Bu araştırmada deney grubundaki her biri yaklaşık olarak bir ders saati (45 dakika) süren her hafta bir oturum gelecek şekilde toplamda 10 oturumdan oluşan problem çözme becerileri eğitimi verilmiştir. Problem çözme becerileri eğitim programı deney grubunun okulunda ders saatleri içerisinde araştırmacı tarafından yürütülmüştür. Eğitim programın genel amacı öğrencilerin gündelik hayatta ya da
akademik yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler veya hedeflerine ulaşmada karşılaştıkları engelleri ortadan kaldırmada farklı stratejiler geliştirme ve bunları gerçek yaşamda deneyerek sonuçlarını inceleme olarak tanımlanabilir. SDÖ
yaklaşımına dayanan eğitim programlarının tutum, davranış ve performansa dayalı olmak üzere üç ana kategoride toplandığı belirtilmektedir (Zins ve diğerleri, 2004).
Perfomans geliştirmeye ilgili programların genellikle akademik eğitsel amaçlar güttüğü ve öğrencilerin bilim, matematik, okuma yazmaya yönelik başarılarını arttırmak amaçlandığı görülmektedir. Bu sebeple de problem çözme becerileri eğitim programının davranış ve tutum geliştirmeye yönelik SDÖ programları arasında yer alabileceği öngörülebilir. Eğitim programı problem çözme süreçlerinin sarmal olarak birçok kez farklı etkinliklerle pekiştirilmesine dayanmaktadır. Öncelikle problem çözme süreçlerinin kazandırılması ardından da bu kazanımın farklı oturumlarla sarmal ve tekrarlı olarak pekiştirilmesi hedeflenmiştir. Aşağıda her oturuma ait açıklamalar sunulmuştur.
Problem çözme eğitim programının ilk oturumu grup üyelerinin birbiriyle tanışması ve eğitim programının yapılandırılması için yapılandırmaya ayrılmıştır. Yapılandırma oturumunun amacı grup lideri olarak araştırmacının kendisini tanıtması, eğitim programının grup üyelerine tanıtılması, amaçların belirlenmesi, grup kurallarının oluşturulması ve grup üyelerinin birini tanıması şeklindedir. Deney grubu üyeleri her ne kadar aynı okulun öğrencileri olsalar da altıncı sınıfta olmalarından dolayı yeni sınıflarda eğitim görmeye başlamışlardır. Ayrıca deney grubu üç farklı sınıftan rastgele seçilmiştir. Bunun içinde grup üyelerinin birbirini daha iyi tanıması için bu oturumda bir de ısınma oyunu yer almıştır. Bu oturumda grup üyelerine gruba katılım formu sunulmuş aile bilgilendirilmesi için aile bilgilendirme mektubu grup üyelerine sunulmuştur.
Eğitim programının ikinci oturumu problemlerin farkına varılması olarak tanımlanmıştır. Bu oturumun amacı grup üyelerinin problemlerin farkına varması, ortaya çıkış nedenlerini araştırmaya yönelik çaba göstermelerinin sağlanması ve problem çözme sürecinde karşılaşacakları olası engeller konusunda öngörü geliştirmelerinin sağlamasıdır. Bu oturumunda grup üyelerine ne gibi durumların problem olarak değerlendirilebileceğini tartışmalarını sağlamak amacıyla teşvik edici sorular sorularak, D’Zurilla ve Goldfriend (1973) tanımladığı beş basamaklı problem çözme sürecine dayalı etkinlikler yürütülmüştür. Ormrad (2006), öğrencilerin küçük gruplara ayrılarak problem çözmeye yönelik fikirler üretmelerinde faydalı olduğunu
vurgulamaktadır. Bu sebeple de oturumlar da uygulanan etkinliklerde grup üyelerinin küçük gruplara ayrılarak işbirliği yapmaları da sağlanmıştır.
Üçüncü oturum farklı ve gerçekçi çözümler üretme olarak adlandırılmıştır. Bu oturumun amacı problem olan durumu anlamak, probleme yönelik çözüm üretmeden önce aceleci davranmadan gerektiği kadar zamanı ayırmayı bilmek, problemler çözmeye yönelik olası çözümler üretmek ve üretilen fikirleri uygulamaya koymadan önce değerlendirmesini yapmak olarak belirlenmiştir. Ormrad (2006) buluşa dayalı problem çözme becerilerinin öğretilmesinde öğrencilere iyi tanımlanmış ve kötü tanımlanmış örnek problemler verilerek öğrencilerin çözüm üretmeleri konusunda cesaretlendirilmelerini önermektedir. Bu süreçte öğrencilerin alt amaçlar belirleme, geriye doğru gitme ve benzerliklerin ortaya konabileceği çizimler yapmaları sağlanarak çözümler üretmelerinin sağlanabileceğini belirtmektedir. Ayrıca iyi tanımlanmış problemler öğrencilerin problem çözmeye yönelik motivasyonlarını attırmaktadır. Bu nedenler doğrultusunda grup üyeleriyle bu oturumda iyi tanımlanmış ve kötü tanımlanmış problemler niteleyen etkinlikler yürütülmüştür.
