Regresyon Analizine İlişkin Bulgular

42

Araştırmada, ilgili değişkenlerin aracı rolü analiz edilirken Baron ve Kenny’nin (1986) ileri sürdüğü ilkeler dikkate alınmıştır. Bu doğrultuda, ilk olarak aracı değişken eklenmeden, yordayıcı değişken ile yordanan değişken arasında anlamlı ilişki incelenmiştir (c yolu). İkinci olarak, yordayıcı değişkenin etkisi kontrol edildiğinde aracı değişken ile yordanan değişken arasında anlamlı bir ilişki aranmıştır (b yolu). Üçüncü olarak, yordayıcı değişken ile aracı değişken arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki aranmıştır (a yolu). Son olarak, a ve b yolları kontrol edildiğinde yordayıcı değişkenle yordanan değişken arasındaki ilişkinin (c’ yolu) tamamen ortadan kalkması ya da azalması beklenmiştir. Ayrıca, beta değerlerindeki azalmanın anlamlı olup olmadığını değerlendirmek amacıyla Sobel testi kullanılmıştır (Kenny ve ark., 1998).

Korelasyon analizine göre, ailenin aylık geliri; ikinci zamanda annenin rapor ettiği demokratik kontrol ve ergenlerin dışa yönelim problemleri ile çocuğun yaşı da; ikinci zamandaki sınırlayıcı kontrol ve ergenlerin dışa yönelim problemleri ile anlamlı düzeyde ilişkili olduğu için, anılan demografik değişkenler kontrol amacıyla hiyerarşik regresyon analizlerinin ilk basamağında analize dahil edilmiştir. Bu araştırma kapsamında 4 farklı aracı model test edilmiştir. İlk modelde, evlilik çatışmasının alt boyutları olan “karşılıklı anlaşma”, “psikolojik saldırganlık” ve “fiziksel saldırganlık-yaralama” ile içe yönelim problemleri arasında anne davranışının alt boyutları olan destek, demokratik kontrol, sınırlayıcı kontrolün aracı rolü incelenmiştir. İkinci modelde; aynı aracı değişkenlerin, evlilik çatışmasının alt boyutları ile dışa yönelim problemleri arasındaki aracı rolü incelenmiştir. Üçüncü modelde, evlilik çatışmasının alt boyutları ile içe yönelim problemleri arasında anne-ergen ilişki niteliğinin alt boyutları olan açıklama, olumlu anne-ergen ilişki niteliği ve olumsuz anne-ergen ilişki niteliğinin aracı rolü incelenmiştir.

Son modelde de, aynı aracı değişkenlerin, evlilik çatışmasının alt boyutları ile dışa yönelim problemleri arasındaki aracı rolü incelenmiştir.

43

3.5.1 Evlilik Çatışması ile İçe Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Anne Davranışının Aracı Rolü

Evlilik çatışması ile içe yönelim problemleri arasındaki ilişkide anne davranışının aracı rolünün incelenmesi amacıyla hiyerarşik regresyon analizleri yapılmıştır.

Hiyerarşik regresyon analizinde, aylık gelirin ve çocuğun yaşının olası etkilerini kontrol etmek amacıyla, anılan değişkenler ilk aşamada analize dahil edilmiştir. Bu değişkenlerin, ergenlerin içe yönelim problemlerinde varyansa olan katkısının anlamlı olmadığı görülmüştür (F2,152= .33, p>.05). İkinci aşamada, evlilik çatışmasının alt boyutlarından sadece karşılıklı anlaşmanın içe yönelim problemlerini anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur (β=.23, t (3, 149)=2.51, p=.013). Üçüncü aşamada; anne davranışının alt boyutları olan destek, demokratik kontrol ve sınırlayıcı kontrol analize eklendiğinde sadece sınırlayıcı kontrolün içe yönelim problemlerini anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur (β=.20, t (3, 146)=2.28, p=.024). Son olarak, karşılıklı anlaşmanın sınırlayıcı kontrolü anlamlı olarak yordadığı görülmüştür (β=.21, t (1, 166)=2.74, p=.007). Anne davranışının analize girmesiyle, “karşılıklı anlaşma” ile ergenlerin “içe yönelim problemleri” arasındaki ilişkinin anlamlılığını kaybetmediği (β=.18, t (146)=2.00, p=.047) ancak evlilik çatışmasının sahip olduğu beta değerinin .23’ten (p=.013) .18’e (p=.047) düştüğü görülmüştür. Bu düşüşün anlamlı olup olmadığını belirlemek amacıyla Sobel testi yapılmıştır (Sobel z=1.75, p=.08). Analiz sonucuna göre, anne davranışının evlilik çatışması ile içe yönelim problemleri arasında aracı rolü olmadığı bulunmuştur.

44

Tablo 3.3 Evlilik Çatışması ile Ergenlerin İçe Yönelim Problemlerinde Anne Davranışının Aracı Rolüne İlişkin Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları

Analiz Yordayıcı Yordanan R² R² değ. F F değ.

