Ülkemizde üniversitelerin eğitim fakülteleri güzel sanatlar eğitimi bölümlerine bağlı müzik eğitimi ana bilim dallarında yürütülmekte olan MİOY dersinde öğrencilerin göstereceği davranışlar, dersin içerdiği boyutlarla ilişkili olarak çeşitlilik göstermektedir. Eğitim fakültelerinin güzel sanatlar eğitimi bölümlerine bağlı müzik eğitimi anabilim dalları (MEABD) programında MİOY I dersinin içeriği şöyle belirtilmiştir:
“Sesin fiziksel özelliklerine ilişkin temel bilgiler, müzik dilinin öğeleri ( ritim, ezgi, hız, gürlük, ölçü, dizi, tonalite, biçim, tür, örgü, doku, anlatım–yorum- stil) yatay ve dikey aralıklar, ikişerli ölçülerde bir bemollü ve bir diyezli tonlarda birlik, ikilik, dörtlük, sekizlik, onaltılık sürelerde tek sesli ve düzeye uygun iki sesli ezgi okuma, yazma ve yaratma.”
Dersin kapsamında yer alan müziksel öğeleri tanıma, nota adlarını ayırt etme, nota yazımı, hız ve gürlük terimlerini tanıma, tonalite bilgisi, biçim bilgisi gibi konular bilişsel davranışlar sergilemeyi gerektirir. Seslerin tanınması, ayırt edilmesi, aralıklarının ve ilişkilerinin algılanması ve çözümlenmesi gibi konular duyuşsal davranışlara yönelik öğrenme alanlarının kapsamındadır. Yazılı bir müzik parçasını sesleri ve süreleri ile okuyabilme, çalınan bir müzik parçasını tüm öğeleri ile yazabilme gibi davranışlar hem duyuşsal hem de devinişsel davranışlar sergilenmesini gerektirmektedir.
Sınavlarda ölçülmek istenen davranışların doğru tespit edilmesi, bu davranışların ağırlıklı puanlarının doğru tespit edilmesi ölçmenin nesnel bir şekilde yapılmasını sağlayacaktır. Bu amaçla bir ölçme aracı hazırlanmaması durumunda değerlendirme nesnellikten uzaklaşacaktır. Ayrıca sınavları hakkında bilgi almak isteyen öğrenciler bu konuda yanlış bilgilendirilerek yanlışlarını düzeltme ve eksiklerini tamamlama konusunda hatalı yönlendirileceklerdir.
Bu değerlendirmeden hareketle ülkemizde eğitim fakültelerinin güzel sanatlar eğitimi bölümleri müzik eğitimi ana bilim dallarında MİOY dersini yürüten öğretim elemanlarının görüşlerinden ve farklı öğrenme alanlarını ölçmeye yönelik kullandıkları ölçme araçları ve değerlendirme yöntemlerinden hareketle yeni bir ölçme aracı modelinin oluşturulması ve bu aracın kullanılabilirliğinin sınanması bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır.
1.14. Problem Cümlesi
Araştırmanın problem cümlesi “Müziksel İşitme Okuma Yazma derslerinde başarıyı doğru ölçmeye yönelik nasıl bir model geliştirilebilir ?” olarak belirlenmiş ve aşağıdaki alt problemlerin çözümüne gerek duyulmuştur:
1. MİOY dersinde başarıyı daha nesnel/objektif olarak tespit etmeye yönelik öğretim elemanı görüşleri nelerdir?
2. MİOY öğretim programına göre MİOY dersinde öğrenciye kazandırılması beklenen hedefler nelerdir?
3. MİOY dersinde başarıyı ölçmeye yönelik nasıl bir ortak değerlendirme modeli geliştirilebilir?
4. Geliştirilen model ile mevcut yöntemde alınan bireysel öğrenci notlarının analiz sonucu nasıldır?
5. Geliştirilen model ile mevcut yöntemde alınan bireysel öğrenci notları arasında nasıl bir ilişki vardır?
1.15. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, eğitim fakültelerinin güzel sanatlar eğitimi bölümlerinin müzik eğitimi ana bilim dallarında MİOY dersi dönem sonu sınavlarında (final) yapılan ölçme- değerlendirmede mevcut durumu saptamak ve mevcut duruma göre; geçerliği, güvenirliği ve kullanışlılığı daha yüksek ortak ve yeni bir değerlendirme modeli geliştirmektir.
