Reaksiyon Zamanı Antrenmanları

Reaksiyon zamanı antrenman pratiğinde genel olarak diğer çalıĢma biçimlerinden ayırt edilemez. Aksine kombine biçimde baĢka bir yetenekle çalıĢılır (Bağırtan 1982).

Reaksiyon zamanı birçok spor branĢında belirleyici faktördür ve uzun yıllardan beri yapılan çalıĢmalar, fiziksel antrenman ile reaksiyon zamanının kısal tılabileceğini ortaya koymuĢtur. Bazı çalıĢmalarda reaksiyon zamanının geliĢiminin antrenmanla kısaltılabileceği fakat belli bir minimumun altına düĢürülemeyeceği Ģeklindedir. Buda sporcu olanlar ile sporcu olmayanlara göre daha hızlı reaksiyon zamanına sahip olmalarının bir göstergesi olabilir (Agopyan 2002).

AraĢtırmacılar reaksiyon zamanı ile ilgili olarak, reaksiyon zamanının kalıtımsal ve geliĢimsel yönleriyle ilgilenmiĢlerdir. Basit reaksiyon zamanının, kompleks reaksiyon zamanına göre daha az geliĢim gösterdiği bildirilmiĢtir. Kompleks reaksiyon zamanında %30 ile %40 oranında geliĢmenin sağlanacağı saptanmıĢtır (Ottoson 1983).

Antrenmanla geliĢtirilen bu süre, uyarının beyine gidiĢ ve beyinden organlara geliĢ hızındaki geliĢmeden değil, mevcut reaksiyon zamanının korunması, geliĢtirilen teknik beceri düzeyi ve hareketin daha ekonomik hale getirilmesi ile gerçekleĢtiği ifade edilmiĢtir (Dündar 1996).

Sporda baĢarı için fizyolojik ve motorik özellileri yönünden üst seviyede performans sergilemesi gerekir. Bunu sağlayacak parametrelerden biride reaksiyon zamanıdır. Reaksiyon zamanının farklı literatürlerden tanımlarına bakıldığında; kiĢiye bir uyarının uygulanması ile kiĢinin bu uyarıya istemli olarak verdiği cevabın baĢlangıcı arasında geçen zamandır. Bir kimsenin uyarımlara karĢı ilk kassal tepki ya da hareketi gerçekleĢtirmesi arasındaki süreyi belirleyen etken kalıtsal özelliktir.

23 Reaksiyon zamanı uyarının baĢlama zamanı ile tepkinin baĢladığı zaman aralığında geçen süre olarak tanımlanmaktadır (Koç ve ark 2006).

Antrenmanın etkisiyle reaksiyon zamanın en büyük geliĢimi 9–12 yaĢları arasında görülmektedir. Bu hareket için gereken zamanın kısaltılması organizmanın geliĢmesine eĢlik eder. 13–14 yaĢlarında tek tek hareketlerin süresi değer olarak yetiĢkinlere yaklaĢtığı bildirilmiĢtir (Muratlı 2003).

Monosinaptik refleks ve uzun süreli refleksler okul öncesi çağda yetiĢkinlere göre daha uzun görülmektedir. Genellikle 9 yaĢın altındaki çocuklar ile 60 yaĢın üzerindekilerin 18 ile 50 yaĢ arası yetiĢkinlerden daha yavaĢ reaksiyon zamanlarına sahip oldukları, bununla birlikte her yaĢta oldukça birbirlerine yakınlık gösterdikleri bildirilmiĢtir (Scierarretta ve Bawa 1990).

Metodik çalıĢma açısından Zaciorski; basit reaksiyonların düzeltilmesi için üç metot ortaya koymuĢtur (Ostering ve ark 1990).

Tekrar metodu; Genelde kullanılan metottur. Bu metot da hareketler ani bir uyarıcıya göre tekrarlanır. AlıĢtırma biçimleri ve hareket yönleri müsabaka koĢullarına uygun olarak seçilir. Bu metotla yapılan sık tekrarlar ile reaksiyon zamanı sağlamlaĢır (Agopyan 2002).

Parça metodu; Hareket reaksiyonunu hedefe yönelik hareket çerçevesinde düzenlemeye yetmez. Bu metodun parça metoduyla tamamlanması gerekir. Parça metodunda hareket reaksiyonu daha basit alıĢtırma biçimleriyle ya da kolaylaĢtırılmıĢ, yüksek çıkıĢ, temel duruĢta çıkıĢ gibi hedef alıĢtırılmalarıyla eğitilir.

Duyusal metot; bu metot da 1/10‟luk veya 1/100‟lük zaman aralarının algılanması ve ayırt edilmesinin öğrenilmesine çalıĢılır. Zaman aralarını algılayabilen insanlar yüksek reaksiyon zamanı ile kendilerini gösterirler. Bu metot da basamaklı olarak üç eğitim yöntemi kullanılır (Agopyan 2002).

24  Sporcu bir sinyale karĢı azami bir hızda reaksiyon göstermeye çalıĢmalıdır.

Her denemeden sonra hareketin yapılıĢ süresi sporcuya bildirilmiĢtir.

 Bir hareketin yapılmasından sonra sporcuya, hareketi ne kadar zamanda yaptığı sorulmalıdır. ÇalıĢtırıcının söyledikleriyle sporcunun algıladıklarının sürekli karĢılaĢtırılması zaman algılamasını düzeltecektir.

