Proje Tabanlı Öğrenme Sürecinde Değerlendirme

Proje tabanlı öğrenmenin değerlendirmesi geleneksel metotla öğrenmenin değerlendirilmesinden farklıdır.

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında değerlendirme, öğrencinin gelişimini sistematik olarak belgelendirmek için bir yoldur. Öğretmene öğrencinin kapasitesi hakkında bilgi verir (Chard, 1998. Akt. Willard ve Duffrin, 2003).

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında değerlendirme, süreç ve ürünün birlikte ele alındığı tümel değerlendirme sistemidir. Değerlendirme etkinlikleri sadece öğrenenlerin kavramları ve konuları anlayıp anlamadığı ile ilgili değildir. Öğrenenlerin sınıf ve okul yaşantılarının dışında ihtiyaç duydukları, gerçek hayattaki becerilerinin gelişmesi ve belgelenmesiyle de ilgilidir. Örneğin

öğretmenler, işbirliğine dayalı öğrenme becerileri, karışık problemleri çözme yeteneği, doğru karar verebilme yeteneği, etkili ve güzel sunumlar yapabilme yeteneği ile ilgili davranışları arayabilirler (Yurtluk, 2003).

Değerlendirme sürecinde, öğretmenin öğrenciyi ve kendisini, öğrencinin de öğretmeni ve kendisini değerlendirmesi söz konusudur. Aile de süreç değerlendirmesinde etkin rol oynamaktadır. Tümel değerlendirme, sürece katılan bireylerin süreç boyunca ortaya koydukları ürünün değerlendirilmesidir. Bu değerlendirmede hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin oluşturacakları tümel dosyalar süreci tanımlayacak ve ürünü oluşturmada araç görevi görecektir. Oluşturulacak tümel dosyalar içine projeler ile ilgili ulaşılan kaynaklar, çalışmalara ilişkin raporlar, çalışmaların ardından oluşturulacak portfolyo günlükleri, vb. konulmalıdır (Akt. Vaiz, 2003).

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında genellikle kullanılan değerlendirme şekli, alternatif değerlendirme yaklaşımlarından portfolyo ve rubriklerdir.

Portfolyo (Öğrenci Ürün Dosyaları)

Öğretmenler, öğrencilerinin gelişimini daha iyi değerlendirmek üzere dosyalama sistemini tercih etmelidir. Ama Portfolyo denen bu dosyalar nedir? Neye benzer? Bize standart testlerin veremediği hangi bilgileri verir?

Portfolyo öğrencinin yaptığı etkinliklerden oluşur. Öğrencinin yaptığı işin zaman içinde kalitesini ve kapsamını gösterir. Öğrencinin dosyasına hangi etkinliğin konulacağını amaç ve dinleyici belirler. Seçilen etkinlikle ilgili kişisel değerlendirmeleri etkinliğe not etmek (yargılamadan) akıllıca olur. Öğrencilerin kendi yaptıklarını velilerine de sunuyor olmaları, onlar için ayrı bir motivasyon kaynağıdır.

Son yıllarda programların gelişimi, öğretim yöntemlerinin öğretmen merkezliden öğrenci merkezliye doğru yönelişiyle çok büyük değişimler göstermiştir. Geleneksel ölçme-değerlendirme teknikleri değişen bu program ve öğretim teknikleriyle ters düşmüştür. Bunun sonucu olarak da eğitimciler öğrencinin gelişimini değerlendirmek için alternatif yollar aramaya başlamıştır. Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo) Nedir?

Öğrenci ürün dosyası, öğrencilerin bir ya da birkaç alandaki çalışmalarını, harcadığı çabayı, geçirdiği evreleri gösteren başarılarının koleksiyonudur. Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin izleyebilmesine olanak sağlayan bir çalışmadır. Sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilip, yansıtılmasıyla oluşan portfolyo, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir (Akt. Vaiz, 2003).

Portfolyo konusunda değişik tanımlar yapılmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda verilmiştir;

Meisels ve Steele’e (1991), göre portfolyo, öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye katmalarını, her bir öğrencinin kendi ilerleyişini izlemesini sağlar ve bireysel olarak öğrencilerin performanslarının değerlendirilmesi için bir temel oluşturur.

Collins (1992), ise bu tanımları daha da kısaltarak, portfolyoyu, hedefi belirlenerek toplanan çalışmaların tümü şeklinde ifade etmiştir.

