Kerhî çok say da ö;renci yeti(tirmi(, bunlar de;i(ik bölgelere da; larak ö;retim faaliyetlerini üstlenmi(ler, baz lar da hocalar n n so;uk bakmas na ra;men kad l k görevi alm (lard r. Kerhî’nin yeti(tirmi( oldu;u önemli talebelerden kaynaklarda tespit edebildiklerimiz, vefât tarihi s ras na göre (unlard r:
Yusuf b. Ali b. Muhammed el-Cürcânî (ö.?)
Kerhî’nin talebelerindendir. Alt ciltlik “Hizânetü’l-Ekmel”, ba(kalar na da (mesela Ebu’l-Leys es-Semerkandî’ye) nisbet edildiyse de, genel kanaat bu eserin bu âlime ait oldu;u yönündedir.146
Cürcânî, giri(te, o döneme kadar yaz lan el-Câmiu’s-SaDîr ve el-Câmiu’l-Kebîr, ez-
Ziyâdât, Hasan b. Ziyâd’ n (ö.204) el-Mücerred’i, Kerhî’nin Muhtasar’ , Hâkim e(-
ehîd’in (ö.376) el-Kâfî ve el-Müntekâ’s , $erhu’t-Tahâvî ve Uyûnu’l-mesâil gibi birçok Hanefî eserini kapsad ; n belirtmektedir. Eserin yazmalar günümüze ula(m (t r. Kâtip Çelebi’nin eserin yaz m n n 522 y l nda oldu;una dair verdi;i bilgi yanl ( olmal d r. Zira h. 340 tarihinde vefat eden Kerhî’ye ö;rencilik yapan bir (ahs n iki as r daha ya(amas mümkün de;ildir.147
Ebu’l-Kâs>m et-Tenûhî (ö. 342/953)
Tam ismi, Ali b. Muhammed b. Ebi’l-Fehm Davut, Ebu’l-Kâs,m et-Tenûhî’dir. Kerhî’den f k h okumu(; hocas istemedi;i halde Ahvâz (
i\
) kad l ; n kabul etmesi hocas n üzmü(; bu davran ( nedeniyle kendisiyle ili(kisini kesmi(tir.148Tenûhî’nin Mu’tezilî oldu;u iddia edilmi(tir.149
144 Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s.164 145 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 5/469
146 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 3/630-631; bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.318; Leknevî, el-Fevâidü’l- behiyye, s. 382
147 Kâtip Çelebi, Ke.fu’z-zunûn, 1/702
148 îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 148; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 15/499-500; bn Kutlubo;a, Tâcü’t- terâcim, s.200; K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 60
Ebû Ali eH- âHî (ö. 344/955)
Tam ismi, Ahmed b. Muhammed b. )shak’t r. Kerhî’nin önemli talebelerinden oldu;u, Kerhî’ye felç indi;inde e;itim/tedris i(ini kendisine havale etmesinden anla( lmaktad r.150 Kerhî, onun hakk nda, “Bize, (mezhep görü.lerini) Ebû Ali’den daha iyi
bilen birisi gelmedi” demi(tir.151 Kaynaklarda Ebu Cafer Muhammed b. Abdullah el- Hinduvânî (ö.362) ile kar( l kl müzakere ve s namalar zikredilmektedir.152
Özellikle Hindistan, Pakistan ve Afganistan bölgelerinde yayg n olan Usûlü’.-$a.î adl eser, her ne kadar Ebû Ali e(- â(i’ye nispet edilse de, bu nisbet yanl ( olmal d r.153
Ebû Sehl ez-Zeccâcî (ö. 351/962)
F k h ilmini Kerhî’den okuyan ez-Zeccâcî, Cessâs’ n da f k h hocalar ndand r. Neysâbûr’a gidip yerle(mi( ve oradaki f k h e;itimine önemli katk larda bulunmu(tur.