 Bu dönemde alıĢtırma serbest bir Ģekilde önceden hedeflenmiĢ bir Ģekilde süratle uygulanmaktadır. Bu reaksiyon zamanının serbestçe istenilen hedefe doğru yönlendirilmesini kolaylaĢtırır.

Kompleks reaksiyonlarda, sürati geliĢtirmede pedagojik prensiplere göre basitten kompleks olanlara göre gidilir ve mümkün olan durum değiĢikliklerinin sayısı basamaklı olarak artırılır. Kompleks reaksiyon metotları Ģunlardır (Agopyan 2002).

 Durumların bilinçli olarak değiĢtirildiği spor türleri vasıtasıyla,  Nesnenin kavranmasının öğrenilmesiyle,

 Seçme reaksiyonların çalıĢılması ile gerçekleĢtirilir(Agopyan 2002). Fiziksel ÇalıĢmalar

Reaksiyon çalıĢmaları; optik, akustik, dokunsal ve kinestetik olarak her türlü uyarana karĢı çalıĢılabilir, fakat özel bir çalıĢma olacaksa, bu çalıĢma özelliğini yansıtan uyaran ile çalıĢmalar yoğunlaĢmalıdır (Muratlı 1997).

Reaksiyon çalıĢmalarında antrenman vasıtaları olarak Ģu alıĢtırmalardan yararlanılabilir:

 Her türlü uyaranlara karĢı start çalıĢması,

 Her türlü startta koĢuya ve değiĢik yönlere çıkıĢ çalıĢmaları,  Joking yaparken ani komutlarla değiĢik hareketlere geçiĢler,  Çabuk kuvvet cimnastiği,

 Her türlü top oyunları,

25 Reaksiyon çalıĢmaları yapılırken her defasında alaktik anaerobik enerji sistemi ile 2–3 sn. sürede ve 8–10 m. mesafeye kadar uygulamak gerekir (Gündüz 1998). Reaksiyon zamanı, sinir kas performansının göstergelerinden biri olması nedeniyle spor ortamında ölçüt olarak ele alınan önemli bir öğedir. Çünkü reaksiyon zamanı, sürat ve karar verme mekanizmasının etkililiğini gösteren önemli bir performans ölçütüdür. Bununla birlikte, reaksiyon zamanı gerçek yaĢantımızda yerine getirdiğimiz görevlerin, hareketlerin ana parçasıdır. Meydana gelen bir davranıĢı, becerikli bir davranıĢ olarak tanımlayabilmemiz için sürat, doğruluk, form uyum gibi temel öğelerin bir arada olması gerekmektedir (Sevim 1991).

Bir davranıĢın temel öğelerinden bir tanesi ve aynı zamanda baĢarılı bir performansın belirleyicisidir. Bir çok branĢ da baĢarıya ulaĢmak için kiĢinin içinde bulunduğu çevresel koĢullara veya rakibin davranıĢlarına bağlı olarak ne yapacağına karar vermek ve harekete geçmesinde ki süratine bağlıdır. Bireysel ve takım sporlarında reaksiyon zamanı sporcu için, spora özgü verimliliğin ortak bir faktörünü oluĢturmaktadır. Sporcu genel olarak aĢağıdaki durumlarda reaksiyon yeteneğine ihtiyaç duyar (ġahin 1995).

Takım sporlarında;

 Gol tehlikesinin olduğu pek çok durumda kaleci ya da savunma oyuncusu olarak (futbol, hentbol)

 Rakip oyuncu tarafından son hızla takip edildiğinde (futbol, basketbol, hentbol)

 Oyunda aldatma yaptığında ve aldatma yapana karĢı reaksiyon gösterdiğinde (futbol, basketbol, hentbol)

 Top kesme durumunda (futbol, basketbol, hentbol)  BoĢ alanlara hızlı çıkıĢlarda (futbol, basketbol, hentbol)

 Kendisini rakibinden kurtarmada (doğru zamanda gitmek) (futbol, basketbol, hentbol)

 Ortaya çıkan diğer beklenmedik durumlarda, örneğin direkten ve potadan dönen hatalı toplar gibi (futbol, basketbol, hentbol)

26  Ön savunma oyuncuların dublajlarında ve seken topların kurtarılmasında

(voleybol) (Günay ve ark 1994).

Bireysel sporlarda;

 Start pozisyonunda (100m sprint, yüzme)

 Rakipten gelen topların karĢılanmasında (tenis, masa tenisi, badminton)  Ani itme, vurma, çekme, fırlatma durumlarında (güreĢ, boks, cirit, gülle, disk,

çekiç vb.)

 Rakipten gelen atakların savunulmasında (boks, tekvando, güreĢ, karete vb.) (Günay ve ark 1994).

Mental ÇalıĢmalar

Mental çalıĢmalar ile reaksiyon zamanını kısaltmanın psikolojik yolu, cevap verilmesi söz konusu olabilecek uyarımları bir tavır takınmaktadır. Buda mümkün olduğu kadar dikkatimizin odaklama noktalarını daraltarak “karmaĢık reaksiyon” zamanından,“basit reaksiyon zamanına” geçmeye çalıĢmakla olur. Sporcuları konsantrasyonla ilgili sorunlarında genellikle baĢvurdukları iki yol vardır. Bunlardan birincisi, seyirci ve gürültü gibi zihni karıĢtıran durumları dıĢarıda bırakmaktır ki bu kendi kendine konuĢma ya da yaratıcı imgelem ile yapılır. Ġkincisi sporcunun kendisine verilen görevin önemli bölümleri hakkında yine kendisi ile konuĢmasıdır (Günay 1998, Syer ve Connolly 1998).