1973 yılında yapılmış olan seçim sonuçlarına göre hiçbir parti tek başına iktidar olma olanağına erişememişti. Ancak koalisyon kurma yolu ile iktidar olabilmek için çeşitli alternatiflerin mevcut olduğunu görmekteyiz. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk 26 ve 27 Ekim tarihlerinde parti liderleri ile görüşmeler yapmaya başlamıştır. AP hiçbir koalisyonda yer almak istemezken, CHP-MSP ve DP de yuvarlak cevaplar vererek durumu geçiştirmiş gibi gözükmektedirler. CGP ise karamsar bir tavır sergilemektedir. 24 Ekim tarihinde istifa eden Talu hükümetinin yerine yeni bir hükümet kurulması için temaslarda bulunan Korutürk, hükümeti kurma görevini seçimlerde en çok oyu almış olan CHP’nin lideri Ecevit’e verilmiştir.129 Hem CHP hem de diğer partiler bu görevin Ecevit’e verilmiş olmasına şaşırmamış olsalar gerekir; çünkü en çok oyu alıp en fazla sandalyeye sahip olmaya hak kazanan parti CHP olmuştur. Ecevit de zaman kaybetmeden parti liderleri ile görüşmeye başlamıştır. Parti liderleri ile yapmış olduğu
görüşmeler neticesinde en olumlu sonucu MSP ile görüşmesinde elde etmiştir. 30 Ekim’de gerçekleşen görüşme sonucunda Erbakan zaman istemiştir. Aslında
Erbakan bu koalisyona sıcak bakmaktadır; fakat MSP Genel İdare Kurulu ve parti teşkilatında bu birlikteliği doğru bulmayanlar ve karşı çıkanlar mevcuttur.130 Ayrıca istemiş olduğu bu zaman diliminde Erbakan, Demirel’e bir mektup göndererek koalisyona katılmama kararından vazgeçmelerini istemiştir. Bunun yanı sıra bu mektubun oluşması söz konusu olan CHP-MSP koalisyonu ile bir alakası olmadığını ifade etmiştir. AP-MSP-DP-CGP koalisyonunun CHP’li bir koalisyondan daha hayırlı olacağını ifade etmiştir.131 Erbakan başlangıçta böyle bir birlikteliğe sıcak bakmadığını ifade etmekteydi. Fakat geçen zaman diliminde hem CHP’ye yeşil ışık yakmak hem de diğer taraftan da söz konusu olabilecek diğer formülleri de değerlendirmek adına Demirel’e mektup göndermiştir. Ancak Demirel’in 4 Kasım’da vermiş olduğu cevap ‘‘…Milletin arzu etmediği bir iktidar iş başına gelirse, buna vücut verenler sorumlu olurlar.’’ şeklinde olmuştur. Yani MSP’ nin teklifine verdikleri cevap olumsuz yönde olmuştur. Bu cevabı iki türlü yorumlamak mümkündür:
129
Dönemin Cumhurbaşkanı Korutürk’tür ve hükümeti kurma görevini 27 Ekim’de Ecevit’e vermiştir 130
Nedim Yalansız (2006), a. g. e., s. 287 131
Birincisi sağ partilerin birlikteliği ile oluşacak koalisyon milletin arzu etmediği bir iktidar olacaktır. İkincisi ise; MSP, CHP ile koalisyon kurduğunda milletin istemediği bir iktidar iş başına gelmiş olacaktır.