Kitâbü’r-Riyâda adl bir eseri vard r. Kendine güveni ve cedeldeki ba(ar s ndan, münâzara
meclislerine girdi;inde muâr zlar n n yüzleri de;i(iverirdi. Neysâbûr’da vefat etmi(tir.154 K nal zâde, Serahsî’nin (ö. 483/1090) el-Mebsût’unda ad n n farkl olarak Ebû Sehl
el-Zazzâlî veya Ebû Sehl el-Ferâhî (eklinde zikredildi;ini ifade etmektedir.155
Fadlu’l-i‘tizâl ve Tabakâtu’l-Mu‘tezile’de ez-Zeccâcî’nin fukahây-, selâse’den
oldu;u zikredilmi(tir.156 Ancak böyle bir kullan ma Hanefî kaynaklarda rastlayamad k. Bu kavram, f k h kitaplar nda daha çok bn Hanbel d ( ndaki üç mezhep imam için kullan lmaktad r.
Kâd>’l-Harameyn Ebu’l Huseyn en-Neysâbûrî (ö. 351/962)
Ad Ahmed b. Muhammed b. Abdullah’t r. Önce Kerhî’ye talebelik yapm (, ondan da Tahir ed-Debbâs’a intikal etmi(tir. Musul, Filistin’de bir (ehir olan Ramle ve Harameyn’de on küsur y l kad l k yapm (, sonra Neysâbûr’a geri dönerek orada kad l k
150 Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s. 163; Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 4/392; îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 148; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/262; bn Ta;rîberdî, en-Nücûmü’z-zâhira,
3/306; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 2/39
151 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 4/392:
U# () ΠQw ? )
; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/262;K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 64; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 2/39
152 bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.200; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, s. 2/40; Cebûrî, el-Akvâlü’l- usûliyye, s.23
153 Eserin müellife aidiyeti konusundaki tart (malar için bkz. Pekcan, “)lk Klasik Hanefî Usûl Eseri (!) Olarak Bilinen ‘Usûlü’.-$â.î’ Adl, Eserin Müellifi ve Muhtevas, Üzerine Bir DeDerlendirme”, slam Hukuku
Ara(t rmalar Dergisi, say : 2 (2003), s. 267-272.
154 Saymeri, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s. 165; îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 150; bn Kutlubo;a, Tâcü’t- terâcim, s.335-336; eker, Kerhî’nin F,k,h Yöntemi, s. 12
155 K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 68
yaparken 70 ya( nda vefat etmi(tir. Neysâbûr halk , f kh Ebû Sehl ez-Zeccâcî ile Ebu’l- Huseyn Kâd ’l-Haremeyn’den ö;renmi(lerdir.157
Muhammed b. el- Hasan eH- ecerî el-Alevî (ö. 359/970)
bnü’d-Dâ‘î (
# 2 (
) olarak tan nan ve mu’tedil bir îî olan Ebû AbdullahMuhammed b. el-Hasen el-Alevî de (ö.359/970) Kerhî’den f k h ve Hasan b. Ali el-
Basrî’den kelâm okumu(; sonras nda birçok siyâsi olaya kar (m ( ve sava(lara kat lm (t r. Kura(î, çok iyi bir ilmî alt yap s oldu;unu ve ibadetine dü(kün oldu;unu bildirdikten sonra, konu(mas ndan ‘Arap olmay,.,n,n’ (
E+˜r@
) anla( ld ; n belirtmektedir.158 Kendisi, Kerhî’nin cenâze namâz n k ld rmak istemi(, Hanefî mezhebi üzere k ld rmas nda srar edilince ‘Atalar,m,n mezhebine ayk,r, davranmam’ diyerek bundan vaz geçmi(tir.159 Ancak kaynaklarda kendi mezhebi hakk nda bir bilgi verilmemektedir. Muhtemelen Ca‘ferî mezhebine mensuptur.Ali b. el-Hasan el-Buhârî es-Serderî (ö. 365/975)
Serderâ, Buhâra’da bir köyün ismidir. Kerhî’nin önemli ö;rencilerindendir. Merv kad l ; yapm (t r. Bu (ahs , Kerhî’nin ö;rencisi olarak sadece Kura(î, Hâkim’in ‘Târîhu Neysâbûr’ adl eserinden naklen zikretmektedir.160 Farkl bir (ah s olan, Ali b. el-Huseyn es-Serderî (ö.370) ile kar (t r lmamal d r.161
Ebû Abdullah el-Basrî (ö. 369/979)
Ad el-Huseyn b. Ali b. )brâhîm’dir. el-Cu‘al el-KâD,dî (
R2™ X " ‚
