Reddin’in Üç Boyutlu Liderlik Modeli

William J. Reddin tarafından geliştirilen “Üç Boyutlu Liderlik Kuramı”, liderlik tarzı kavramı ile belirli bir çevrenin durumsal taleplerini bir araya getirmeye çalışmıştır. Reddin’in modeli, yönetim ağının görev ve ilişkilere olan yönelimine, üçüncü bir unsur olan “etkililiği” de eklemiştir. Reddin’in modelinde etkililik; var olan koşullara uygun liderlik tarzının uygulanması, anlamına gelmektedir (Singh ve Karunes, 2000; 23). Bu kuramda, yönetsel etkililiğin girdiye göre değil, çıktıya göre tanımlanması gerektiğinin; yani, liderin yaptığı eylerle değil, bunlardan ne elde ettiğiyle veya neler başarabildiğiyle ölçülmesi gerektiğinin altı çizilmiştir.

Ohio modelinin ve Blake ve Mouton’un yönetim tarzı ölçeğinin göreve ve ilişkilere yönelik olma değişkenlerini temel alan Reddin, öncelikle, aşağıdaki dört temel yönetim tarzı belirlemiştir (Ömürgönülşen ve Sevim, 2005; 93-95):

 Kopuk Yönetim Tarzı: Kopuk yönetim tarzı, düşük insan ilişkileri ve düşük görev boyutlarında yer alır. Genellikle kurallar ve prosedürlerle açıklanan eylemler kapsamında, sürekli hataları düzeltmeye yönelik bir etkileşim söz konusudur. Direktifler yazılı olarak verilir ve örgüt, onu oluşturan bireylerden ayrı olarak görülür.

 İlgili Yönetim Tarzı: İlgili yönetim tarzı, yüksek insan ilişkileri ve düşük görev boyutlarında yer alır. Bu tarza sahip liderler, bireyleri oldukları gibi kabul ederek, onları tanımaya yönelik tutumlar içine girerler. Örgütün bir sistem olarak görüldüğü bu tarzda liderler, fikir ayrılıkları söz konusu olduğunda, uzlaştırıcı ve yol gösterici bir yönetim tarzı sergilerler.

İlişki Boyutu

Etkililik Boyutu

Görev Boyutu

 Adamış Yönetim Tarzı: Adamış yönetim tarzı, düşük insan ilişkileri ve yüksek görev boyutlarında yer alır. Bu tarza sahip liderler, astlar üzerinde otorite kurma ve hükmetme eğilimindedirler ve genellikle astlara sözlü emirler verirler. Ekip çalışmaları söz konusu olduğunda liderler, aktif ve yönlendirici roller üstlenirler ve cezalandırma mevcuttur.

 Bütünleşmiş Yönetim Tarzı: Bütünleşmiş yönetim tarzı, yüksek insan ilişkileri ve yüksek görev boyutlarında yer alır. Olayların bir parçası olmayı isteyen liderler, katılımcı bir yönetim tarzına sahiptirler. Liderler, iletişime ve ekip çalışmasına önem verirler; hatalardan ders çıkarmaya ve sorunların temeline inmeye çalışırlar. Şekil 9’da da görüldüğü üzere; ilişki ve görev boyutuna önem veren liderler bütünleşmiş yönetim tarzına sahiptirler.

İlişki Boyutu İLGİLİ LİDER (Yüksek İlişki Boyutu) BÜTÜNLEŞMİŞ LİDER (Yüksek İlişki ve Görev Boyutu) Görev Boyutu KOPUK LİDER (Düşük İlişki ve Görev Boyutu) ADAMIŞ LİDER (Yüksek Görev Boyutu)

Şekil 7. Reddin'in Temel Liderlik Tarzları

Şekil 7’de de görüldüğü gibi lider; sadece yüksek ilişki boyutunda ya da sadece yüksek görev boyutunda yer alması durumunda ilgili ya da adamış lider olmakta; her iki boyutta da düşük seyretmesi durumunda kopuk lider özellikleri göstermekte; dengeli bir ilişki ya da görev boyutu eğiliminde olması durumunda da bütünleşmiş lider olmaktadır.

Bu kuramda etkinlik, liderin seçimine bağlı bir değişken gibi görünse de lider bu seçiminde bağımsız değildir. Herhangi bir davranış gösteren lider, aşırı etkinlik ya da aşırı etkinsizlik arasında herhangi bir noktada yer alabilir. Çevreseller koşulların fonksiyonu olan etkinlik boyutu üzerinde sıralanan sekiz tür liderlik aşağıdaki gibi açıklanabilir (Eren, 2016; 514):

 Etkisiz Kopuk Lider (Terkeden); kurallara uyar, en az çıktı yeterlidir, karışmamayı tercih eden ve kaçınan bir yapıya sahiptir; işbirliği ve iletişim içerisine girmekten kaçınır ve engelleyici bir tutum sergiler.

 Etkili Kopuk Lider (Bürokrat); emir ve komutalara uyan ve kendisine güvenen bir yapıdadır; dürüstlük ve eşitliğe önem verir ve dikkatlidir.

 Etkisiz Adamış Lider (Otoriter); tüm kararları tek başına verir. Uyuşmazlıkları baskı altında tutan, itaat edilmesini isteyen, eleştiren ve tehdit eden bir yapıya sahiptir.

 Etkili Adamış Lider (Babacan-Otoriter); ne istediğini ve bu isteklerini direnç göstermeden nasıl elde edebileceğini bilen bir yapıya sahiptir. Çalışkan, girişimci, zamanı değerlendiren bir kişidir; kısa ve uzun vadede verimliliği amaç edinmiştir.

 Etkisiz İlgili Lider (Görevci); çelişkilerden ve uyumsuzluk yaratabilecek potansiyel sürtüşmelerden kaçınmayı tercih eden ve benimsemeye önem veren pasif kişilerdir. Nazik yapıdadırlar ve işleri kolaylaştırırlar; çıktılarla ve denetimle fazla ilgilenmezler.

 Etkili İlgili Lider (Geliştirici); astlarına güvenen, onları geliştirmeye çalışan iş birliğine açık, anlayışlı ve destekleyici yapıdadırlar. Astları güdüleme ve onların yeteneklerini geliştirmede etkilidirler.

 Etkisiz Bütünleştirici Lider (Uzlaştırıcı); yanlış/etkisiz kararlar veren liderlerdir. Uzun dönemde çıktı seviyesini en üst seviyeye çıkarmak eğiliminden çok, günlük ani baskıları en alt seviyeye indirme eğilimindedirler. Görev ve ilişkilere yönelmenin zamanını ve yerini yanlış seçerler.

 Etkili Bütünleştirici Lider(Yürütmeci); ekip çalışmasına önem verir. Anlaşmazlık ve çelişkilerin doğal bir süreç olduğunu benimseyen bu lider, amaçlara bağlılığı sağlar. Yaratıcılığı, katılımcılığı ve astlarının potansiyelinden yararlanmayı sağlama çabasındadır.

Ridden’ın üç boyutlu liderlik modeli, bütün durumlara uygun olacağı öngörülen tek bir ideal önder davranışı olmadığını vurgulamaktadır. Örneğin; yüksek ilişki ve yüksek görev, sadece belirli durumlarda ideal önder davranışı için uygundur (Eren, 2016; 515).