1.16. Araştırmanın Önemi
Bu araştırma, müzik eğitiminde temel ders olan MİOY dersinde öğretim elemanlarının kullandıkları ölçme araçları ile değerlendirme yöntemlerinin ve değerlendirmede dersin hangi boyutlarının daha çok önemsendiğinin tespit edilmesi bakımından önemlidir.
Ayrıca, her öğrencinin sınav performans ölçümünün daha nesnel ve sağlıklı bir biçimde yapılmasına katkı sağlayacak yeni bir ölçme modeli geliştirilmesi bakımından da önemlidir.
Nesnel bir ölçme aracı ile öğretmenin öğrencilerine, öğrenme sürecindeki eksik, yanlış ve güçlükleri gidermeye yönelik daha etkili geribildirimler vereceği ve daha etkili rehberlik yapacağı düşünülmektedir.
Yapılacak çalışmanın performans ölçümünde MİOY dersi öğretim elemanlarına kolaylık sağlayacağı ve bu konuda gelecekte oluşturulacak ölçme araçlarına örnek olacağı düşünülmektedir.
1.17. Sayıltılar
1. Örneklemde yer alan ve ankete katılan MİOY dersi Öğretim elemanları gerçek görüşlerini yansıtmaktadır.
2. Araştırma için belirlenen yöntem ve teknikler problemin çözümüne uygundur. 3. Müzik eğitimi anabilim dallarında MİOY eğitiminde yarıyıl sonu sınavlarında
belli bir performans ölçümü yapılmaktadır.
4. Performans ölçümü, oluşturulacak yeni bir ölçme aracı ile daha standart, sistematik, geçerli ve güvenilir hale getirilebilir.
1.18. Araştırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırma,
1. Ülkemizdeki eğitim fakültelerinde yer alan eğitim fakültelerine bağlı güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi anabilim dalları arasında en az dört yıllık eğitim-öğretim geçmişine sahip ve kadrosunda en az bir MİOY dersini yürütmekte olan öğretim elemanı bulunduran anabilim dalları ve öğretim elemanları ile,
2. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı ile,
3. Sözü edilen anabilim dalında öğrenim gören I. sınıf öğrencileri ile, 4. 2015-2016 eğitim öğretim yılı güz dönemi ile sınırlıdır.
BÖLÜM 2
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde, yapılan literatür taraması sonucunda araştırma konusu ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgili, yurtiçinde ve yurtdışında yapılmış çalışma ve yayınların özet bir dökümüne yer verilmiştir.
Literatüre bakıldığında müziksel yeteneğin ve müziksel performansın ölçülmesi için geliştirilen ilk test 1919 yılında yayınlanmış olan “Seashore Müziksel Yetenek Testi”dir. Ses, gürlük, ritim, süre, tını ve tonal hafıza olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Bir müzik psikoloğu olan Carl Seashore tarafından hazırlanmıştır. “Standart Müziksel Zeka Testi”, 1961 yılında Wing tarafından yayınlanmıştır. Seashore’dan daha müziksel olarak görülen test yedi bölümden oluşmaktadır. Bentley 1966 yılında “Müziksel Yetenek Testi”ni yayınlamıştır. Tonal hafıza, ses ayrımsaması, akor analizi ve ritim hafızası olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Edwin Gordon tarafından 1965 yılında “Müziksel Yetenek Profili” yayınlanmıştır. Tonal canlandırma, ritimsel canlandırma ve müziksel duyarlılık olarak üç Ana bölümden oluşur. Tonal canlandırma, ezgi ve armoni alt başlıklarını; ritimsel canlandırma, tempo ve ölçü alt başlıklarını; müziksel duyarlılık ise ifade, denge ve stil alt başlıklarını içerir. Yine Gordon tarafından 1979 yılında “İlk Düzey- Müzik Duyumsama Testi” yayınlanmıştır. 4-6 yaş grubu için hazırlanan test tonal ve ritim bölümlerinden oluşur (Tarman, 2006).
Günay tarafından 1970’li yıllarda hazırlanan “Yaylı Çalgılarda Ölçme ve Değerlendirme” ile “Yaylı Çalgılarda Bir Grup Özel Hedefler, İki Örnek Hedefin Davranışlara Çevrilmeleri ve Bu Davranışları Ölçebilecek Ölçü Araçları” adlı çalışmalar ve Ali Uçan tarafından hazırlanan “Grupla Uygulamalı Keman Eğitimine İlişkin bir program Geliştirme Denemesi” ile “Uygulamalı Keman Eğitiminde Psikomotor Becerilerin ve Ürünlerinin Ölçülmesi” adlı çalışmalar ülkemizde bu alanda öncü araştırmalar olmuşlardır.