) olarak da bilinir. Ebû Hâ(im Cübbâî’nin (ö. 321/933) ashâb ndan olan ve döneminde kelamc lar n (eyhi olarak görülen Ebû Abdullah el-Basrî’nin Mu’tezilî oldu;u, birçok tabakât müellifince ifade edilmi(tir. el-Basrî, f k h ilmini Kerhî’den tahsil etmi(; Kerhî de kendisinden kelam dersleri alm (t r. 369 y l nda vefat eden Basrî’nin cenazesi, hocas Kerhî’nin türbesine defnedilmi(tir.162157 Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s. 166; îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 150; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 16/25-26; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/284-288; bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.122-
123; K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 68; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 2/61; bnu’l-Imâd, $ezerâtü’z-
zeheb, 3/7
158 Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 16/115; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 3/127-128; bnü’l-Murtazâ, Kitâbu Tabakâti’l-Mu‘tezile, s. 113-114; Zirikli, el-A‘lâm, 6/81
159 Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s. 162 160 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 2/552
161 Sem‘ânî, el-Ensâb, 3/245-246
162 Saymeri, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, 165; bnü’n-Nedîm, el-Fihrist, s. 248; Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 8/73; îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 149; bnü’l-Cevzî, el-Muntazam, 7/101; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n- nübelâ, 16/224-225; bnu’l-Imâd, $ezerâtü’z-zeheb, 3/68; bnü’l-Murtazâ, Kitâbu Tabakâti’l-Mu‘tezile, s.
Ebû Abdullah el-Basrî, ciddi ekonomik s k nt lar çekmesine ra;men kelâm ve f k h alan nda çok say da eser kaleme alm (t r. Kaynaklarda f kha dair (u eserleri zikredilmektedir: $erhu Muhtasari’l-Kerhî, Kitâbu’l-E.ribe, Kitâbu Tahrîmi’l-mut‘a,
Kitâbu Cevâzi’s-salât [bi’t-tilâve] bi’l-Fârisiyye, Tahlîlü nebîzi’t-temr163
Ebu Bekir er-Râzî el-Cessâs (ö. 370/980)
Hocas Kerhî gibi vera ve zühd sahibi olan Cessâs, Kerhî’nin en önemli ö;rencisidir ve te’lif etti;i el-Fusûl fi’l-usûl adl eseri sayesinde, hocas n n usûlî görü(lerinin günümüze intikal etmesinde önemli katk da bulunmu(tur. Hocas yla isti(are ettikten sonra gitti;i Neysâbûr’dayken hocas vefat etmi(, o da h. 344 y l nda Ba;dat’a geri dönmü(tür. Kerhî’den sonra Irak’taki Hanefî mezhebinin imam haline gelmi(tir. Altm ( be( ya( nda vefat edinceye kadar ö;retimle ilginen Cessâs’a, iki kez Kâd,’l-Kudâtl,k teklif edilmi(se de, o bunu kabul etmemi(tir.164
Zehebî, Mu’tezilî e;ilimde oldu;unun söylendi;ini naklettikten sonra, eserlerinde
Ru’yetullah gibi konularda buna dair i(aretler oldu;unu belirtmektedir.165
Ba(l ca eserleri (unlard r: Ahkâmu’l-Kur’ân, erhu Muhtasari’l-Kerhî, erhu Muhtasari’t-Tahâvî, erhu’l-Câmi‘ li Muhammed b. Hasen, erhu’l-Esmâi’l-hüsnâ, Kitâbun fi usûli’l-f kh (el-Fusûl fi’l-usûl), ‘Menâsik’ ve Cevâbâtu’l-mesâil.166
Çok say da ö;rencisinden birisi de, Kudûrî’nin hocas Ebu Abdullah Muhammed b. Yahya el-Cürcânî’dir.167
Ebû Hâmid el-Mervezî bnü’t-Taberî (ö. 377/987)
Tam ismi, Ahmed b. el-Huseyn b. Ali’dir ve )bnü’t-Taberî diye me(hurdur. Aslen Hemezânl d r. Gençli;inde Ba;dat’a gelerek ilim tahsiline ba(lam (, Kerhî’den f k h, birçok hocadan da hadis tahsil etmi(, her iki alanda da temâyüz etmi(tir. Daha sonra 105-106; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 3/154-155; Zirikli, el-A‘lâm, 2/244-245. Leknevî’nin, vefat tarihini h. 399 olarak vermesi, hatal olmal d r. (Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye, s. 116)
163 bnü’n-Nedîm, el-Fihrist, s. 294; bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.159-160.
