RİZE İLÇELERİ SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ

TR904 Rize İline ait 12 ilçenin sosyoekonomik gelişmişlik endeks değerleri ve sıralaması Tablo-39’da yer almaktadır. Bu tabloya göre Rize İlinin en gelişmiş ilçesi Rize Merkez’dir. TR90 Doğu Karadeniz Bölgesi Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında üçüncü sırada bulunan bu ilçenin verileri incelendiğinde, temel bileşendeki ağırlıkları pozitif ve oldukça yüksek olan birçok değişkende il içinde en yüksek değere sahip olduğu görülmektedir.

125

Bunlar; rekabet ve yenilik değişkenlerinden patent sayısı hariç tümü; ekonomik ve mali değişkenlerden kurumlar vergisi hariç tümü; eğitim düzeyi değişkenlerinden sadece lisans mezun oranı; yaşam kalitesi değişkenlerinin tümü; sağlık düzeyi değişkenlerinden eczane sayısı hariç tümü. Bu tespitlere dayanarak Merkez ilçenin birinci sırada yer almasını daha çok rekabet, ekonomi, sağlık ve yaşam kalitesi düzeyindeki gelişimine borçlu olduğu söylenebilir.

Tablo 39: TR904 Rize İlçeleri Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeks Değerleri ve Sıralaması

İlçenin

Genel Sırası İlçenin

İldeki Sırası İlçe Adı Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeks Değeri

38 9 CAMLIHEMSIN -0.933203571

43 10 KALKANDERE -1.205094265

44 11 HEMSIN -1.236986975

47 12 IKIZDERE -1.418003845

Genel sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında on birinci sırada yer alan Çayeli ilçesi il içinde ikinci sıradadır. Çayeli ilçesine ait veriler incelendiğinde, kurumlar vergisi değişkeninde il içinde en yüksek değere sahipken, ekonomik ve mali değişkenlerden sanayi istihdam oranı, küçük sanayi siteleri firma sayısı ve sanayi firma sayısı; rekabet değişkenlerinden KOSGEB tarafından desteklenen firma sayısı ile destek miktarı değişkenlerinde Merkez’den sonra en yüksek değere sahiptir.

Eğitim değişkenlerinin tamamında il ortalamasının üzerinde değere sahip olan Çayeli ilçesi il merkezine yakın, sahil şeridinde yer alan, rakımı düşük bir ilçedir. Şehirleşme oranı il ortalamasının üzerinde ve genç yaşlı bağımlılık oranı ile nüfus artış hızı il ortalamasının altındadır. Bu tespitlere dayanarak Çayeli ilçesinin ikinci sırada oluşunu daha çok ekonomi ve rekabet alanlarındaki başarısına borçlu olduğu söylenebilir.

Sosyoekonomik gelişmişlik sırlamasında üçüncü sırada yer alan Pazar ilçesi sağlık değişkenlerinin tümünde Rize Merkez’den sonra en yüksek değerlere sahiptir. Ayrıca il içinde en yüksek patent sayısına ilçe Pazar ilçesidir. Pazar ilçesi sahil şeridinde yer alan rakımı düşük bir ilçedir. Fakat il merkezine olan uzaklığı il ortalamasının üzerindedir.

Rekabet değişkenlerinin tümünde başarısız olan Pazar ilçesinin ekonomi değişkenlerinden ise sadece sanayi istihdam oranı il ortalamasının üzerindedir. Bu tespitlere dayanarak Pazar ilçesinin sosyoekonomik gelişmişlik seviyesini yükselten temel unsurun sağlık alanındaki başarısı olduğu söylenebilir.

