Program Geliştirme ve Rehberlik Programı Hazırlama Süreci

2.8.1. Program geliştirme.

2.8.1.1. Öğretim. Planlı ve programlı olarak genellikle bir öğretim

kurumunda (okul vs.) öğretmenler tarafından, öğrencilere, araç gereç kullanılarak bilgi aktarılması ve öğretilmesi çalışmalarının tümüdür. Başka ifadeyle öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi için girişilen plânlı ve programlı çabaların tümüdür (Akyüz, 2012: 2).

2.8.1.2. Eğitim. Kişinin zihinsel, fiziksel, duygusal, toplumsal yeteneklerinin,

davranışlarının en uygun şekilde ya da istenilen şekilde geliştirilmesi, ona bir takım amaçlara dönük yeni yetenekler, davranışlar, bilgiler kazandırılması amacıyla yapılan etkinliklerin bütünüdür. Eğitim, hayat boyu sürer; plânlı ya da tesadüfî olabilir. Kısaca, eğitim, öğretimi de içine alan çok geniş bir terimdir (Akyüz, 2012: 2). Eğitim genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir (Demirel, 2015: 9- 10). Eğitim öğretime göre zaman ve mekan yönünden daha kapsamlı bir yapıdadır. Öğretimde plan ve program varken eğitimde her türlü tecrübe edinme vardır. Bu tecrübeler bazen tesadüfi olabilmektedir (Varış, 1981: 20-21).

2.8.1.3. Eğitim programı. Eğitim programı (curriculum) kavramı Latince

kökenlidir. Fransızcadaki ‘koşmak, yürütmek’ anlamına gelen currere kelimesinden gelmiştir (Ellis, 2015: 2). Bir eğitim kurumunun amaçları doğrultusunda düzenlenmiş planlı eğitim faaliyetlerinin tümüdür (Erden, 1998: 4).

Bir eğitim kurumunun çocuklar, gençler ve yetişkinler için belirlediği milli eğitimin ve aynı zamanda kurumun amaçlarının gerçekleşmesine yönelik tüm faaliyetleri kapsar (Varış, 1988: 18).

Caswell ve Campbell (1935), eğitim programını konular listesi olarak değil, daha çok, öğrencilerin, öğretmenlerin rehberliği altında kazandıkları yaşantıların tümü olarak tanımlamaktadırlar (Akt: Demirel, 2015: 2).

2.8.1.4. Program geliştirme. ‘Eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-

öğretme süreci ve değerlendirme ögeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü’ olarak tanımlanabilir. Bu tanımda program geliştirmenin dört ögesi üzerinde durulmuştur (Demirel, 2015: 5).

Program geliştirme, planlanan faaliyetleri gerçekleştirmek, bu faaliyetleri gerçekleştirmek için uygulamaları planlamak, uygun yöntem ve teknikleri seçmek amacıyla yapılan okul içindeki ve dışındaki faaliyetlerin bütünüdür (Varış, 1988: 21). Program geliştirme hedeflerin belirlenmesi, öğrenme yaşantılarının oluşturulması ve değerlendirme çalışmalarının yapıldığı geniş bir planlama sürecidir (Tyler, 2013: 270).

Hedef belirleme; hedef öğrenciye eğitim yoluyla kazandırılmak istenen istendik davranışlardır. Hedefler programın her boyutuna yön verme görevini üstlenmektedir. Hedefler uzak, genel ve özel hedef olmak üzere üç aşamada belirtilmektedir (Demirel, 2015: 95). Hedeflerin belirlenmesi karmaşık bir iş olsa da program geliştirme süreci için gerekli bir aşamadır ve programın her aşamasında devam eden bir durumdur (Tyler, 2013: 282).

Eğitim durumları; program geliştirmenin süreç kısmını oluşturmaktadır. Hedeflere ulaşılmasını sağlayan yaşantıların düzenlendiği, etkinliklerin oluşturulduğu süreçtir (Demirel, 2015: 135).

Değerlendirme, aşamasında iki boyut üzerinde durulmaktadır. Bunlardan birincisi öğrenci diğeri ise eğitim programıdır. Birinci boyut aşamasında öğrencinin belirlenen hedeflere ulaşıp ulaşmadıkları, hangi öğrenciler için etkinliklerin tekrar edileceği üzerinde durulmaktadır. İkinci boyut aşamasında ise eğitim programının etkililiğini, aksayan yönleri ve aksayan yönlerinin hangi ögelerden kaynaklandığı üzerinde durulur (Erden, 1998: 9).

Ertürk (1975: 14-16) program geliştirme üç aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama hedef aşamasıdır ve bu aşamada üç hedef türü yer almaktadır. Bunlar uzak, genel ve özel hedeflerdir. Bu hedeflerin birbiri ile tutarlı olması önemli bir noktadır. İkinci aşama olan eğitim durumları aşamasında belirlenen hedeflere ulaşabilme noktasında oluşabilecek öğrenme yaşantıları tasarlanır. Tasarlanan eğitim durumları ile uygulamada eğitim durumları arasındaki farkın fazla olmaması önemli bir noktadır. Son aşama ise değerlendirme aşamasıdır. Bu aşamada programın işe yarayıp yaramadığı, verimliliği arttırmak için yapılacak çalışmalar üzerinde durulmaktadır.