164 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 4/314; îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 150; bnü’l-Cevzî, el-Muntazam,
7/105-6; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 16/340; bn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, 11/297; Kura(î, el-
Cevâhiru’l-mudiyye, 1/220-224; bn Ta;rîberdî, en-Nücûmü’z-zâhira, 4/138; bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim,
s.96; K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 60, 66-67; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 1/413-414; bnu’l-Imâd,
$ezerâtü’z-zeheb, 3/71; Otto Spies, “al-Djassâs…”, EI2, 2/486; Cebûrî, el-Akvâlü’l-usûliyye, s.22; Güngör,
Mevlüt, “Cessâs”, D A, 427
165 Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 16/341. Kendisine f k h kitab yazmas istendi;i halde kelam eserleri
yazd ; na dair ilginç bir bilgi için bkz. bnü’l-Murtazâ, Kitâbu Tabakâti’l-Mu‘tezile, s. 130
166 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/223-224; bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.96; Temîmî, et-Tabakâtü’s- seniyye, 1/415; eybânî, el-Câmi‘u’s-saDîr (Leknevî’nin mukaddimesi), s. 48; Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye,
s. 53-54. Ayr nt l bilgi için bkz. Güngör, Mevlüt, “Cessâs”, D A, 7/427-428
Kâd,’l-kudât olarak Horasan’a gitmi(, ya( epeyce ilerledikten sonra Ba;dat’a geri dönmü(
ve hadis rivâyetiyle me(gul olmu(tur. Kaynaklarda çok say da kitap yazd ; belirtilmekle birlikte, sadece Târih eseri zikredilmektedir. Buhârâ veya Merv’de vefat etmi(tir.168
“Kerhî’nin öDrencisi olduDunu yaln,zca Leknevî’nin zikrettiDini169, dolay,s,yla bu bilginin .üpheyle kar.,lanmas, gerektiDini” söyleyen Yunus Apayd n170, yan lm ( olmal d r. Zîrâ, bu bilgi di;er Hanefî tabakât kitaplar nda da aç kça yer almaktad r.
Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Musa el-Esterâbâdî (ö. 386/996)
Hac yolundayken Ba;dat’a u;ram (; Kerhî’den ve ba(ka alimlerden hadis dinlemi(, hadis rivâyetiyle me(gul olmu(tur.171
Ebû Bekir ed-Dâme;ânî (ö.?)
smi, Ahmed b. Muhammed b. Mansûr el-Ensârî ed-Dâme;ânî’dir. Dâme;an, Rey ile Nisabur aras nda büyük bir belde olan Kûmes’in (
€) V
) me(hur bir kasabas d r.172 Önce M s r’da Tahavî (ö. 321/433)’den uzun süre ders ald ktan sonra Ba;dat’a gelerek Kerhî’den de f k h okumu(tur. Ebû Bekir Dâme;ânî, uzun süre Ba;dat’ta ya(am (; Kerhî’nin felc olmas üzerine fetvâ görevini üstlenmi( ve bu görevi uzun süre sürdürmü(tür. Borçlar n ödeyebilmek için, istemedi;i halde, Vâs t (ehri kad l ; yapmak zorunda kalm (t r.173Baz kaynaklarda, Kerhî’nin ö;rencisi olan Ebû Bekir ed-DâmeDânî, Kudûrî’nin ö;rencisi olan ve sonraki sayfalarda tan taca; m z Ebu Abdullah ed-DâmeDânî (ö.478) ile kar (t r lm (t r. Meselâ bn Kutlubo;a ve K nal zâde, Ebû Bekir’in künyesini hatâen “Ebu Abdullah” olarak zikreder.174 Kura(î de as l yerinde do;ru zikrederken, Kerhî’nin biyografisini verdi;i yerde hatal zikreder.175 Bu kar (ma, baz ça;da( yazarlar da hataya
168 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 4/107; bnü’l-Cevzî, el-Muntazam, 7/137; Safedî, Kitâbu’l-Vâfî bi’l- vefeyât, 6/347; bn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, 11/305; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/161-163;