Öğrenci Ürün Dosyasının Amacı Nedir? Öğrencinin;

ƒ Öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ƒ Alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirmek. ƒ Gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izleyebilmek. ƒ Gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmak. ƒ Yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek. ƒ Kendi çalışmalarını değerlendirmesine yardım etmek.

ƒ Yazma, okuma ve düşünme becerileri arasında bağlantı kurmasını sağlar. Öğrenci Ürün Dosyası neler içerir?

ƒ Öğretmen tarafından hazırlanan rehber formlar (öğrencilerin gelişim dosyasının ne olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini anlamalarını sağlar.)

ƒ Öğrencilerin yazılmış ödevleri (taslak yada bitmiş parçaları) ƒ Araştırmalar, problemler ve stratejiler

ƒ Diyagramlar, fotoğraflar, resimler ƒ Video kasetler ve ses kasetleri ƒ Grup ödevleri ve projeler ƒ Öğretmen anekdotları ƒ Kelime geliştirme

ƒ Öğrencilerin mektupları ƒ Öğretmen kontrol listeleri

ƒ Öğrencilerin zor bulup tekrar yapmak istediği ödevler ƒ Özel ödevlerin içinden seçtiği örnekler

ƒ Değerlendirme kağıtları (öğrenci çalışmalarındaki gelişimleri nasıl değerlendirileceğini gösteren kağıtlar)

Portfolyolar nasıl değerlendirilir?

Diğer öğrencilerin çalışmalarıyla kesinlikle kıyaslanmaz. Öğrenme için hedefler önceden belirlenir. Bireysel gelişimi gösterir. Değerlendirme için bir rubrik (Rubric) hazırlanmalıdır.

Portfolyo uygulamasının sonuçları ve yararları;

ƒ Öğrencilerin yeteneklerinin sergilenerek ilgi alanlarını geliştirdiği, ƒ Öğrencilerin, arkadaşlarının portfolyolarını da izleyerek birbirlerine yardımcı olmalarını sağladığı ve böylelikle gelecekte yapacakları ekip çalışmalarının başlangıcının yapıldığı,

ƒ Öğrenci gelişiminin kanıtlarla ve daha sağlıklı izlenebildiği,

ƒ Öğrencilerin gerçekte ne öğrendikleri kendileri tarafından velilerine somut olarak aktarabildikleri,

ƒ Çocuğun zihinsel, psiko-motor, duygusal, sosyal ve dil gelişimlerini gözlemlendiği,

ƒ Öğrencinin okulda yaptığı çalışmalar, hikayeler, ses kayıt bandı, resim, proje çalışmaları, fotoğraflar, elişi etkinlikleri vb. kontrol ederek güven gelişimlerinin desteklendiği, öz disiplini ve sorumluluk bilincini geliştirdiği, ƒ Öğrencilerin öz disiplin ve sorumluluk bilincinin arttığı ve kendi kendini

değerlendirme becerisi kazandıkları,

ƒ Müfredata bağlı olarak gerçekleştirilen yazılı ve sözlü değerlendirmelerin dışına çıkılarak alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirilebildiği,

ƒ Öğrencilerin, fiziksel, ruhsal ve sosyal alandaki gelişimlerini fark edebildikleri,

ƒ Olaylara bakış açısını değerlendirebildikleri, çok yönlü düşünebildikleri, yaratıcılık yönlerinin geliştiği gözlenmiştir.

Rubrikler (Performans değerlendirme ölçekleri)

Rubrik’ler performansı tanımlayan kriterleri içeren puanlama rehberidir. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır. Bu ölçeklerle öğrenciye not verilmez. Öğrenciye kendi gelişimini takip etme fırsatı verir. Rubrikler özellikle öğrencinin projeyle ilgili gelişim süreçlerini, ürünlerini ve performanslarını değerlendirmek amacıyla verilir. En faydalı rubrikler, bireyin kendi yaptıklarıdır.

Rubrikleri Kullanmanın Nedenleri;

ƒ Öğretmen ve öğrenci için açık bir kalite tanımı verir.

ƒ Öğrenciler Rubrik oluşturdukça ürettikleri ürünün sorumluluğunu daha fazla duyarlar.

ƒ Öğretmenlerin puanlama için harcadıkları zamanın azalmasına katkıda bulunur.

ƒ Öğretmenin öğrenci çalışmalarını değerlendirmelerini basitleştirir.