Bu olaydan yaklaşık üç gün sonra MSP, CHP’nin koalisyon teklifini reddettiğini bildirmiştir. Neden olarak da; mevcut şartlar içerisinde bu koalisyonun verimli olamayacağını ifade etmiştir. Bu gelişmeden sonra CHP lideri Ecevit de, Cumhurbaşkanı Korutürk’e hükümeti kurma görevini iade etmiştir.132
Bu gelişmenin ardından Korutürk, çeşitli parti liderleri ile görüşmeler yapmış ve sonuçta hükümeti kurma görevini Demirel’e vermiştir. 12 Kasım’da kendisine verilmiş olan hükümeti kurma görevi üzerine çeşitli görüşmelere başlamıştır. Önce CGP genel başkanı Turhan Feyzioğlu ile görüşmüş; fakat alınan olumsuz sonucun ardından MSP genel başkanı Erbakan ile görüşmüş ve gene olumsuz sonuç alınınca daha değişik formüller aranmaya başlanmıştır. Zaten pratikte, MSP ve AP koalisyonu kurulmazdı sayısal olarak yetersiz kalmaktaydılar. MSP’de, MSP-AP-CHP koalisyonu önerisinde bulununca, Demirel Ecevit ile görüşmüştür; fakat Ecevit bu teklifi reddetmiştir. Seçim sonuçlarına bakılırsa bu duruma şaşırmamak gerekir; çünkü CHP en çok oyu alan parti olmuştur ve bu yüzden de AP önderliğinde bir koalisyonu kabul etmemesi beklenmeyen bir durum değildir.133 Bu gelişmelerin ardından Demirel 17 Kasım’da hükümeti kurma görevini Korutürk’e iade etmiştir. Korutürk CHP ve AP liderleri ile görüşmüş, böyle bir koalisyonun söz konusu olup olamayacağını irdelemiş, Ecevit ise bunun mümkün olamayacağını ve gerekirse erken seçime gidilmesi gerektiğini yazılı olarak ifade etmiştir.
Bu gelişmeden sonra Korutürk, hem Demirel hem de Ecevit’in hükümeti kurmak için ayrı ayrı özel çalışmalar yapmalarını ve sonuçlarını da köşke bildirmelerini istemiştir. İki partinin liderleri de görüşlerini 23 Kasım günü Korutürk’e bildirmişlerdir. CHP azınlık hükümeti ya da erken seçim önerisi yaparken AP ise, azınlık hükümeti kurulmasını macera olarak nitelendirmektedir. Yanı sıra DP ve CGP de azınlık hükümeti görüşüne karşı çıkmaktadırlar. Yalnız, Talu hükümeti de azınlık hükümetidir ve AP azınlık hükümetine karşı olup, koalisyon görüşmelerine uzak dururken, diğer
132
Nedim Yalansız (2006), a. g. e., s.288 133
taraftan da Talu hükümetinin görevde kalmasına sebebiyet vermekte ve kendisi ile bu anlamda çelişmektedir.134
Demirel yeniden önce MSP ve ardından da CGP ile görüşmüş ama kesin bir sonuç alamamıştır. Korutürk 28 Kasım’da tekrar parti liderleri ile görüşmelere başlamış; fakat gene sonuç alınamamıştır. Cumhurbaşkanı Korutürk süregelen bu hükümet bunalımını aşmak için CHP-AP koalisyonunu öneriyor, CHP ise buna şiddetle karşı çıkıyordu.135 Cumhuriyet gazetesi yazarı Nadir Nadi’ nin köşe yazısında bu birlikteliğin ateşle benzinin uyuşması kadar gerçekleşmesi mümkün olmayan bir girişim olduğunu ifade edilmiştir. CHP-AP formülünü son derece imkânsız bir formül olarak nitelendirmiştir.136
