Politik Davranışın Öncülleri

2.3.5.1. Bireysel faktörler

Örgüt çalışanlarının kişisel özelliklerinin politik davranışlara meyilli olması, çalışanların kendilerine dokunmadığı sürece durumlara kayıtsız kalması, diğer çalışanlar tarafından dışlanabileceklerini düşünmeleri, hızlı kariyer yapma amaçları,

kendilerinin örgüt için önemli olduklarını diğer çalışanlara algılatma çabalarıyla genellikle karşılaşılabilmektedir. Gücü olan kişilerin desteğini alma, yöneticilere şikâyette bulunma, örgüt içindeki kaynakları şahsi menfaatleri için kullanma, iyilik yapıp karşılığını bekleme gibi davranışlar bireyler tarafından sergilenebilmektedir (Demirel ve Seçkin, 2009: 150). Örgütlerde, çalışanlar arasında içsel kontrol sahibi bireyler, olaylara daha temkinli yaklaşmakta olup ortaya çıkan durumu kendi faydalarına yönlendirmeyi amaçlamaktadırlar. Kişilik özellikleri arasında makyavelizm olanlar da politik davranışlar sergilemeye meyillidir (Robbins ve Judge, 2015: 433).

Bireysel faktörler; bireylerin kariyer hedefleri, güdüleri, örgütlerine katkıları ve yatırımları, ihtiyaçları, cinsiyetleri ve kişisel özellikleri gibi faktörler olduğu belirtilmektedir (Arıkan, 2011: 54). Çalışanlar, ne kadar uzun süre o bulundukları örgütte kalırlarsa ve örgüt için çaba sarf ederlerse, başarı beklentileri de orantısal olarak yükselmektedir. Bireylerin başarı beklentilerinin karşılanmaması durumunda, bireylerde politik davranışlara yönelim düzeyleri de artmaktadır (Armağan, 2005: 97).

Örgütler içerisinde savaşçı diye nitelenen çalışanlar, sonuca ulaşmak için izlenecek yolları düşünmez, sadece sonuca ulaşmayı düşünürler. Bu durum da politik davranışları beraberinde getirir. Savaşçılar, sonuca ulaşmak için, örgüt içinde bulunan çalışanlardan faydalanmaktan geri kalmazlar. Savaşçılardan bazıları, bulundukları pozisyonu korumayı, bazıları da yeni pozisyonlar elde etmeyi amaçlar (Güney, 2015: 255).

2.3.5.2. Örgütsel faktörler

Örgütlerde ortaya çıkan politik davranışların, ortaya çıkma nedeni bireysel ve çevresel faktörlerden ziyade örgütsel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Yöneticilerin örgüt kültürlerinin oluşmasındaki payları büyük bir önem taşımaktadır. Bu nedenle yöneticilerin politik davranışlarından diğer çalışanlar da etkilenmektedir. Çalışanların politik davranışlarının sınırları, yöneticilerinin politik davranışlarının sınırlarıyla benzerlik taşımaktadır (Armağan, 2005: 97). Örgüt içinde performans

ölçümünde rasyonel olmayan ölçütlerin kullanılması, liyakat değil de kayırmacılığın ön plânda tutulması, kaynakların adaletli dağıtılmaması, terfi ettirilecek personelin itaat edecek personelden seçilmesi gibi davranışlar örgütlerde görülen politik davranışlardandır. Örgüt içinde belirtilen politik davranışların ortaya çıkması, çalışanların da politik davranışlar sergilemesine yol açacaktır (Demirel ve Seçkin, 2009: 150).

Bazı örgütler için politika yadırganmayıp, çalışanlar tarafından kullanırken, bazı örgütler tarafından uygun kabul edilmeyip, çalışanlar tarafından gizlilikle kullanılmaktadır (Bursalı ve Bağcı, 2011: 23). Rollerin örgüt içinde tam belirlenememiş olması, rol belirsizliği durumunu ortaya çıkarmaktadır. Belirsiz ortamlarda amaçların gerçekleştirilmesi için politik davranışların görülmesi olasılığı artacaktır (Robbins ve Judge, 2015: 434). Çalışanlar tarafından, örgüt içinde verilen kararlardan belirsizlik ve yetersizlik taşıyanları kabul edilmez ve kendi yorumlayış şekillerine göre kararları uygular ve politik davranış veya davranışlar ortaya koyarlar. Aynı şekilde kararların ortaya çıkmasında görüşü olmayan çalışanlar, kararların desteklenmesi konusunda isteksiz olup, kararlara uyum konusunda çaba göstermezler (Güney, 2015: 254).