Uçan tarafından 1982 yılında hazırlanan “Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Bölümü Müzik Alanı Birinci Yıl Programının Değerlendirilmesi” isimli doktora tezinde 1. sınıf programının yapısı değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda 64 öğrencinin giriş, ara ve dönem sonu sınavlarında dereceleme ölçekleri ile değerlendirme yapılmıştır.
Gordon tarafından 1986 yılında yayımlanan “Başlangıç Seviyesi İçin Müziksel Duyumsamanın Ölçümü ve Orta Seviye İçin Müziksel Duyumsamanın Ölçümü” adlı kitap ve 1989 yılında yayımladığı “İleri Seviye İçin Müziksel Duyumsamanın Ölçümü” adlı kitaplarda müziksel işitme düzeyinin belirlenmesi amacıyla geliştirilen testler yer almaktadır. Tonal ve ritim testi olmak üzere iki bölümden oluşan testte her bir bölüm 40 sorudan oluşmaktadır. Test, soruların kayıttan dinletilmesiyle uygulanır. Gordon’un bu çalışmasında kullandığı ‘duyumsama’ terimi, tartışmalı bir ifade olmuştur.
Uçan’ın 1987 yılında yayınladığı “Müzik Eğitiminde Performans Testlerinin Yeri ve Önemi” adlı çalışmada, müzik eğitiminde performans testlerinin hazırlanmasında hem ürün hem de sürecin ölçülmesinin gerekliliği belirtilmiştir. Bu doğrultuda performans testlerinde geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık gibi özellikler açıklanarak bu özelliklerin performans testlerinin geliştirilmesine katkıları ortaya konulmuştur.
Elliot ve Rao tarafından 1990 yılında yayımlanan “Müziksel Performans ve Müzik Eğitimi” adlı çalışmada müzik yeteneğinin ortalama bir düzeyde herkeste olduğu görüşü belirtilmektedir. Müzikal icra kabiliyetinin bilgi ve egzersizle gelişecek bir davranış olduğu ifade edilen çalışmada müziksel performansın hem ürün hem de sürecin değerlendirilmesi savunulmuştur.
Töreyin tarafından 2000 yılında yayınlanan “Eğitim Fakültelerinin Müzik Öğretmenliği Lisans Programlarındaki Şarkı Söyleme Eğitimi Bireysel Ses Eğitimi Dersinin Ölçme ve Değerlendirme Sorunları” adlı çalışmada, “Bireysel Ses Eğitimi” dersinde kullanılan ölçme ve değerlendirme yöntemlerini belirlemek ve bunlarla ilgili sorunları ortaya çıkarmak hedeflenmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda “Bireysel Ses Eğitimi” dersinin değerlendirilmesine ilişkin öneriler sunulmuştur.
Doherty tarafından 2000 yılında hazırlanan “Soprano Blok Flüt İçin Rubric Değerlendirmesi” adlı yüksek lisans tezinde 3. sınıf öğrencileri düzeyinde blok flüt eğitiminde kullanılmak üzere bir rubric ölçeği geliştirilmiştir. Geliştirilen rubric ölçeğinin
Anabilim Dalı’nda yapılan giriş müzik yetenek sınavlarının geçerlik ve güvenirliği incelenmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda müzik yetenek sınavının nesnellik, iç tutarlılık ve dış tutarlılık bakımından niteliğini arttırabilmek için öneriler sunulmuştur. Atak Yayla tarafından 2003 yılında hazırlanan “Müziksel Yeteneğin Ölçümü” adlı doktora tezinde Müzik Eğitimi Anabilim Dalları’nda uygulanan giriş sınavları incelenmiş, dünyada kullanılan ölçekler tanıtılarak müziksel yetenek ve performansı ölçen bir ölçek geliştirilmiştir. Bu ölçekle birlikte “Seashore Müziksel Yetenek Testi” birlikte uygulanarak geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır.
Bergee tarafından 2003 yılında yayımlanan “Müzik Performansı Sınavlarında Öğretim Elemanı Gözlemciler Arası Güvenirlik” isimli çalışmada bakır nefesli, tahta nefesli, vurmalı, tuşlu, yaylı çalgılar ile ses eğitimi öğretim elemanlarının oluşturduğu komisyonların kendi alanlarında kullandıkları ölçme araçlarının geçerlik ve güvenirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme yapılmıştır.
