Reca't, Beda', Takıyye

Reca't, bazı ġii gruplara göre imamın ölümünden veya gaybete girmesinden sonra zuhuru, Ġsnâ'aĢeriyye ġia'sına göre kıyametin kopmasından önce imamların ve onlara zulmedenlerin yeniden dünyaya dönmesi anlamındadır.

154 _{Öz, a.g.e., s.178} 155 _{Mutlu, a.g.e., s.195} 156

Mehdi Aksu, Ġslam Tarihinde Gerçeğe Giden Yol, 5. Baskı, Asr Yay., Ġstanbul, 2013, ss.265-266

157 _{Nurullah Agitoğlu, "ġerhlerde Mehdilik Meselesi ve Sünni-ġii TartıĢması: Azîmâbâdî'nin Ebu}

Davud ġerhi Örneği", e-ġarkiyat Ġlmi AraĢtırmalar Dergisi, C.9, S.2, Kasım 2017, ss.932-950

Beda', Caferilerde Cafer es-Sadık'ın oğlunun Ġsmail'in ölümüyle ortaya çıkmıĢtır.159

Beda', ġii fırkalarına göre Allah'ın ilim, irade ve tekvin sıfatlarında değiĢmeler meydana gelebileceğini ifade eden kelam kavramıdır.

Takıyye, kiĢinin canına veya malına yönelik bir tehlike karĢısında inancını gizleyip gerektiğinde aksini söylemesi anlamındadır. Mezhepler bazında, Takıyye kelimesi üzerinde uzlaĢılan net bir tanım bulunmamaktadır. Takıyye Ehl-i sünnette bir ruhsat olarak görülürken, ġii mezheplerde bir inanç esası olarak değerlendirilmiĢ ve ġiiliğin belirgin bir özelliği haline gelmiĢtir.160

2.3.3.Fürû'u 'd-Din

Fürû'u'd-Din, dinin ibadet ve muamelatla ilgili olan kısmıdır.161

Namaz, oruç, hac, zekât-humus, Emr-i Bil Maruf Nehy-i Ani'l Münker, Tevella-Teberra, cihat olmak üzere yedi baĢlık altında değerlendirilecektir.

2.3.3.1.Namaz

Caferi mezhebine göre, kameri yaĢ esas alınarak, erkekler on beĢ yaĢını, kızlar ise dokuz yaĢını bitirdikten sonra bulûğ çağına girerler ve o günden itibaren dini vazifelerini yerine getirmeleri gerekir.162 Bu vazifelerden en önemlisi namaz olarak görülür. Namaz ilahi bir yükümlülük olarak, Kuran-Kerimde "Haydi siz

akşama ulaştığınızda (akşam ve yatsı vaktinde), sabaha kavuştuğunuzda, gündüzün sonunda ve öğle vaktine eriştiğinizde (namaz kılın), ki göklerde ve yerde hamd O'na mahsustur"163 ayetiyle müslümanlara yapılmasının gerekliliği bildirilmiĢtir.

Caferi mezhebinde ezan: Dört defa “Allahu Ekber”

Ġki defa “EĢhedü en lâ ilâhe illallâh”

Ġki defa “EĢhedü enne Muhammeden resulullâh” Ġki defa “EĢhedü enne Aliyyen veliyyullâh”

159

Ali Albayrak, Caferilerde Dini ve Sosyal Hayat (Ankara Keçiören Örneği), YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2006, s.68

160 _{Mehmet Dalkılıç, "EleĢtirel Açıdan Bir Kimlik ve Ġnanç Örtüsü Olarak 'Takiyye'", Ġ.Ü.Ġ.F.}

Dergisi, C.0, S.7, Ġstanbul, 2003, ss.113-139

161 _{Figen Balamir, Karakoyunlu'da Sosyal ve Dini Hayat, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi,}

Selçuk Üniversitesi, Konya, 2008, s.40

162 _{Cafer Bendiderya, Cafer Bayar, Ehl-i Beyt Mektebine Göre Namaz, 13.Baskı, Kevser yay.,}

Ġstanbul, 2017, ss.26-27

Ġki defa “Hayye ales-salâh” Ġki defa “Hayye ale‟l felâh” Ġki defa “Hayye alâ hayr‟il amel” Ġki defa “Allahu Ekber”

Ġki defa “Lâ ilâhe illallah”164

Ģeklinde okunur.