Örgütlerde, kaynakların sınırlı olması ve kaynak bölüşümünde çalışanların rekabet içinde olmalarından dolayı, örgütte politik davranışların görülmesi ve çalışanların birbirlerine karşı politik taktikler geliştirmesi doğaldır (Arıkan, 2011: 53). Politik davranışların ortaya çıkma nedenleri olarak; yöneticilerin rollerindeki değişiklikler, adaletli kaynak dağıtımının olmaması, örgüt içindeki belirsizlik ortamları, doğru olmayan uygulamalar, çatışmalar, güç mücadeleleri ve çevre ile ilgili etmenler sayılabilir (Erdem ve Alayoğlu, 2016: 94). Örgütlerde bulunan kaynakların kıtlığı, çalışanların bu kıt kaynaklara ulaşabilmeleri için ortaya çıkan rekabet anlayışıyla, çalışanlar birbirlerine üstünlük sağlamaya çalışmaktadırlar. Üstünlük mücadelesi için çatışmaya giren çalışanlar, politik davranışlara yönelmektedir (Armağan, 2005: 95). Örgütler, zamanın şartları doğrultusunda daha verimli olabilmek için küçülmeyi hedeflemektedir. Bu durum, çalışanlarda sahip olduklarını kaybetme korkusu yaşatacak ve onları politik davranışlara yöneltecektir. Kaynak dağıtımı küçülme

sonrasında tekrar değerlendirilmesi durumunda görülen politik davranışlarda artış olacaktır (Robbins ve Judge, 2015: 434).

Örgütler için politik davranışlardan uzaklaşmanın zor olduğu, politik davranışların amaçlarının çalışanların diğer çalışanları etki altına alarak, hedeflere ulaşma ve kendisine kazanç sağlama olduğu bilinmekte olup, bu kavram örgütlerin ve bireylerin etkileme-başarma seviyelerini anlamak için önemli bir faktördür (Bursalı ve Bağcı, 2011: 25).

Örgüt yönetimlerinde; yetki karmaşası varsa, yetki karmaşasından boşluklar doğuyorsa, boşlukları doldurmak maksadıyla rekabet önemli bir kavram haline geldiyse, rekabette ön plâna çıkmak için çalışanlar tarafından politik davranışlar kullanılabilmektedir. Örgüt yönetimlerinin politik davranışlara müdahale etmemesi durumunda, politik davranışlarda artışlar meydana gelmektedir (Başar ve Varoğlu, 2016: 754). Çalışanlar örgütlerinde, bireysel beklenti düzeylerini karşıladıklarında, örgütlerin politik olarak algı oluşturma düzeyleri düşecek, çalışanlarda örgüt faaliyetlerini adaletli olduğunun algısı oluşacaktır. Tersinde bir durumun ortaya çıkması durumunda, yani beklentilerinin tam karşılanmama durumu söz konu olduğunda, örgütlerin politik algı oluşturma düzeyleri yükselecektir ve politik davranışların, çalışanlar tarafından ortaya konulmasına neden olacaktır (Bursalı ve Bağcı, 2011: 28).

Örgütlerin performans ölçümlerinin sübjektif değerlendirmelere açık olması, kararların gizlilik içinde alınması ve şeffaflıktan söz edilememesi politik davranışların görülmesini sıklaştırır (Doğan, Bozkurt ve Demirbaş, 2014: 42).

Çalışanların, örgütleriyle veya diğer çalışanlarla alakalı politik algılamaları etkileşim halinde olup, döngü içindedir. Yani, bir birey örgüt içinde uygulamaları ve diğer çalışanların davranışlarını politik olarak algılaması durumunda, kendisinin de politik davranışlara yönelmesi olasıdır. Böylelikle örgüt de politik havaya bürünmektedir (Bursalı ve Bağcı, 2011: 24).

2.3.5.3. Çevresel faktörler

Globalleşmeye bağlı olarak ortaya çıkan, düzensizlik, belirsizlik, karmaşık yapı, teknolojik gelişmeler, örgütlerin değişim aşamaları, hedef kitlelerin karar verici mekanizmalar durumuna gelmesi, beklentilerin yükselmesi, bu konuların her biri çatışma kaynağı olarak değerlendirilmekte yazılı basında politik davranışların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır (Armağan, 2005: 96).

Günümüzde, örgütler için politik davranmamak, kaçınılması zor durumlardan biridir. Her gün daha karışık çevresel girdilerin odağında olan örgütler, rekabette geride kalmamak için sürekli bir değişim ve dönüşüm halindedir. Bu duruma, örgütlerin kıt kaynaklarla faaliyetlerini yürütmeleri ilave olunca örgütlerin politik hale gelmesi kaçınılmazdır (Bursalı ve Bağcı, 2011: 23).