K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 68; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 1/340; Ziriklî, el-A‘lâm, 1/115
169 Bkz. Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye, s. 183 170 Apayd n, “Kerhî”, D A, 25/285
171 Ali Pekcan, el-Esterâbâdî’yi Kerhî’nin ö;rencisi olarak zikrederken, gösterdi;i kaynakta (Kura(î, el- Cevâhiru’l-mudiyye, 1/218) bu (ahs n Kerhî’ye ö;rencilik yapt ; na dair bir bilgi bulunmamaktad r. Aranan
bilgi Hatîb el-Ba;dâdî’dedir. (Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 4/317). Kr(. Pekcan, “F,kh,n Genel
Kurallar,na Dair )lk Risale”, s.296
172 Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 18/485’te muhakkikin dipnotu; Hamevî, Yâkût b. Abdullah, Mu‘cemü’l- Büldân, 2/433, 4/414
173 Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s. 164; Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 5/97; îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 148; Sem‘ânî, el-Ensâb, 4/446; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/318; Temîmî, et- Tabakâtü’s-seniyye, 2/91; Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye, s. 72;Cebûrî, el-Akvâlü’l-usûliyye, s.22
174 bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.200; K nal zâde, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 60, 64 175 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 2/493
sürüklemi(tir. Kimisi vefat tarihini yanl ( vermi(176, kimisi de ‘ya Dâmegânî, Kerhî’nin
talebesi deDildir; ya da verilen vefat tarihi yanl,.t,r’ gibi hatal yarg lara ula(m (lard r.177
bn Kutlubo;a’n n muhakkiki de, dü(tü;ü notla ‘Ebû Abdullah ed-DâmeDânî’nin
Kerhî’den semâ‘,n,n sahih olmad,D,n,’ belirtmi(tir. Halbuki kastedilen Ebû Bekir ed-
Dâme;ânî’dir.178
Yahya b. Muhammed ed-Darîr el-Basrî (ö. IV. yüzy>l)
îrâzî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Muhammed ed-Darîr el-Basrî’yi Kerhî’nin ö;rencisi olarak zikreder.179 Saymerî ise, Ebû Zekeriyyâ’n n ilmi Kerhî’nin ashâb ndan ald ; n ifade eder ve kendisinin ondan ders okudu;unu belirtir.180 Kura(î de ayn (ekilde Saymerî’den naklen, ikisinin ayn dönemde ya(amakla beraber, Ebû Zekeriyyâ’n n Kerhî’den de;il onun ö;rencilerinden ilim ald ; n belirtir. Çok ahlakl ve iffetli olan Basrî’nin, f k h ve f k h usûlünün yan s ra ferâiz, hesap ve cebir ilimlerini de iyi bildi;i belirtilmektedir.181
Ebu’l-Huseyn el-Kudûrî (ö. 428/1037)
Leknevî182, Aliyyülkârî’nin tabakât na istinaden, Kudûrî’yi Kerhî’nin talebesi olarak zikretse de, bu bilgi hem hem ba(ka kaynaklarca teyid edilmemektedir, hem de ya( itibariyle bu iki alimin birbirleriyle görü(meleri mümkün de;ildir. Zira kaynaklar n ittifak yla, Kerhî h. 340’ta vefât ederken, Kudûrî h. 362 tarihinde do;mu(tur.183
Benzer bir durum, Kudûrî’nin, Encyclopaedia of Islam (New Edition)’da Kudûrî’nin Cessâs’ n ö;rencisi olarak tan t lmas nda da söz konusudur.184 Bu hata, muhtemelen Kura(î’nin bir ifadesini185 yanl ( anlamadan kaynaklanm (t r.186
176 Pekcan, “F,kh,n Genel Kurallar,na Dair )lk Risale”, s. 296. Vefât bilinmedi;i halde, Ebû Abdullah’ nki
oln h. 478’i vermi(tir.