Hükümet bunalımının devam etmekte olduğu günlerde ara seçimler gelip çatmıştır ve 9 Aralık’ta yapılmış olan yerel seçim sonuçlarına göre, CHP 33 ilin belediye başkanlığını kazanırken, AP 22, DP 2, MSP 2 ve bağımsızlar 8 ilin belediye başkanlıklarını kazanmışlardır.137 Geçen seçimlere oranla CHP’nin illerdeki başkan sayısı 12 artarken, AP ise 11 başkanlığı diğer partilere kaptırmıştır.138 1968 yılında yapılmış olan yerel seçim sonuçlarında AP 39 il merkezinde belediye başkanlığını kazanmışken, bu seçimde sayı 22’ye düşmüştür. Gene 1968 seçimlerinde CHP 20 il merkezinde belediye başkanlığı almışken, bu seçimlerde sayı, 33’e yükselmiştir. 1968 yerel seçimlerde AP’ nin kazanmış olduğu İstanbul, İzmir, Ankara, Denizli, Erzurum, Kastamonu..vb illerin belediye başkanlıkları 1973 seçimleri ile CHP’ ye geçmiştir. MSP ise genel seçimlerde elde etmiş olduğu başarıyı yerel seçimlerde gösterememiştir. Bunun iki sebebi olabilir: birincisi koalisyon teşebbüslerinde CHP’ ye fazla avans vermiş olabilir. İkincisi de, henüz cemiyetin her tabakasına yayılma imkânı bulamamıştır.139
Bu seçimlerden CHP’nin güçlenerek çıktığını söyleyebiliriz. Seçim sonuçlarının lehine olduğunu gören CHP ‘erken seçim’ üzerinde yoğunlaşmaya başlamıştır. 1974
134
Cumhuriyet, (23 Kasım 1973), s. 1 135
Nedim Yalansız (2006), a. g. e., s. 290-291 136
Cumhuriyet, (5 Aralık 1973), s. 1 137
Yankı, (17-23 Aralık 1973), s. 11-12, Hürriyet 1974 yıllığı s. 74’ten, Nedim Yalansız (2006), a. g. e., s.292
138
Cumhuriyet, (11 Aralık 1973), s. 1 139
yılının nisan veya mayıs ayında yapılması söz konusu olabilecek seçimlere kadar da tarafsız bir başbakan başkanlığında bir seçim hükümeti kurulması görüşü ağır basmaya başlamıştır. AP ise seçim tarihi konusunda kararsız kalmakla birlikte, erken seçim söz konusu olacak olursa, o tarihe kadar Milli Koalisyon önerisinde bulunmaktadır. MSP ise, seçimlerden sonra koalisyonlara daha sıcak bakmaya başlamış ve CHP-MSP koalisyonu ihtimaline aleni bir şekilde yeşil ışık yakmıştır. Ancak bu kez de CHP, bu koalisyona MSP’nin daha önceki tavrından dolayı sıcak bakmadığını ifade etmiştir.140
Bu ortamda yeni bir hükümet kurulamadığı için başbakanlık görevini sürdüren Naim Talu, 15 Aralık 1973 tarihinde Cumhurbaşkanı Korutürk tarafından, hükümeti kurmak üzere görevlendirilmiştir. Ancak partiler Talu’nun hükümet kurma çabalarına yanıt vermeyince Talu bu görevi iade etmek istemiştir; fakat cumhurbaşkanı Korutürk buna karşı çıkmıştır. Ancak Talu, parti liderleri ile yapmış olduğu görüşmelerden bir sonuç alamamaktadır ve bunun üzerine Senato ve Meclis başkanlarından yardım istemiştir. Çeşitli formüllerle hükümet kurmaya çalışılmış ama sonuç alınamamıştır. AP, Talu başkanlığındaki ‘sağ’ koalisyon oluşumunu reddediyor ve Demirel başkanlığında, CHP’nin katılmadığı bir hükümet oluşumunu istiyordu. Bunun üzerine Talu, 10 Ocak’ta Korutürk’e, hükümeti kurma çabalarının sonuçsuz kaldığını bildirerek, görevi iade etmiştir. Talu başkanlığındaki AP-CGP-Bağımsızlar koalisyon hükümeti istifasını sunalı yaklaşık 100 gün olmuştur. Ancak yeni bir hükümetin kurulamaması nedeni ile halen görevlerine devam etmektedirler.141
140
7 gün, (19 Aralık 1973), s. 6-12, Hürriyet 1974 Yıllığı s. 74’den, Nedim Yalansız (2006), a. g. e., s.292 141