Caferi mezhebine göre namazlar farz ve Müstehap olmak üzere ikiye ayrılır. Farz namazlar ise yedidir. Bunlar:

1) Günlük namazlar (Cuma namazı da günlük namazlar kapsamındadır). 2) Âyat namazı

3) Cenaze namazı 4) Farz tavaf namazı

5) Babanın en büyük oğluna farz olan kaza namazı (Ġlk oğul namazı) 6) Ücretle naip olma, nezir, yemin ve ahit vasıtasıyla farz olan namaz

7) Masum imamın zuhuru döneminde Ramazan ve Kurban Bayramı namazları165_'dır.

Cuma namazı ise masum imamın bulunduğu dönemde farz, Mehdi'nin gaybetinde ise ihtiyari farzdır. Yani bu durumda isteyen öğle namazını kılar, isteyen Cuma namazını kılar.166

Ġkisi aynı anda kılınmaz.

Namazların rükûnları Ehl-i Sünnetle olduğu gibi, sabah namazında 2, öğle namazında 4, ikindi namazında 4, akĢam namazında 3 ve yatsı namazında 4 olarak toplamda 17'dir.

Namazların kılınıĢ vakti Caferi Mezhebine göre öğle- ikindi ve akĢam- yatsı namazları cem' edilerek kılınabilir. ġöyle ki, öğleden sonra güneĢ batıncaya kadar ikindinin, akĢamdan sonra da gece yarısına kadar yatsının arka arkaya kılınabileceği kabul edilmektedir.167

Caferi mezhebi mensupları namaz kılarken ellerin bağlamazlar. Sünni mezheplerle Caferiler arasındaki bir diğer farklılık secde edilen yer meselesidir.168 Caferiler, secde ettikleri yere Kerbela toprağından sıkıĢtırılmıĢ mühür koyarlar.

164 _{Albayrak, a.g.e., ss.70-71}

165 _{Ayetullah Uzma Seyyid Abdulkerim Musavî Erdebili, Tam Ġlmihal, 3.Baskı, Caferider Yay.,}

Ġstanbul, 2010, s.144

166 _{Mutlu, a.g.e., s.482}

167 _{Fığlalı, Ġmamiyye ġiası, s.237} 168 _{Albayrak, a.g.e., s.73}

Mühür veya Türbet adı verilen toprağın bir yüzünde "Ya ġehid", "Kerbela" gibi yazılar yazar. Namaz kılan mezhep mensupları alınlarını bu mührün yazısız olan tarafına koyarlar.169

Caferiler bu mühre secde ederek, secde yerinin düz olmasını sağlamak, Namaz esnasında, dünyada hiçbir değer ifade etmeyen temiz bir unsura alnını koymak ve her namazda Kerbela Ģehitlerinin kanıyla yoğrulan toprağa secde edip asla Kerbela olayını unutmamak170 gibi amaçlar taĢırlar.

Diğer bir farklılık Caferi mezhebinde teravih namazının camilerde toplu olarak kılınmamasıdır.

Caferi mezhebinde kılınan Müstehap namazlar ise, günlük nafileler, Teheccüd namazı ve Ğufeyle namazıdır.171

Caferilerde namaz cemaatle kılınabildiği gibi ferdi olarak da kılınabilir. Camiye yakın oturan insanların camide kılması gerekir. Ayrıca Camilerin temizliği Caferi halk için de ayrı bir öneme sahiptir.

2.3.3.2.Oruç

Oruç, tüm ilahi dinlerde yapılması emredilen bir ibadettir. Caferi mezhebi mensupları da ramazan orucunu tutarlar. Caferiliğin oruçla ilgili görüĢleri, hemen hemen bütünüyle Ehl-i sünnetinkilerin aynısıdır. Farklılık ise on iki imama yalan isnat etmenin ve gusletmeden sabahlamanın orucu bozduğu, yolculukta oruç tutanın tıpkı mazeretsiz olarak oruç yiyen kimse gibi olduğudur.172

Ayrıca Caferiler, imsak ve sahur vakitlerinde Sünnilerle aralarında 5-10 dakikalık bir zaman farkı vardır. Caferiler, oruca 5- 10 dakika erken baĢlayıp 5- 10 dakika geç açarlar. Böylece vaktin girdiğinden iyice emin olduklarını savunuyorlar.173

169 _{Filiz Demirci, Caferilerin Dini Örf ve Adetler, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Erciyes}

