Personel Rejimi İle İlgili Yenilikler

Personel Kanunu diye adlandırılan 657 sayılı ‘Devlet Memurları Kanunu’na gerçek reformist bir nitelik kazandırmak amacı ile, hükümetin kurulduğu günden beri Devlet Bakanı İsmail Hakkı Birler önderliğinde kurulmuş olan bir komisyon, çalışmalarını 25 Mayıs’ta sona erdirmiştir. Kararname metni Bakanlar Kurulu’na verilmiştir. Yenilikler şu şekilde planlanmıştır:

1. İntibak haksızlıklarına bir çözüm bulmak amacı ile tahsil durumuna ek

olarak hizmet süresi ile intibakların yeniden düzenlenmesi ilkesi kararnamede yer almıştır.

2. Çizelgeden daha önce kaldırılan 16. dereceden sonra, 15. derece de

kaldırılacak, 14 derece esası uygulanacaktır. Yeni kararname ile ilkokul mezunları 14, ortaokul mezunları 13, lise ve dengi okullar mezunları 12, 4 yıllık yükseköğrenim yapmış olan yükseköğrenim mezunları ise 9. derece ile işe alınacaklardır.

3. Tavan kaldırılacaktır. Yani, tahsile göre derece ilerlemesi yeni kararname ile

söz konusu olmayacaktır. Terfilerde liyakat ilkesi benimsenecektir. Böylece her 3 yılda bir terfi istemine dönülecektir. Bu durumda, yan kademelerde de bir prese gidilecek ve –kesin olmamakla birlikte- her derecenin 3 yan kademesi olacaktır. Bu şekilde, bir memur her yıl bir kademe, her 3 yılda 1 derece terfi etmiş olacaktır.

4. Hizmet ve ücret eşitliği sağlanacaktır. Bu ilke ile eşitsizliklere son

verilecektir.

5. Memuriyetten önce yapılan askerlik hizmeti terfi süresine eklenecektir.

6. İş riski ve çeşitli yan ödemelere kesin bir açıklık getirilecek, ayrıca

Yeni personel mevzuatı intibaklardaki hukukî durum tarihini yine eskisi gibi 30 Kasım 1970 olarak bırakmış, malî hükümlerin uygulama tarihini de 1 Haziran 1974 olarak saptamıştır.218

DP’li milletvekili Hasan Değer tarafından verilmiş olan hafta tatilinin Pazar günü yerine, Cuma gününe alınması teklifi oylanmış ve reddedilmiştir.219 Bakanlar Kurulu hafta tatilinin iki güne çıkarılması ve çalışma saatlerinin de 08-12 ve 13-17 olmasına yönelik çalışmaları 28 Mayıs tarihinde tamamlamış ve hafta tatilini iki güne çıkaran (Cumartesi ve Pazar günleri) kanun gücündeki kararname, 31 Mayıs 1974 günü yürürlüğe girmesi planlanmıştır.220

Asgari ücret konusunda gelişmeler ise şu şekilde olmuştur; asgari ücret komisyonu asgari ücretin belirlenmesinde üç bölge esası önermiştir ve buna göre de ücretlerin 36-38-40 lira olarak belirlenmesi görüşünü ortaya atmışlardır. Komisyonda yer alan işçi ve işveren temsilcileri bu konu hakkında görüş bildirmek için önce süre istemişler, sürenin akabinde de bu görüşü reddetmişlerdir. Türk-iş Genel Başkanı hükümetin önerisini olumsuz karşılaşmıştır.221 Bu sonuçtan sonra, Çalışma Bakanlığı’nın yapacağı yeni çağrıya kadar asgari ücretlerin saptanması ertelenmiş olmaktadır. Oylama sırasında asgari ücret komisyonun 15 üyesi oylamaya katılmış ve hükümet kesiminin 5 üyesi hükümet önerisi lehinde, işçi ve işveren kesimini temsilen komisyonda bulunan 10 üye de aleyhte oy kullanmışlardır.222

Hükümetin önerisinde ayrıca, asgari ücretlere % 60 oranında zam öngörülmektedir.

Asgari ücret konusunda çalışmalar 28 Haziran günü son şeklini almıştır ve buna göre asgari ücret komisyonu, yeni ücretleri Türkiye düzeyinde 16 yaşından büyükler için 40, 16 yaşından küçükler için 34 lira olarak saptamıştır. İşveren sendikaları konfederasyonunun 5 temsilcisinin muhalefetine rağmen hükümet ve işçi kesiminin 10

218

Cumhuriyet, (25 Mayıs 1974), s. 7 219

Cumhuriyet, (18 Nisan 1974), s. 1

Başbakan yardımcısı Erbakan dahil bütün MSP’ liler teklifin lehinde oy kullanmışlardır ama teklif 107 oya karşılık 159 oyla reddedilmiştir.