Varış (1988: 15-30)’a göre program geliştirme ve değerlendirme iç içedir ve değerlendirme program geliştirmenin her aşamasında yer alır. Program geliştirme ve program düzenleme kavramları üzerinde durmuş ve her ikisinin farklı olduğunu vurgulamıştır. Varış’a göre program geliştirme programın araştırmalar yoluyla uygulama aşamasında geliştirilmesidir. Program düzenleme kısmında ise programın uygulama noktasında gerçekleşen problem dikkate alınır. Ayrıca programda değişikliği sağlayacak araştırma çalışmalarına yer vermektedir.

Demirel, tarafından beş bölümden ve 15 işlem modelinden oluşan bir program geliştirilmiştir. Programın ilk bölümü planlama aşamasıdır. Bu aşamada ihtiyaçların saptanması, koordinasyon birimi ve programın felsefi temelleri oluşturulmaktadır. Programın ikinci aşaması hazırlama/geliştirme aşamasıdır. Bu aşamada hedeflerin belirlenmesi, içeriğin seçimi, öğrenme-öğretme sürecinin düzenlenmesi ve sınama durumlarının belirlenmesi yer almaktadır. Üçüncü aşama ise deneme ve değerlendirme aşamasıdır. Bu aşamada hazırlanan programın pilot okullarda denenmesi ve bu deneme sonucunda gerekli düzenlemelerin yapılması yer almaktadır. Dördüncü aşama ise uygulama aşamasıdır. Bu aşamada ise programın tüm ülkede uygulanması yer almaktadır. Beşinci aşama ise sürdürebilme aşamasıdır. Bu noktada sonucun yeterli olup olmadığı değerlendirilir. Sonuç yeterli ise programın uygulanması sürekli hale getirilir; süreç yeterli değil ise program hazırlamanın ikinci aşaması olan hazırlama/geliştirme aşamasına dönüş yapılır ve program tekrar gözden geçirilir (Demirel, 2015: 58).

2.8.2. Rehberlik programı hazırlama süreci. Eğitim programı içinde iki temel program vardır. Öğretim programı ve rehberlik programı (Akt: Nazlı, 2011: 112). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programlarının hazırlanmasında izlenecek adımlar aşağıda anlatılmıştır (NHSDE, 1988; East Texas University Development and Training Center, 1991; Akt: Erkan, 2004: 25-88).

1.Adım: Program tanımlarını, gerekçe ve sayıltılarını yazma: Bu unsurlar programın odağını betimler ve programın altında yatan anlam ve inançları sunar.

2. Adım: Rehberlik kurulunu oluşturma: Hizmet veren çeşitli gruplar arasında ya da hizmet aldığı grupların kendi içinde resmi iletişim hattını oluşturmak amacıyla bu kurulun oluşturulması gerekmektedir.

3. Adım: Görev-zaman çizelgesi geliştirme: program geliştirme ile ilgili görevlerin ne kadar sürede ve ne zaman gerçekleştirileceğinin belirlenmesidir.

4.Adım: Yöneticilerin katılımını sağlama: 5. Adım: Öğretmenlerin katılımını sağlama:

6. Adım: ihtiyaç analizi yapma: İhtiyaç analiziyle psikolojik danışmanlar öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin önemli gördüğü program yeterliliklerini belirlerler.

7. Adım: Yerel PDR programı standartlarını tanımlama: İhtiyaç analizinden elde edilen veriler doğrultusunda öğrencilere kazandırılacak hedef davranışlar bu aşamada belirlenecektir.

8. Adım: Etkinlikler geliştirme ya da seçme: hedef davranışlar belirlendikten sonra bu hedeflere ulaşılmasını sağlayacak etkinlikler var olan kaynaklardan seçilir ya da geliştirilir.

9. Adım: Görevleri belirleme: Tüm ilgililerin iş birliği içinde olmasını sağlamak amacıyla bütün birey ve kurulların görevlerinin ayrıntılı bir biçimde belirlenmesi gerekir.

10. Adım: Zaman ve görev analizinin düzenlenmesi: Psikolojik danışman tarafından yerine getirilen görevleri ve her görev için harcanan zaman miktarının belirlenmesi amacıyla yapılır.

11. Adım: Bir master takvim oluşturma: Rehberlik programını hazırlamak ve uygulamak için sistematik bir yöntem sağlamak amacıyla yapılır.

12. Adım: Programın değerlendirme ölçütlerini belirleme: Rehberlik programının hazırlanması ve sürdürülmesi için programın vazgeçilmez ögelerinden biridir.