177 Bkz. eker, Kerhî’nin F,k,h Yöntemi, s. 11 178 bn Kutlubo;a, Tâcü’t-terâcim, s.200, Dipnot: 6. 179 îrâzî, Tabakâtu’l-fukahâ, s. 150
180 Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, s. 168. 181 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 3/599-600 182 Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye, s. 184 183 Apayd n,“Kerhî”, D A, 25/285 184 Otto Spies, “al-Djassâs…”, EI2, 2/486
185 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/223 ( Kudûrî’nin hocas Cürcânî için kullan lan
"R! 2
a ˆ"
ibaresinden…)
Di;er Ö;rencileri
Kerhî’nin çok say da ö;rencisi olmu(tur. Bunlardan ço;unlu;u f k hla beraber hadis de dinlemi(ken (mesela Cessâs, Ebu’l-Kâs m et-Tenûhî vb.187) baz s sadece hadis dinlemi( ve rivâyet etmi(tir.
- Yukar da tan t lan Ebu’l-Kâs m et-Tenûhî’nin karde(i olan Ahmed b. Muhammed
Ebu’l-Fehm el-Kahtânî et-Tenûhî de (ö. 317’den sonra) Kerhî’den f k h ö;renmi(, ‘Edebu’l-Kâdî’yi ona okumu( ve ondan rivâyet etmi(tir.
- Ebu’l-Hasen el-Basrî’nin yak n dostu olan Ebu’l-Hasen Ahmed b. Yûsuf el-Ezrak
et-Tenûhî’nin (ö. 377) Kerhîden bir miktar f k h okudu;u belirtilmi(tir.188
- Kerhî’nin cenaze namaz n k ld ran Ebû Temmâm el-Hasen b. Muhammed ez- Zeynebî’nin de (ö. 340’tan sonra) ashab ndan oldu;u belirtilmi(tir.189
- Kura(î ve Temîmî, ‘el-Kârî’ olarak bilinen Ahmed isimli bir (ahs n, Kerhî’nin ashâb ndan oldu;unu söylemektedirler.190
Kerhî’den hadis dinleyenler ve rivâyet edenler ise, k saca (u (ah slard r: -Ebû Ömer bn Hayûye (ö. 382/992)191
- Ebû Hafs bn âhîn (ö. 385/995)192
- Ebû Muhammed b. Ekfânî (ö. 405/1014)193
- bnü’s-Sellâc (ö. 387/997): Hatîb el-Ba;dâdî ve Sem’ânî, bnü’s-Sellâc’ n Kerhî’den hadis okudu;unu zikretmekle beraber, biz bu bilgiye ba(ka tabakât kitaplar nda rastlayamad k.194
187 Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 15/426
188 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 5/221-222; Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/353-354; bnü’l-Murtazâ, Kitâbu Tabakâti’l-Mu‘tezile, s. 108-109; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 2/132
189 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 10/355; bn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, 11/225; Kura(î, el- Cevâhiru’l-mudiyye, 2/89; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, 3/111-112, 421
190 Kura(î, el-Cevâhiru’l-mudiyye, 1/356-357; Temîmî, et-Tabakâtü’s-seniyye, No: 425
191 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 10/353; Sem‘ânî, el-Ensâb, 5/52; bnü’l-Cevzî, el-Muntazam, 6/369;
Hamevî, Mu‘cemü’l-Büldân, 4/449; bnü’l-Esîr, el-Lübâb, 1/521, 3/91; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, 15/426; Ziriklî, el-A‘lâm, 6/182
192 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 10/353; Sem‘ânî, el-Ensâb, 2/520, 5/52; bnü’l-Cevzî, el-Muntazam,
6/369; Hamevî, Mu‘cemü’l-Büldân, 4/449; bnü’l-Esîr, el-Lübâb, 1/521, 3/91; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-
nübelâ, 15/426; bn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, 11/225; bn Ta;rîberdî, en-Nücûmü'z-Zâhira, 3/306;
Ziriklî, el-A‘lâm, 5/40
193 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 10/353; Sem‘ânî, el-Ensâb, 2/520; Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ,
15/426; bn Ta;rîberdî, en-Nücûmü’z-zâhira, 3/306
194 Hatîb el-Ba;dâdî, Târîhu BaDdâd, 10/353; Sem‘ânî, el-Ensâb, 2/520; Pekcan, “F,kh,n Genel Kurallar,na Dair )lk Risale”, s. 296; eker, Kerhî’nin F,k,h Yöntemi, s. 11