Aşaması Değişken Değişken

1 Aylık Gelir İçe Yönelim .004 .004 .332 .332

Çocuğun Yaşı Problemleri

2 Aylık Gelir İçe Yönelim .115 .111 3.888* 6.236**

Çocuğun Yaşı Problemleri Karşılıklı Anlaşma

Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald.

3 Aylık Gelir .165 .049 3.597** 2.868*

Çocuğun Yaşı Karşılıklı Anlaşma Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald. İçe Yönelim

Destek Problemleri

Demokratik Kontrol Sınırlayıcı Kontrol (* p < .01,** p < .001)

3.5.2 Evlilik Çatışması ile Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Anne Davranışının Aracı Rolü

Evlilik çatışması ile dışa yönelim problemleri arasındaki ilişkide anne davranışının aracı rolünün incelenmesi amacıyla hiyerarşik regresyon analizleri yapılmıştır.

Hiyerarşik regresyon analizinin ilk aşamasında aylık gelir ve çocuğun yaşının olası etkileri kontrol edilmiştir. Bu değişkenlerin, ergenlerin dışa yönelim problemlerinde gözlenen varyansın %7’sini açıkladığı ve varyansa olan katkısının anlamlı olduğu görülmüştür (F2,152= 5.44, p=.005). Aylık gelirin, dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordamadığı; ancak çocuğun yaşının, dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordadığı saptanmıştır (β=-.25, t (2, 152)=5.58, p=.004). Analizin ikinci aşamasında,

45

psikolojik saldırganlığın dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur (β=.25, t (3, 149)=2.01, p=.046). Üçüncü aşamada; anne davranışının alt boyutları olan destek, demokratik kontrol ve sınırlayıcı kontrol analize eklendiğinde, demokratik kontrolün (β=.27, t (3, 146)=3.05, p=.003) ve sınırlayıcı kontrolün (β=.28, t (3, 146)=3.55, p=.001) dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordadığı gösterilmiştir. Son olarak, yapılan analizlerde psikolojik saldırganlığın demokratik kontrolü anlamlı olarak yordamadığı (β=.11, t (1, 166)=.1.37, p=.17) ancak sınırlayıcı kontrolü anlamlı olarak yordadığı görülmüştür (β=.16, t (1, 166)=2.08, p=.039). Analize anne davranışı eklendiğinde, “psikolojik saldırganlık” ile “dışa yönelim problemleri”

arasında ikinci basamakta anlamlı olan ilişki, anlamlılığını kaybetmektedir (β=.22, t (146)=1.88, p=.063) ve bu düşüş sobel testi ile doğrulanmıştır (Sobel z=1.91, p=.056).

Marjinal seviyede anlamlı olarak değerlendirilebilecek bu değerle, psikolojik saldırganlıkla dışa yönelim problemleri arasında sınırlayıcı kontrolün tam aracı rolü gösterilmiştir.

Tablo 3.4 Evlilik Çatışması ile Ergenlerin Dışa Yönelim Problemlerinde Anne Davranışının Aracı Rolüne İlişkin Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları

Analiz Yordayıcı Yordanan R² R² değ. F F değ.

Aşaması Değişken Değişken

1 Aylık Gelir Dışa Yönelim .067 .067 5.437* 5.437*

Çocuğun Yaşı Problemleri

2 Aylık Gelir Dışa Yönelim .153 .086 5.373** 5.042*

Çocuğun Yaşı Problemleri Karşıklıklı Anlaşma

Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald.

3 Aylık Gelir .275 .122 6.930** 8.222**

Çocuğun Yaşı Karşılıklı Anlaşma Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald. Dışa Yönelim

Destek Problemleri

Demokratik Kontrol Sınırlayıcı Kontrol (* p < .01,** p < .001)

46

Şekil 3.1. “Psikolojik Saldırganlık ile Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Sınırlayıcı Kontrolün Aracı Rolü”

3.5.3 Evlilik Çatışması ile İçe Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Anne-Ergen İlişki Niteliğinin Aracı Rolü

Evlilik çatışması ile içe yönelim problemleri arasındaki ilişkide anne-ergen ilişki niteliğinin aracı rolünün incelenmesi amacıyla hiyerarşik regresyon analizleri yapılmıştır.

Hiyerarşik regresyon analizinde, aylık gelirin ve çocuğun yaşının olası etkilerini kontrol etmek amacıyla, anılan değişkenler ilk aşamada analize dahil edilmiştir. Bu değişkenlerin, ergenlerin içe yönelim problemlerinde varyansa olan katkısının anlamlı olmadığı görülmüştür (F2,152= .33, p>.05). İkinci aşamada, karşılıklı anlaşmanın içe yönelim problemlerini anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur (β=.23, t (3, 149)=2.51, p=.013). Üçüncü aşamada; anne davranışının alt boyutları olan açıklama, olumlu anne-ergen ilişki niteliği ve olumsuz anne-anne-ergen ilişki niteliği analize eklendiğinde sadece olumsuz anne-ergen ilişki niteliğinin içe yönelim problemlerini anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur (β=.37, t (3, 146)=4.94, p=.000). Son olarak; karşılıklı anlaşmanın, olumsuz anne-ergen ilişki niteliğini anlamlı olarak yordadığı görülmüştür (β=.20, t (1, 166)=2.60,

