s.18).

Modelin Üstünlükleri:

 Model, destinasyon rekabeti konusunda şu ana kadar yapılan en kapsamlı çalışmadır. Destinasyonun rekabet gücünü kavramsal açıdan incelemektedir.

 Modelde, hizmet sektörüne ilişkin rekabet olayı ülke, endüstri, işletme ve ürün bazında turizm destinasyonlarına uygulanmaktadır.

Modelin Kısıtları:

 Model; doğrusal bir yapıda olmakla birlikte, rekabet gücünü etkileyen birçok faktörü kapsamlı bir şekilde inceleyememektedir. Bu nedenle bütünleştirilmiş rekabetçi model geliştirilmiştir.

 Kavramsal olarak çok detaylı bir içeriğe sahip olan modelin, ampirik testinin yapılmamış olması onun en büyük kısıtlarından biridir (Bahar, 2004, s. 60).