Perde Duvarlar Kalem İşi Süsleme Programı

Harim bölümünün üst örtüsünde kullanılan ana kubbeye geçişte oldukça yüksek kubbe kasnağı bulunmaktadır. Yüksek kubbe kasnağı güney yönde yarım kubbe ile devam ettirilirken doğu, batı ve kuzey yönlerde perde duvarlar şeklinde uygulanmıştır. Harim bölümünün daha iyi ışık alması ve beden duvarlarına binen yükün azaltılması amacıyla yapılan perde duvar uygulaması camiye gerek iç mekan gerekse dış mekan bakımından hareketlilik katmaktadır.

Beden duvarının yükünü yanlara dağıtmak için duvar örgüsü içine yerleştirilen sivri kemer formlarının içerisine pencereler açılarak elde edilen perde duvar uygulamaları doğu, batı ve kuzey yönlerde yer almaktadır. (Resim-81)

3.3.1.3.1.1.Kuzey Perde Duvar Kalem İşi Süsleme Programı

Sıva üzeri kalem işi tekniği uygulaması görülen kuzey cephe perde duvarı kompozisyonu yazı, geometrik bezeme, rumiler, tepelik motifleri ve yapraklardan meydana gelmektedir.

Çizim 24: Kuzey Perde Duvar Kalem İşi Süsleme Programı Çizimi.

Süsleme kompozisyonundaki motiflerde sarı, kahverengi, yeşil ve siyah gibi renkler kullanılmıştır. (Resim-82)

Yuvarlak kemer formlu perde duvar sistemi dıştan içe doğru incelenmiştir. En dış bölümde yuvarlak kemer yayı üzerinde geometrik kompozisyonlu bordürün çevrelediği Arapça harflerle hattat ve nakkaş Mehmet Mahbub Efendinin295 yazdığı kahverengi ve sarı renkli sülüs hat’lı Fetih Suresi bulunmaktadır. Doğu, batı ve kuzey yönlerde yer alan perde duvar yüzeylerindeki yazılar da Fetih Suresi’nin ayetlerinden oluşmaktadır. (Resim-88)(4.9)

Zencerek formlu bordür ile çevrelenen yazı kuşağının iç kısmında kahverengi zemin rengi üzerine yeşil, beyaz ve kahverengi renklerde merkezsel hatayi, yönlü hatayi, sade yaprakların ve nebati kökenli motiflerin yer aldığı kompozisyon bulunmaktadır. Tepeliklerin ve yönlü hatayilerin nöbetleşe yan yana sıralanması ile elde edilen bordür kemer çevresini dolanmaktadır.(Çizim- 27b)

İki kat pencere uygulaması görülen kuzey yöndeki perde duvarda alt sırada beş adet sivri kemer formlu pencere bulunurken üst sırada sağ ve sol yanlarda yuvarlak formlu iki adet şemse formunun arasında sivri kemer formlu üç pencere yer almaktadır. (Çizim -24)

Alt ve üst sırada toplam sekiz adet sivri kemerli pencere kenarlıklarını çevreleyen rumiler ile meydana getirilmiş elli bir adet motifin yan yana dizilmesi ile elde edilmiştir. Pencere kenarını çevreleyen bordürde yeşil, kahverengi ve siyah renkler kullanılmıştır. (Resim-83)(Çizim-27a)

Doğu, batı ve kuzey yönlerde yer alan perde duvar pencerelerinde aynı süsleme kompozisyonu yer almaktadır.

Perde duvar yüzeyinde bulunan sivri kemerli pencere aralarında kalem işi bezeme yer almaktadır. 1/2 simetrili desen özelliği gösteren süsleme kompozisyonunda rumilerin belirli bir noktadan başlayarak sağ ve sol yönlerde ayrılıp motif dahilinde tekrar orta noktada birleşmesi ile elde edilen tepelik motifi formunda iç bünyeli paftalar oluşturulmuştur. Gri ile çerçevelenen sarı zemin renginin kullanıldığı bu paftaların içerisine kahverengi ile renklendirilen motifler yerleştirilmiştir. Dört adet paftanın uç uca yerleştirilmesi ile devam eden bordür siyah renkli tepelik motifi ile nihayetlendirilmiştir. Paftaların sağına ve soluna kompozisyondaki simetri dâhilinde rumiler ve yaprak desenleri yerleştirilmiştir. Üst sıra pencere aralarında yer alan 1/2 simetrili kompozisyon düzeninin içerisine Arapça sülüs hat’lı yazılar yer almaktadır. ( Resim 84-85)(4.10-1,2)(Çizim-27a)

Pencere aralarında yer alan bordürdeki motif ve desenlerde sarı, siyah, kahverengi ve mavi renkler kullanılmıştır.(Resim-83)