Dışa Yönelim Problemleri-Z2

Psikolojik Saldırganlık-Z1

Sınırlayıcı Kontrol-Z2

.28**

.22 (.25*) .16*

47

p=.01). Anne-ergen ilişki niteliğinin analize girmesiyle, karşılıklı anlaşma ile ergenlerin içe yönelim problemleri arasında ikinci basamakta anlamlı olan ilişki, anlamlılığını kaybetmiştir (β=.15, t (146)=1.71, p=.09) ve bu düşüş Sobel Testi ile doğrulanmıştır (Sobel z=2.36, p=.018). Yapılan analizlerin sonucunda, karşılıklı anlaşma ile içe yönelim problemleri arasında olumsuz anne-ergen ilişki niteliğinin tam aracı etkisi gösterilmiştir.

Tablo 3.5 Evlilik Çatışması ile Ergenlerin İçe Yönelim Problemlerinde Anne-Ergen İlişki Niteliğinin Aracı Rolüne İlişkin Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları

Analiz Yordayıcı Yordanan R² R² değ. F F değ.

Aşaması Değişken Değişken

1 Aylık Gelir İçe Yönelim .066 .004 .332* .332*

Çocuğun Yaşı Problemleri

2 Aylık Gelir İçe Yönelim .115 .111 3.888** 6.236*

Çocuğun Yaşı Problemleri Karşılıklı Anlaşma

Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald.

3 Aylık Gelir .261 .146 6.447** 9.590**

Çocuğun Yaşı Karşılıklı Anlaşma Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald. İçe Yönelim Açıklama Problemleri Olumlu

İlişki Niteliği Olumsuz İlişki Niteliği (* p < .01,** p < .001)

Şekil 3.2. “Karşılıklı Anlaşma ile İçe Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Olumsuz Anne-Ergen İlişki Niteliğinin Aracı Rolü”

İçe Yönelim Problemleri-Z2

Karşılıklı Anlaşma-Z1

Olumsuz Anne-Ergen İlişki Niteliği-Z2 .20*

.15 (.23*)

.37*

*

48

3.5.4 Evlilik Çatışması ile Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Anne-Ergen İlişki Niteliğinin Aracı Rolü

Evlilik çatışması ile dışa yönelim problemleri arasındaki ilişkide anne-ergen ilişki niteliğinin aracı rolünün incelenmesi amacıyla hiyerarşik regresyon analizleri yapılmıştır.

Hiyerarşik regresyon analizinde, aylık gelirin ve çocuğun yaşının olası etkilerini kontrol etmek amacıyla, anılan değişkenler ilk aşamada analize dahil edilmiştir. Bu değişkenlerin, ergenlerin dışa yönelim problemlerinde gözlenen varyansın %7’sini açıkladığı ve varyansa olan katkısının anlamlı olduğu görülmüştür (F2,152=5.44, p=.005).

Aylık gelir, dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordamamakta; ancak çocuğun yaşının, dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordamaktadır (β=-.25, t (2, 152)=5.58, p=.004). Analizin ikinci aşamasında, psikolojik saldırganlığın dışa yönelim problemlerini anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur (β=.25, t (3, 149)=2.01, p=.046).

Üçüncü aşamada; anne davranışının alt boyutları olan açıklama, olumlu anne-ergen ilişki niteliği ve olumsuz ergen ilişki niteliği analize eklendiğinde sadece olumsuz anne-ergen ilişki niteliğinin (β=.42, t (3, 146)=5.89, p=.000) dışa yönelim problemlerini anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur. Son olarak, yapılan analizlerde psikolojik saldırganlığın, olumsuz anne-ergen ilişki niteliğini anlamlı olarak yordamadığı görülmüştür (β=.08, t (1, 166)=1.08, p=.28). Yapılan analizlerin sonucuna göre, evlilik çatışması ile dışa yönelim problemleri arasındaki ilişkide anne-ergen ilişki niteliğinin aracı rolünün olmadığı görülmüştür.

49

Tablo 3.6 Evlilik Çatışması ile Ergenlerin Dışa Yönelim Problemlerinde Anne-Ergen İlişki Niteliğinin Aracı Rolüne İlişkin Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları

Analiz Yordayıcı Yordanan R² R² değ. F F değ.

Aşaması Değişken Değişken

1 Aylık Gelir Dışa Yönelim .067 .067 5.437* 5.437*

Çocuğun Yaşı Problemleri

2 Aylık Gelir Dışa Yönelim .153 .086 5.373** 5.042*

Çocuğun Yaşı Problemleri Karşılıklı Anlaşma

Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald.

3 Aylık Gelir .340 .188 9.419** 13.846**

Çocuğun Yaşı Karşılıklı Anlaşma Psikolojik Sald.

Fiziksel Sald. Dışa Yönelim Açıklama Problemleri Olumlu

İlişki Niteliği Olumsuz İlişki Niteliği (* p < .01,** p < .001)

50