GÜMÜŞHANE İLÇELERİ SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ

TR906 Gümüşhane İline ait 6 ilçenin sosyoekonomik gelişmişlik endeks değerleri ve sıralaması Tablo-51’de yer almaktadır. Bu tabloya göre Gümüşhane İlinin en gelişmiş ilçesi, TR90 Doğu Karadeniz Bölgesi sosyoekonomik gelişmiş sıralamasında altıncı sırada bulunan Gümüşhane Merkez’dir. Sosyoekonomik gelişmişlik endeksi hesaplanırken kullanılan değişkenlerin Merkez ilçeye ait verileri incelendiğinde, temel bileşendeki ağırlıkları pozitif olan değişkenlerden küçük sanayi siteleri firma sayısı hariç tümünde en yüksek değerlere sahip olduğu görülmektedir. Küçük sanayi siteleri firma sayısı değişkeninde ise ikinci yüksek değere sahiptir.

Temel bileşendeki ağırlıkları negatif olan değişkenlerde ise en düşük genç yaşlı bağımlılık oranına ve en düşük nüfus artış hızına sahiptir. Merkez ilçe olması da il merkezine olan mesafe değişkeninde avantaj yaratarak sosyoekonomik gelişmişlik seviyesini yükseltmektedir. Gümüşhane ili genel olarak rakımı yüksek ilçelerden oluşmaktadır. Bu sebeple Gümüşhane Merkez bölge ortalamasına kıyasla yüksek, fakat il ortalamasına göre düşük bir rakıma sahiptir.

Tablo 51: TR906 Gümüşhane İlçeleri Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeks Değerleri ve Sıralaması

İlçenin

Genel Sırası İlçenin

İldeki Sırası İlçe Adı Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeks Değeri

Merkez ilçe ile Gümüşhane’nin diğer ilçeleri arasındaki endeks farkı oldukça yüksektir.

Nitekim TR90 Doğu Karadeniz ilçeleri eşdeğer sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine sahip bölge ayırımında Merkez ilçe dördüncü seviyede iken, diğer ilçeler sekizinci ve dokuzuncu seviyelerde yer almaktadır. Bu tespitlere dayanarak Merkez ilçe göz ardı edildiğinde, Gümüşhane ilçelerinin sosyoekonomik gelişmişlik seviyelerinin düşük düzeyde ve homojen olduğu söylenebilir.

172

Küçük sanayi siteleri firma sayısı açısından Gümüşhane ilinin en zengin ilçesi Kelkit’tir.

Nitekim sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında ikinci sırada olmasını da ekonomik ve mali değişkenler ile rekabet ve yenilik kapasitesi değişkenlerindeki başarısına borçludur. Ekonomik ve mali değişkenlerden çalışma çağındaki nüfus oranı, sanayi istihdam oranı, sanayi firma oranı, banka şube sayısı, kurumlar vergisi ve gelir vergisi değişkenlerinde Merkez ilçeden sonra en yüksek değerlere sahiptir. Rekabet ve yenilik kapasitesi değişkenlerinde ise patent başvuru sayısı değişkeninde il içinde en yüksek değerdedir ve turizm yatak kapasitesi, KOSGEB desteklerinden yararlanan firma sayısı ile KOSGEB destek miktarı Merkez ilçeden sonra en yüksek Kelkit ilçesindedir.

Harita 42: TR906 Gümüşhane İlçeleri Sosyoekonomik Gelişmişlik Haritası

Sağlık alanında diş hekimi sayısı hariç diğer değişkenlerdeki değerleri il ortalamasının üzerindedir. Kelkit ilçesinin sosyoekonomik gelişmişlik endeks değerini düşüren unsurlar ise coğrafi konumu ve eğitim alanındaki başarısızlığıdır. İl merkezine uzak olan bu ilçe aynı zamanda Şiran ilçesi ile birlikte en yüksek rakıma sahiptir. Nüfus artış hızı da yüksek olan Kelkit’te genç yaşlı bağımlılık oranı il ortalamasına yakın seviyededir.

173

Eğitim değişkenlerinde ise sadece meslek lisesi okullaşma oranı il ortalamasının üzerindedir.

İl merkezine en yakın ilçe olan Torul sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında üçüncü sıradadır. Torul ilçesinin en başarılı olduğu alan eğitimdir. Nitekim il içinde Merkez ilçeden sonra en yüksek lisans mezun oranına sahiptir. Liseler okullaşma oranı hariç diğer değişkenlerde de il ortalamasının üzerinde değerlere sahiptir. Genç yaşlı bağımlılık oranının ve rakımının düşük olması sosyoekonomik gelişmişlik endeksini yükselten diğer unsurlardır. Genel olarak ekonomik ve rekabet değişkenlerinde başarısız olan ilçenin turizm yatak kapasitesi il ortalamasının üzerindedir ve il içinde en yüksek marka sayısına sahip ikinci ilçedir. Sağlık değişkenlerinin tümünde il ortalamasının altında değerlere sahiptir.

Harita 43: TR906 Gümüşhane İlçeleri Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Yoğunluk Haritası Gümüşhane ilinde rakımı en yüksek olan ilçe Köse’dir. Buna rağmen ilçede şehirleşme oranı il ortalamasının üzerindedir. Sağlık değişkenlerinde hekim sayıları hariç tüm değişkenlerdeki değeri il ortalamasının altındadır. Eğitim değişkenlerinde ise merkez ilçeden sonra en yüksek okuryazar oranlarına sahiptir. Genel olarak ekonomik ve rekabet değişkenlerinde başarısız olan ilçenin sadece marka sayısı değişkenindeki değeri il ortalamasının üzerindedir. Genç yaşlı bağımlılık oranı, nüfus artış hızı ve il merkezine olan uzaklığı değişkenlerindeki değerleri il ortalamasının üzerinde

174

olduğundan sosyoekonomik gelişmişlik seviyesini düşürmekte ve bu ilçe ancak dördüncü sırada yer bulabilmiştir.

Rakımı yüksek olmasına karşın, şehirleşme oranı il ortalamasının üzerinde olan bir başka ilçe Şiran’dır. Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında beşinci sırada er alan bu ilçenin lise okullaşma oranı hariç tümü, sağlık değişkenlerinden sağlık personel sayısı hariç tümü ve rekabet değişkenlerinden marka sayısı hariç tümü il ortalamasının altındadır. Şiran il merkezine en uzak ilçedir ve genç yaşlı bağımlılık oranı en yüksek olan ilçedir.

Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında sonuncu sırada yer alan Kürtün, Gümüşhane ilinin en düşük rakıma sahip ilçesidir. Nüfus artış hızı da oldukça düşük olan ilçe temel bileşendeki ağırlığı pozitif olan birçok değişkende il içinde en düşük değerlere sahiptir.

Bunlar, şehirleşme oranı, okuryazar oranları, liseler okullaşma oranları, hastane yatak kapasitesi, hekim ve sağlık personeli sayıları, marka sayısı, turizm yatak kapasitesi, banka şube sayısı ve gelir vergisi değişkenleridir.