ƒ Öğrencilere bir ödevi tamamlarken kendi performanslarını değerlendirebilecekleri standartlar ve kriterler sağlar.

ƒ Ölçeklerde belirlenen ölçütlerin velilere bildirilmesi, çocuklarına yardımcı olacak velilere kolaylık sağlar.

ƒ En uygun eleştiriyi seçerek proje değerlendirmesi yapmayı sağlar. ƒ Öğrencilerin eleştirel bakış açısı kazanmalarına yardım eder. ƒ Rubrikler yaratıcılığı kabul eder fakat kişiselleştirmez.

ƒ Kavrama, yorumlama, ilişkilendirme ve analiz etme gibi zihinsel becerileri geliştirir.

ƒ Öğrencinin çalışmasına yön vermesini sağlar.

1.5. İlgili Yayın ve Araştırmalar

Aşağıda proje tabanlı öğrenme yaklaşımını konu alan araştırmalar verilmiştir. Turan (1996), yılında yapılan ve İş Eğitiminde Proje Yöntemini Esas Alarak Geliştirilen Öğretim Kaynaklarının Etkililiğini Değerlendirme: Örnek Olay İncelemesi isimli araştırmada, ilköğretim sekizinci sınıf iş eğitimi dersinde, proje

uygulamaları ünitesi bu metoda uygun olarak araştırılmış ve uygulama 22 kişilik bir gruba yapılmıştır. Uygulama sonucunda olumlu sonuçlar elde edilmiştir.

Meyer ve Diğ. (1997), Proje Tabanlı Matematik Eğitiminin Öğrencilerin Başarı ve Öz Yeterlik İnanç Düzeylerine Etkisi, adlı araştırmada, proje tabanlı öğrenme, ilköğretim matematik dersi öğrencilerine ders tasarımı şeklinde uygulanmıştır. Araştırmada, öz yeterlilik inanç ölçeği ve erişi testi kullanılmıştır. Araştırma sonucu elde edilen bulgular proje tabanlı matematik öğretiminin öğrencilerin başarı ve öz yeterlik inanç düzeylerini olumlu yönde etkilediği görülmüştür.

Toci (2000), de yaptığı çalışmada İçsel ve Dışsal Motivasyonun Oluşmasında, Teknoloji Destekli Proje Tabanlı Öğrenmenin Etkisi konusunu işlemiştir. Araştırmaya ilköğretim 5. ve 6. sınıftan 45 öğrenci katılmıştır. Araştırma sonunda, öğretim ortamlarının öğrencilerin içsel motivasyonunun gelişmesine olumlu yönde katkıda bulunduğu ortaya konulmuştur.

Erdem ve Akkoyunlu (2002), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Kapsamında Beşinci Sınıf Öğrencileriyle Yürütülen Ekiple Proje Tabanlı Öğrenme Üzerine Bir Çalışma isimli araştırmada, deneysel metodu kullanmışlardır. Araştırmada sosyal bilgiler dersinde uygulanan proje tabanlı öğrenme yaklaşımının etkililiğine bakılmıştır. Araştırma öncesi süreçler, araştırma sonucu ise elde edilen ürün çeşitli formlarla değerlendirilmiştir.

Demirhan (2002), yılında yapılan araştırmada, Program Geliştirmede Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımının Etkinliği araştırılmıştır. Bu araştırma literatür taraması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Özel bir ilköğretim okulunda, uygulama için iki sınıf seçilerek betimsel bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bilgiler bu iki sınıfla sınırlandırılmıştır. Ayrıca araştırma sonucunda grupların proje çalışmalarına ilgilerinin arttığı ortaya çıkmıştır.

Korkmaz (2002), tarafından yapılan çalışmada, Fen Eğitiminde, Proje Tabanlı Öğrenmenin Yaratıcı Düşünme, Problem Çözme ve Akademik Risk Alma Düzeylerine Etkisi incelenmiştir. Bu araştırma ilköğretim yedinci sınıflar üzerinde gerçekleştirilmiş ve deney grubu lehine anlamlı farklar bulunmuştur.

Vaiz (2003), Proje Tabanlı Öğrenmede Portfolyoların Kullanımı ve Öğrenme Sürecine Katkıları adlı çalışmada öğrenci gelişim dosyalarının öğrenme sürecine ne gibi katkılar yaptığı araştırılmıştır. Araştırma sonucunda portfolyoların öğrenme

sürecine gerçekten katkıda bulunduğu ve bu oranın geleneksel yönteme göre çok daha anlamlı olduğu belirtilmiştir.