Dördüncü oturum olasılıkları değerlendirme olarak isimlendirilmiştir. Bu oturumun amacı grup üyelerinin her birinin kendilerine ait bir problemi açıkça anlamalarını sağlamak, başkasına ait bir problemi anlamalarını sağlamak, beyin fırtınası tekniğini öğrenmek, problem için farklı çözüm yollarını geliştirmeyi pekiştirmek, çözüm yollarının neden olabileceği farklı sonuçları değerlendirmek ve problem çözme sürecinde plan yapmanın önemi konusunda farkındalık kazandırmak olarak şekillenmiştir. Kirkley (2003), karmaşık problemleri çözmede başarılı olunabilmesi için öğrencilerin alt amaçlar belirlemeyi öğrenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bilişsel strateji olarak tanımladığı bu süreçte küçük, ortalama ve büyük hedefler belirlenerek bunlar sırayla uygulamaya alınarak çözüme ulaşılmaya çabalanmaktadır. Bu dayanakla grup üyelerine problem çözümlerini alt hedeflere ayırmasının kazandırılması hedeflenmiştir. Bu oturum içerisinde Fogler ve
LeBlanc’tan (1995) alınarak uyarlanan problem çözme süreçleri üzerinde durularak örnek bir problemin değerlendirilmesi yapılmıştır.
Eğitim programının beşinci oturumu problemlerin nedenlerini incelemek olarak tanımlanmıştır. Bu oturumun amacı problemin ortaya çıkış kaynaklarını net bir biçimde belirleyebilmek ve problemlerin nedenlerini belirlememe sonucunda ortaya çıkacak olumsuzlukların farkına varma olarak ifade edilmiştir. Bu oturumda Lederman ve Abd-El-Khalick’ten (2002) uyarlanan bir etkinlik üç basamakta uygulanmıştır. Bu uygulamada belirsiz problem kaynaklarının boşa zaman harcamaya neden olduğu ve belirlin nedenlerden kaynaklanan problemlere odaklanılmasının faydalı olacağına vurgu yapılarak bunu grup üyelerinin tartışması sağlanmıştır.
Altıncı oturum duyguların önemi olarak tanımlamıştır. Duyguların öğrenme üzerinde doğrudan etkisi bulunmaktadır (Zins ve Elias, 2006). Duyguların problem çözme üzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bunun içinde problem çözme sürecinde bilişsel süreçlerle birlikte duygusal süreçlerin de incelenerek ele alınması gerekmektedir (Öğülmüş, 2006). Bu dayanakla bu oturumda problemlerle karşılaşıldığında duyguların olumsuz etkileri konusunda farkındalık kazanma ve problem çözme sırasında duyguları fark ederek onları yönetmeye çabalamanın kazandırılması amaçlanmıştır. Oturumda örnek bir problem durum üzerinde grup üyelerinin ne gibi duygular yaşayacağı tartışılmıştır.
Yedinci oturum A+B= C olarak isimlendirilmiştir. Bu oturumun amacı ortaya çıkan problemlerin baskısını azaltmak, baskı altındayken sakin kalabilmek ve duygu gibi düşüncelerin de problem çözme sürecine olan etkisinin farkına varmak gibi amaçlar belirlenmiştir. Oturumda Youngs ve Youngs’tan (2004) uyarlanan bir etkinlik yürütülmüştür. Etkinlikte grup üyelerinin karşılaştıkları bir problemde düşüncelerinin, fikirlerinin ve eylemlerine ait sonuçların analizi yapmalarının sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca düşünce, fikir ve sonuca dayalı bu örüntünün daha
sonrasında grup üyelerinin karşılaştıkları problemlerde uygulamalarının sağlanması hedeflenmiştir.
Sekizinci oturum balık kılçığı olarak adlandırılmıştır. Bu oturumda problemi bir bütün olarak değerlendirme, problemin olası nedenlerini belirleme, çözümün olası etkilerini değerlendirme, problem çözümünü basamaklandırma, olası çözümler için veri toplanmasını sağlamak ve çözüme ulaştıracak olası fikirleri beslemek olarak tanımlanmıştır. Problem çözme için planlar yapmak uzman problem çözücülerin özellikleri arasındadır (Kirkley, 2003). Bu vurgu doğrultusunda bu oturumda Cox, Dufault ve Hopkins’in (1995), balık kılçığı etkinliklerinden uyarlanan etkinlik örnek bir problemle birlikte uygulanmıştır. Uygulama sonucunda etkinliğin çıktıları grup üyeleriyle birlikte değerlendirilmiştir.
Dokuzuncu oturum farklı bakış açılarının faydaları olarak tanımlanmıştır. Bu oturumda problemlere farklı bakış açılarıyla bakabilmeyi, problemler için geliştirilen çözümleri bilişsel olarak sınıflamak, problemler için geliştirilen farklı çözümlerden sonuca ulaştırabilecek en iyi olanını belirleme, en iyi çözümü belirleme ve çözümün olası sonuçlarını değerlendirme olarak belirlenmiştir. Örnek bir problem üzerinden çalışma kâğıtlarında yer alan uygulamalarla bu amaçlara ulaşılması hedeflenmiştir.
Eğitim programının son oturumu sonlandırmaya ayılmıştır. Onuncu oturum olan sonlandırmada öncelikler grup üyelerinin gerçek bir problemini tanımlaması, bu problem için alternatifler türetmesi ve en iyi alternatifin olası sonuçlarını değerlendirmeye yönelik bir etkinlik uygulanırken, sonrasında eğitim sürecinin değerlendirilmesi ve eğitim programının sonlandırma hedeflenmiştir. Kirkley (2003) öğrencilere gündelik hayatlarında karşılaştıkları gerçek problemleri çözme konusunda desteklemenin problem çözme becerilerini kurgusal problemleri çözmeye çabalamaktan daha etkili olacağını savunmaktadır. Bu sebeple de daha önceki oturumlarda olduğu gibi grup üyelerinin gerçek bir problem üzerinden stratejilerini değerlendirmesi amaçlanmıştır. Uygulama sonucunda grup üyelerinin eğitim
programına yönelik duygu ve düşünceleri paylaşmaları istenerek eğitim programı sonlandırılmıştır.