Üniversitesi, Kayseri, 2006, s.31

170 _{Erkan Beder, Iğdır Ġlinde Muharrem Ayı Törenleri, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi,}

Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2011, s.18

171 _{Bendiderya, Bayar, a.g.e., ss.102-103} 172 _{Mutlu, a.g.e., s.484}

2.3.3.3.Hac

Hac ibadeti Ġslam dininin beĢ büyük ibadetinden biridir. Caferi mezhebinde, 14 masumdan174 çoğunun, Hz. Muhammed'in Medine'de Ravza-i Mutahhara'da; Hz. Fatıma, Hz. Hüseyin, Hz. Hasan, Zeynel Abidîn, Muhammed Bakır ve Cafer es- Sadık'ın Bakî Kabristanında bulunması, Caferilerin hacca özel önem vermelerine sebep olmuĢtur.175

Caferi mezhebinde hac ibadeti dıĢında ziyaret edilen kutsal mekanlar da bulunmaktadır. Bu kutsal yerlerin baĢında Kerbela ve MeĢhet gelir. Kerbela, Hz. Hüseyin Ģehit edildiği ve kabrinin bulunduğu yerdir. MeĢhet ise sekizinci Ġmam Ali Rıza'nın kabrinin bulunduğu yerdir. Bu yerleri ziyaret etmek, hac ibadeti gibi mezhep mensupları nezdinde önemli kabul edilir. Kerbela 'ya gidene "Kalbayı", MeĢhet'e gidene "MeĢhedi" denir.176

Gerek hacca gidenlere gerekse imamların kabrini ziyaret edenlere büyük saygı gösterilir.

2.3.3.4. Zekât- Humus

Ġslam dininin önemli ibadetlerinden biri de zekattır. Zekât, Kur‟an‟da belirtilen sınıflara sarf edilmek üzere dinen zengin sayılan müslümanların malından alınan belli payı ifade eder. Ayette “Namazı kılın, zekâtı verin. Rükû edenlerle birlikte siz de rükû edin."177

diye açıkça emredilen bir ibadettir. Caferi mezhebinde, namazdan sonra ikinci önemli ibadettir. Bazı rivayetlere göre zekât vermeyenin namazı kabul değildir.178

Bunun sebebi, Kuran-ı Kerim'de 30 yerde geçen zekâtın 26'sında namazla birlikte zikredilmiĢ olmasıdır.

Caferi mezhebinde de 9 cins Ģeyden zekât verilir. Bunlar: Buğday, Arpa, Hurma, Kuru üzüm, Altın, GümüĢ, Deve, Sığır, Koyun179

olarak sayılır.

Humus, insanın gelirlerinin beĢte biri veya arta kalanı demektir. Caferi mezhebine göre, Caferi, Humusun Hz. Peygamber ve yakınlarına, zekâta bedel

174 _{14 Masum: Hz. Muhammed, Hz. Fatıma ve 12 imam için kullanılan ifade} 175 _{Mutlu, a.g.e., s.488}

176 _{Demirci, a.g.e., s.33} 177

Kur'an-ı Kerim, Bakara, 43. Ayet.

178 _{Abdulkadir Yeler, Türk Toplumunda Caferiler (Ġstanbul Halkalı Örneği), YayınlanmamıĢ}

Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Ġstanbul, 2006, s.21

olarak verilmek üzere farz edildiğine ve onların hakkı olduğuna inanır.180

Çünkü Humus Enfâl suresinin 41. Ayetindeki "Allah'a ve ayırım günü yani iki topluluğun

karşılaştığı gün kulumuza indirdiğimize iman etmişseniz biliniz ki ganimet olarak ele geçirdiğiniz her şeyin beşte biri Allah'a, peygambere, yakınlara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışlara aittir. Allah her şeye kadirdir" ifadeye farz bir

ibadettir; kurbet kastıyla, yani Allah'ın emrine itaat etmek niyetiyle verilmelidir.181 ġii müfessirlerinin birçoğu Ehl-i Beyt imamlarından nakledilen rivayetler esasınca, ayetteki ganimet kelimesinin geniĢ anlamı olduğuna ve her türlü gelir, kazanç ve faydayı kapsadığına inanmaktadır. ġia fakihlerinin meĢhur fetvalarına göre humus, Ġmam hakkı ve Seyyid hakkı olmak üzere iki kısımda toplanır. 182