220 Cumhuriyet, (28 Mayıs 1974), s. 1 221 Cumhuriyet, (29 Mayıs 1974), s. 1 222 Cumhuriyet, (31 Mayıs 1974), s. 1

oyuyla tek tip ulusal ücret 40 lira olarak kabul edilmiştir. 1972 senesinden bu tarihe kadar ücretlendirme 4 bölge esasına göre yapılmaktaydı.223

1 Haziran tarihli Cumhuriyet gazetesinde ‘memurlara yeni haklar tanındı’ başlığı ile yazılan yazıda yeni kararnamedeki göze çarpan bir takım yenilikler aktarılmıştır. Buna göre; teknik ve sağlık personeli ile lise ve yükseköğrenim yapanların terfilerinde yenilik görülmekte, bazı hallerde tavan kaldırılarak ‘liyakat’ ilkesi kabul edilmekte ve işçi asgari ücretleri ile memurların aldıkları en az ücretler arasında bir fark görüldüğü hallerde, aradaki farkın tazminat olarak memurlara verilmesi ilkesi benimsenmektedir. Bunların dışında, haftalık mesainin 39 saatten 40 saate çıkarılarak, hafta tatilinin 2 tam gün olarak saptanması kararnamenin getirdiği yenilikler arasındadır. Günlük çalışma saatleri bölgelerin özelliğine göre, mülki amirlerce saptanacaktır.224

Kanun hükmündeki 12 sayılı kararname, 657 ve 1327 sayılı kanunlarda 40 maddeyi değiştirmiş, ayrıca kanun gücündeki kararnamelerin bazılarını değiştirmiş, bazılarını da kaldırmıştır. Memur sınıflarına bir yenisi daha eklenerek, mevcut sınıf sayısı 9’a çıkarılmıştır. Yeni eklenen sınıfın adı; mülki idare amirliği hizmetleri sınıfıdır.225 Personel rejimini yeniden düzenleyen kanun gücündeki 12 sayılı kararnamede göze çarpan önemli başlıklar şu şekildedir:

1. İntibak ayrıcalıkları giderilirken, memuriyet süresi az; fakat başarılı genç

memurlara yüksek derecelere çıkma olanağı sağlanmıştır.

2. ‘Memur maaşları artıyor’ söylentilerini ortadan kaldıracak biçimde,

maaşlara 1975’e kadar zam yapılmayacağı açıklanılmıştır.

3. Meslek içi eğitim veya meslekle ilgili eğitim koşulu konulmuştur.

4. Memurların başka bir sınıfta ve derecenin altında bir görevde

çalıştırılamayacağına ilişkin maddelerin fıkraları birleştirilmiştir.

5. Kademe ilerlemesi ayda bir kez toplu onayla yapılacaktır. Böylece çeşitli ay

kayıplarının önüne geçilmiş olunacaktır. Ancak, bu maddenin uygulanması da 1 Mart 1975 tarihinden itibaren başlayacaktır.

223 Cumhuriyet, (29 Haziran 1974), s. 1 224 Cumhuriyet, (1 Haziran 1974), s. 1 225 Cumhuriyet, (2 Haziran 1974), s. 1

6. Ek ders görevi konusundaki bazı kısıtlayıcı sınırlar kaldırılarak, daha

genelleştirilmiştir.

7. Haftalık çalışma saati 39 saatten 40 saate çıkarılmış ve hafta tatili iki gün

olmuştur.

8. Hakkında memurluktan çıkarılma kararı verilen memur, sicil dosyasını

inceleyebilecektir. Önceden bu hak bulunmamaktaydı. Görevden uzaklaştırılan memurlara eskiden ödenen maaşının yarısı, bu kararname ile 2/3’e yükseltilmiştir. 226

Personel rejiminde önemli değişiklikler yapılırken, diğer taraftan da kadrolarda da önemli değişiklikler göze çarpmaktadır. Tercüman gazetesinin haberine göre, 3 ayda yüksek dereceli 100 memur görevinden alınmıştır. Ayrıca kurulan 21 baş müşavirlik, 150 müşavirlik ile boş bulunan bazı müsteşarlık ve genel müdürlüklere de tayinler yapılmıştır. Bu tayinlerde göze çarpan mevzu ise, kabine üyelerinin okul arkadaşları, akrabaları ve son seçimlerde meclise girmeyi başaramayan CHP’li eski milletvekillerinin yer alması ve önemli koltuklara oturtulmalarıdır. Ayrıca 34 emniyet müdürünün de değiştirilmesi ve emniyet müfettişliklerinin kaldırılması kararlaştırılmıştır.227