126

Harita 28: TR904 Rize İlçeleri Sosyoekonomik Gelişmişlik Haritası

TR90 genel sosyoekonomik gelişmişlik seviyesine göre Pazar ilçesiyle birlikte beşinci eşdeğer gelişmişlik düzeyinde yer alan diğer bir ilçe Ardeşen’dir (Harita-28). Bu ilçenin en başarılı olduğu alan eğitimdir. Nitekim il içinde en yüksek toplam okuryazar ve okuryazar kadın oranlarına sahiptir. Ayrıca Rize Merkez’den sonra lisans mezun oranı en yüksek olan ilçedir. Genel lise ve meslek lisesi okullaşma oranları da il ortalamasının üzerindedir. Ekonomi değişkenlerinden sanayi firma sayısı ve küçük sanayi siteleri firma sayısı il ortalamasının üzerinde iken sanayi istihdam oranında aynı başarı sağlanamamıştır. Sağlık değişkenlerinin tamamı il ortalamasının altında iken, rekabet değişkenlerinden sadece turizm yatak kapasitesi il ortalamasının üzerindedir. İl merkezine uzak ilçelerden olan Ardeşen’in nüfus artış hızı düşük olmasına karşın, genç yaşlı bağımlılık oranı il ortalamasının üzerindedir.

Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında beşinci sırada yer alan İyidere ilçesi il içinde en yüksek lisansüstü mezun oranına sahip ilçedir. Fakat diğer rekabet ve yenilik kapasitesi değişkenlerinin değerleri il ortalamasının altındadır. Ekonomi değişkenlerinden sanayi istihdam oranı ve sanayi elektrik kullanımı değişkenlerinin değerleri il ortalamasının üzerinde olan İyidere ilçesinin diğer ekonomi ve mali

127

değişkenlerinin değerleri il ortalamasının altındadır. Eğitim değişkenlerinden sadece okuryazar oranları il ortalaması seviyesinde olan ilçenin sağlık değişkenlerinden ise sadece hekim sayısı bakımından yeterlilik mevcuttur.

Harita 29: TR904 Rize İlçeleri Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Yoğunluk Haritası İyidere ilçesinin sosyoekonomik gelişmişlik endeksi değerini yükselten temel unsur ise yaşam kalitesi değişkenlerindeki değerlerinin olumlu olmasıdır. Nitekim il merkezine yakın olan İyidere ilçesinin şehirleşme oranı il ortalamasının üzerinde ilen, genç yaşlı bağımlılık oranı ile nüfus artış hızı il ortalamasının altındadır.

Endeks değeri pozitif olan son ilçe Fındıklı’dır. Fındıklı ilçesi Ardeşen’den sonra en yüksek eğitim değişkenlerine sahip ilçedir. Ekonomi ve rekabet değişkenlerinde başarısız olan ilçenin sağlık değişkenlerinde hastane yatak kapasitesi ve sağlık personeli sayıları il ortalamasının üzerinde iken, hekim sayısı yetersizdir. Yaşam kalitesi değişkenlerinden şehirleşme oranı il ortalamasının üzerinde iken, nüfus artış hızı ve rakımı da oldukça düşüktür. Bu değişkenlerden sadece il merkezine olan mesafesi oldukça yüksektir.

Sıralamanın sonlarında yer alan ilçelerden Güneysu ve Derepazarı TR90 Doğu Karadeniz ilçeleri eşdeğer sosyoekonomik gelişmişlik seviyesine göre yedinci, Çamlıhemşin,

128

Kalkandere, Hemşin ve İkizdere ise sekizinci düzeyde yer almaktadır. Bu ilçelerden Derepazarı ve Güneysu il merkezine yakın olmakla birlikte, Güneysu ilçesinin rakımı oldukça yüksektir. Her iki ilçenin genç yaşlı bağımlılık oranları il ortalamasının altındadır ve genel lise okullaşma oranları il ortalamasının üzerindedir. Özellikle Güneysu ilçesi oldukça yüksek lise okullaşma oranına sahiptir. Fakat gerek sağlık gerekse rekabet ve ekonomi alanlarında her iki ilçede başarısızdır. Sekizinci düzeyde bulunan ilçelerden İkizdere ve Çamlıhemşin turizm yatak kapasitesi açısından oldukça başarılıdır. Özellikle Çamlıhemşin ilçesi bu değişkende il içinde Merkez ilçeden sonra en yüksek değere sahiptir. Sıralamanın sonunda yer alan İkizdere il içinde en yüksek meslek lisesi okullaşma oranı olan ilçedir. Fakat turizm yatak kapasitesi ve meslek lisesi okullaşma oranı hariç tüm değişkenlerde en olumsuz değerlere sahiptir.