Meyerson ve Adams (2003), Eğitim Psikolojisine Giriş Dersinde Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımının Takım Olarak Çalışma ve Başarıya Etkisi araştırılmıştır. Öğrenciler uygulamanın ilerleyen aşamalarında takım oluşturma ve takım halinde çalışma konusunda becerilerini geliştirmişlerdir. Öğrenciler bu sayede birbirlerini değerlendirmeyi de öğrenmişler.

Yurtluk (2003), tarafından yapılan araştırmada, Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımının Matematik Dersi Öğrenme Süreci ve Öğrenci Tutumlarına Etkisi araştırılmıştır. Bu araştırmada nicel ve nitel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Araştırmada Baykul tarafından matematik dersi için geliştirilen tutum ölçeği kullanılmış ve öğrencilerin tutumlarında bir değişme olmadığı gözlemlenmiştir.

Balkı (2003), Proje Temelli Öğrenme Yönteminin Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu Tarafından Uygulanmasına Yönelik Bir Değerlendirme, isimli çalışmasında, bu okulun proje tabanlı öğrenmeyi nasıl algıladıklarını ortaya koymaya çalışmıştır. Araştırma sonucu öğrencilerde olumlu özellikler görülmüştür.

Moti ve Abigail (2004), Fen ve Teknoloji Öğretmeni Adayları İçin Proje Tabanlı Öğrenmede Alternatif Değerlendirme Yöntemlerinin Kullanılması adlı bir çalışma yapmışlardır. Üniversitenin fen ve teknoloji öğretmenliği bölümünde okuyan öğrenciler bu çalışmaya denek olarak katılmışlardır. Araştırmanın özü, Üniversite öğrencileri alternatif değerlendirme gerektiren proje tabanlı öğrenme çalışmalarında ne gibi sorunlar ve süreçlerle karşılaşmaktadır? sorusudur. Araştırma sonunda, öğrencilerin gözünden proje tabanlı öğrenmenin yararları, öğrencilerin projelerini oluştururken yaşadıkları deneyimleri ve öğrencilerin değerlendirme yaparken kazandıkları ile ilgili olumlu sonuçlar elde edilmiştir.

Coşkun (2004), tarafından yapılan çalışmada Coğrafya Öğretiminde Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımı çalışılmıştır. Lise birinci sınıflarda uygulanan çalışmada, öğrencilerin başarıları, yaratıcılıkları, özgüvenleri, tutumları ve problem çözme becerilerinin proje tabanlı öğrenme yaklaşımından etkilenip etkilenmediği araştırılmıştır. Araştırma sonucunda kullanılan ölçme araçlarının yardımıyla deney grubu lehine anlamlı sonuçlar çıkmıştır.

Bradford (2005), yılında yapılan çalışmada, Proje Tabanlı Öğrenme Modelinde Öğrenci Motivasyonunun Artırılması konusu araştırılmış, Proje Tabanlı

Öğrenme çalışmalarında öğrenci motivasyonunun artırılması için çeşitli bilgiler verilmiştir. Bu çalışmada, Proje Tabanlı Öğrenmenin kuramsal temelleri, eğitim sistemine teknolojinin yansıması, teknoloji destekli öğrenci merkezli proje öğretimi konularında da gelişmeler tanıtılmıştır. Literatür taraması şeklindeki bu araştırma sonunda, proje tabanlı öğrenme yaklaşımının çeşitli alanlarda etkili olduğunun ortaya konulduğu gözlemlenmiştir.

Aladağ (2005), yılında yapılan çalışmada, İlköğretim Matematik Öğretiminde Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımının Öğrencilerin Akademik Başarısına ve Tutumuna Etkisi isimli araştırmada, yine deneysel metot kullanılmış, deney grubu lehine öğrencilerin başarı ve tutumlarında anlamlı bir fark olduğu ortaya çıkmıştır. Çiftçi (2006), yılında yapılan çalışmada, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Proje Tabanlı Öğrenmenin, Öğrencilerin Akademik Risk Alma Düzeylerine, Problem Çözme Becerilerine, Erişilerine, Kalıcılığa ve Tutumlarına Etkisi araştırılmış ve proje tabanlı öğrenme yaklaşımının uygulandığı sınıflarda kalıcılık ve erişi puanlarında anlamlı farklılıklar ortaya konmuştur.