Alpagut tarafından 2004 yılında yayınlanan “Keman Eğitiminde Kurul Önünde Gerçekleşen Sınavlarda Değerlendirmede Standardizasyon” adlı çalışmada mikro öğretim modeli gibi modeller kullanılarak geliştirilen sınav süreçleri ve ölçme-değerlendirme sürecine ilişkin öneriler ortaya konulmuştur.
Tebiş tarafından 2004 yılında yayınlanan “Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Programlarındaki Yaylı Çalgı Öğretimine İlişkin Sınama Ölçme-Değerlendirme Durumlarının İncelenmesi” adlı çalışmada geçmişten günümüze müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda uygulanan yaylı çalgı eğitimine ilişkin ölçme değerlendirme yaklaşımları incelenmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda yaylı çalgı eğitiminde ölçme değerlendirme sürecine ilişkin öneriler ortaya konulmuştur.
Dalkıran tarafından 2006 yılında hazırlanan “Keman Eğitiminde Performansın Ölçülmesi” adlı doktora tezinde Eğitim Fakültelerinde “Bireysel Çalgı Eğitimi (Keman)” dersini yürüten öğretim elemanlarının kullandıkları mevcut ölçme araçları belirlenmiş, öğretim elemanlarının görüşleri ve ders programı çözümlenerek bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Uygulamalar sonucunda geliştirilen ölçme aracının geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılığı belirlenmiştir.
Saraç ve Şeker tarafından 2008 yılında yayınlanan “Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümlerinde Çalgı Öğretimindeki Performansın Değerlendirilmesi” adlı çalışmada çalgı eğitimini yönelik bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Bu aracın geçerlik ve güvenirliği belirlenmiş ve elde edilen veriler doğrultusunda performans testlerinin kullanımına yönelik önerilerde
Tekin Gürgen tarafından 2008 yılında hazırlanan “İlköğretim Öğrencilerine Yönelik Müziksel İşitme Testinin Geliştirilmesi” adlı çalışmada 3. ve 4. Sınıf öğrencilerinin müziksel işitme becerilerini ölçmeye yönelik bir test geliştirmek amacıyla müzik dersi öğretim programı çözümlenmiş, literatür taraması yardımıyla müziksel işitme becerisinin dört boyutu saptanmıştır. Uygulanan test geçerlik ve güvenirlik yönünden değerlendirilmiştir.
Yarar tarafından 2010 yılında hazırlanan “Müzik Öğretmenliği Lisans Programındaki Bireysel Ses Eğitimine Yönelik Performans Ölçeği Geliştirme Çalışması” adlı yüksek lisans tezinde Müzik Öğretmenliği Anabilim Dallarında sürdürülen “Bireysel Ses Eğitimi” dersinin ölçme değerlendirme sürecinde kullanılmak üzere bir ölçek geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçeğin geçerlik ve güvenirliği uygulamalarla değerlendirilmiştir.
Russell tarafından 2010 yılında hazırlanan “Müziksel Performansı Değerlendirme Paradigmasının Ampirik olarak Test Edilmesi” adlı doktora tezinde, müziksel performansın kalitesini etkileyen müziksel faktörlerin işitsel olarak algılanması değerlendirilmiştir. Ton, entonasyon, ritmik doğruluk, artikülasyon, tempo, dinamikler, tını ve yorum bakımından yapılan değerlendirme bakır nefesli çalgılar, tahta nefesli çalgılar, yaylı çalgılar ve şan alanında uygulanmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda teknik düzey ve müziksel ifadenin, müziksel performansın kalitesine yaptığı etki ortaya konulmuştur. (Özdemir,2012)
Özdemir tarafından 2012 yılında hazırlanan “Müziksel Okuma (Solfej) Performans Testi Tasarımı” adlı doktora tezinde, Müzik Eğitimi Anabilim Dallarında yürütülen Müziksel İşitme Okuma Yazma dersinin solfej boyutunun değerlendirilmesi amacıyla ders programı incelenmiş, öğretim elemanlarının görüşleri ve literatür taraması doğrultusunda bir performans testi geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçme aracının geçerlik, güvenirlik düzeyi yapılan uygulamalar sonucunda elde edilen veriler sayesinde belirlenmiştir.
BÖLÜM 3
YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın modeli, çalışma evreni, veri toplama teknikleri, verilerin çözümlenmesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Araştırmanın aşamaları sırasıyla anlatılmış, veri toplamada kullanılan araçların hazırlanması ile ilgili ayrıntılar verilmiştir.