Sivri kemerli pencerelerin sağ ve soluna yerleştirilmiş şemse formlu paftalarda kalem işi bezemeler bulunmaktadır. Rumilerden meydana gelen yirmi beş adet motifin yan yana dizilmesi ile elde edilmiş kahverengi ve yeşil renklerinin kullanıldığı bordür siyah renkli tepelik motiflerinden oluşturulan tığlar ile nihayetlendirilmiştir. Yuvarlak formlu panonun içerisinde ise rumiler ve yapraklar ile elde edilmiş süsleme kompozisyonun üzerinde sülüs hat’la XV. yüzyıl özelliği taşıyan Arapça yazı yer almaktadır. (Resim 86-87-175)(4.10-3)

3.3.1.3.1.2.Batı Perde Duvar Kalem İşi Süsleme Programı

Sıva üzeri kalem işi tekniği uygulaması görülen batı cephe perde duvarı kompozisyonu yazı, geometrik süsleme, rumiler, tepelik motifleri ve yapraklardan meydana gelmektedir.(Resim-89)

Çizim 26: Batı Perde Duvar Kalem İşi Süsleme Programı Çizimi.

Süsleme kompozisyonunu oluşturan motif ve desenlerde sarı, kahverengi, yeşil ve siyah gibi renkler kullanılmıştır.

Yuvarlak kemer formlu perde duvar sistemi dıştan içe doğru incelenmiştir. İlk aşamada yuvarlak kemer yayı biçiminde zencerek kompozisyonlu bordürün çevrelediği yazı kuşağı yer alır. Arapça harflerle hattat ve nakkaş Mehmet Mahbub Efendinin yazdığı kahverengi ve sarı ile renklendirilmiş sülüs hat’lı Fetih Suresi bulunmaktadır.(Resim-88)(4.9)

Zencerek formlu bordür ile çevrelenen yazı kuşağının iç kısmında kahverengi zemin rengi üzerine yeşil, beyaz ve kahverengi renklerde merkezsel hatayi, yönlü hatayi ve tepelik motifleri ile sade yaprakların yer aldığı kompozisyon mevcuttur. Tepeliklerin ve yönlü hatayilerin nöbetleşe yan yana sıralanması ile elde edilen bordür kemer çevresini dolanmaktadır.(Çizim-27b)

İki kat pencere uygulaması görülen batı yöndeki perde duvarda alt sırada dört adet sivri kemer formlu pencere bulunurken üst sırada sağ ve sol yanlarda yuvarlak

formlu iki adet şemse formunun arasında sivri kemer formlu iki pencere yer almaktadır. (Çizim -26)

Alt ve üst sırada toplam altı adet sivri kemerli pencere kenarlıklarını çevreleyen rumiler ile meydana getirilmiş elli bir adet motifin yan yana dizilmesi ile elde edilmiştir. Pencere kenarını çevreleyen bordürde yeşil, kahverengi ve siyah renkler kullanılmıştır.(Resim-90)

Perde duvar yüzeyinde bulunan sivri kemerli pencere aralarında kalem işi bezeme yer almaktadır. 1/2 simetrili desen özelliği gösteren süsleme kompozisyonunda rumilerin belirli bir noktadan başlayarak sağ ve sol yönlerde ayrılıp motif dahilinde tekrar orta noktada birleşmesi ile elde edilen tepelik motifi formunda iç bünyeli paftalar oluşturulmuştur. Gri ile çerçevelenen sarı zemin renginin kullanıldığı bu paftaların içerisine kahverengi ile renklendirilen motifler yerleştirilmiştir. Dört adet paftanın uç uca yerleştirilmesi ile devam eden bordür siyah renkli tepelik motifi ile nihayetlendirilmiştir. Paftaların sağına ve soluna kompozisyondaki simetri dâhilinde rumiler ve yaprak desenleri yerleştirilmiştir.(Resim 90)(Çizim 27a)

Üst sıra pencere aralarında yer alan 1/2 simetrili kompozisyon düzeninin içerisine Arapça sülüs hat’lı yazı yer almaktadır.( Resim 92)(4.11-1)

Pencere aralarında yer alan bordürdeki motif ve desenlerde sarı, siyah, kahverengi ve mavi renkler kullanılmıştır.

Sivri kemerli pencerelerin sağ ve soluna yerleştirilmiş şemse formlu pencerler çevresinde kalem işi bezemeli bordür bulunmaktadır. Rumilerden meydana gelen yirmi beş adet motifin yan yana dizilmesi ile elde edilmiş kahverengi ve yeşil renklerinin kullanıldığı bordür siyah renkli tepelik motiflerinden oluşturulan tığlar ile nihayetlendirilmiştir. şemşe formlu pencerlerin içerisinde alçı içlikler yerleştrilmiştir.(Resim 93)