Perakendeci İşletmelerde Tedarik Zinciri ve Dağıtım Kanalları

Perakendeci işletmeler, sattıkları ürün veya hizmeti elde etmede ve müşterilerine ulaştırmada Tedarik Zinciri Yönetimi ve lojistikle bağlantılı çalışmak zorundadır. Çünkü bu durum perakendecilerin stoksuzluk ve aşırı stok maliyetlerini düşürmekte ve müşteri hizmet düzeyini artırmaktadır.

Perakendecilerin temel Lojistik amaçları arasında şunlar sayılabilir333_:

Tedarikçi Dağıtım Merkezi

Mağazalar Müşteri

1

• Siparişlerin mümkün olduğunca kolay bir şekilde alınması ve karşılanması, • Siparişi verme ve ürünü teslim alma arasındaki süreyi azaltma,

• Çeşitli Tedarikçilerden gelen sevkiyatı eşgüdümleme, müşteri talebini zamanında karşılamak için elde yeterince ürünün bulunmasını sağlama,

• Siparişleri işleme,

• Tedarik Zinciri’nin diğer üyeleri ile işbirliği içinde çalışarak, düzenli iletişim kurma,

• İadeleri alma ve hasarlı ürünleri en aza indirme, • Sistem çökmelerine karşı yedek bulundurma.

Yukarıda sayılan Lojistik amaçları gerçekleştirebilmek için perakendeci işletmelerin de kapsamlı bir Lojistik sisteme gereksinimleri vardır. Bu Lojistik sistemin bilişim teknolojileriyle desteklenmesi ise müşteri istek ve gereksinimlerinin daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmesine yol açmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalardan bazıları QR, ECR ve CPFR olarak sıralanabilir:

a. Hızlı Tepki Sistemleri

Tekstil ve giyim endüstrisindeki yoğun rekabet 1985 ve 1990'larda bu işletmelerin süreçlerini yeniden gözden geçirmelerini ve Tedarik Zincirleri’ni tekrar analiz etmelerini sağlamıştır.

Yapılan Tedarik Zincirleri analizleri sonrasında bu sektörde, hammadde aşamasından nihaî tüketiciye kadar ürünün akışı, başta depolama ve taşıma faaliyetlerinin uzunluğu nedeniyle uzun zaman aldığı ortaya çıkmıştır. Uzun olan Tedarik Zinciri’nde, envanteri finanse etmek ve doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde olması önemli maliyetleri ortaya çıkmaktadır.

Sektörde yapılan bu çalışmalar sonucunda QR (Quick Response-Hızlı Tepki ya da Hızlı Yanıt) olarak ifade edilebilecek strateji ortaya çıkmıştır. QR, perakendeci ve Tedarikçilerin, bilgiyi paylaşmak suretiyle, tüketici gereksinimlerine daha hızlı karşılık verebilmek için beraberce çalıştıkları bir ortaklıktır. QR, endüstri için kendi kendini geliştirme kampanyasıdır. QR sayesinde perakendecilikte kullanılan UPC bar kod

uygulaması hazır giyim endüstrisinde de uygulanmaya başlanmış, işletmelerarası veri transferlerinde EDI standartları oluşturulmuştur.

Perakendeciler Satış Noktası Tarama Sistemleri’nin kurulmasıyla satış ile ilgili bilgilerin çok hızlı bir şekilde dağıtıcılar ve üreticilere transferini sağlamışlardır. QR, üretim ve dağıtım planlamasında öngörümleme olanağı, promosyonlar ve ürün ıskontoları hakkında pazarlama bilgisi sağlamaktadır. Daha kısa çevrim süreleri, envanter düzeylerinin daha düşük düzeylere indirilmesi ve bunlara bağlı olarak, işletme açısından önemli bir finansal kazanç elde edilmesi diğer önemli özellikleri arasındadır334_.

b. Etkin Tüketici Yanıtı Sistemleri

Özellikle tüketim ürünleri endüstrisinde küresel bir hareket olarak ortaya çıkan ECR (Efficient Customer Response- Etkin Tüketici Yanıtı), müşteri gereksinimlerinin olanaklı olan en düşük maliyetle karşılanması için tüm Lojistik Zinciri linklerinin birlikte çalıştığı basit, hızlı ve müşteri odaklı bir sistemdir. QR modelinden sonraki aşamayı ifade eden ECR, Tedarik Zinciri’nde bilginin çabuk ve güncel halde akışını gerçekleştirmesi sayesinde, Tedarikçi ve dağıtıcıların gelecekteki talebini mevcut sistemlerinden daha iyi tahmin edeceklerini savunmaktadır. ECR' nin başarılı bir şekilde uygulanması, üretici açısından arz ve talebi dengelemekte önemli bir fonksiyon olan, üretim olanaklarının esnekliğinin sağlanması ile olanaklıdır. Bu esnekliği sağlama konusunda işletmenin bilgi, üretim kaynakları ve envanteri daha iyi kullanmasını sağlayacak olan talep yönetimi, üretim tarifelendirilmesi ve envanter üçlüsünün entegrasyonu çok önemli olmaktadır335_.

Etkin Tüketici Yanıtı, ECR, tümüyle Tedarik Zinciri’ndeki değişim ve sürekli gelişme ile ilgilidir. ECR' nin üç temeli özelliği vardır336_:

• Müşteri değeri sağlanması,

• Katma değeri olmayan maliyetlerin ortadan kaldırılması,

• Değerin maksimum düzeye çıkarılması ve Tedarik Zinciri’ndeki yetersizliğin minimum düzeye indirilmesi.

c. İşbirliği, Planlama, Öngörümleme, Stok Tazeleme Sistemleri

Etkin Tüketici Yanıtı’nın daha gelişmiş bir hâli olan CPFR (Collaboration Planning Forecasting Replenishment-İşbirliği, Planlama, Tahminleme ve Stok Tazeleme) (Sürekli Tazeleme) , sürekli ürün akışı sağlamak için, Lojistik Zinciri’ndeki ürün akışını ve bilgi aktarımını koordine etmektedir. Bu yöntem perakendecilerin envanterlerinde daha az ürün bulundurmalarını sağlamaktadır. CPFR ürünlerin; tüketici talebine göre, envanter bulundurma merkezlerinden perakendecilerin raflarına doğru sürekli bir hareketi içermektedir337_.

CPFR’ de satın alma noktasındaki işlemler bilgisayarlar vasıtasıyla üreticiye aktarılmakta ve bu sayede üretici, perakendeci taleplerini tam zamanında, dengeli ve sürekli olarak karşılayabilmektedir.

CPFR sayesinde elde edilen envanter minimizasyonunun avantajı, daha düşük envanter maliyeti ile ürünlerin daha kısa sürede elde tutulmasıdır. Elde tutma süresinin kısalığına bağlı olarak, operasyon maliyetleri de düşmektedir. Stok tükenme oranı da azaldığı için, yüksek ve gelişmiş hizmet düzeyleri sağlanmaktadır. Dolayısıyla perakendeci daha esnek bir yapıya kavuşmaktadır.

Sürekli tazeleme üç aşamadan oluşmaktadır. İlk olarak, kasa kayıtlarına göre, satışlara dayanarak, her ürün için gelen siparişler belirlenmekte, daha sonra bu siparişler depoya iletilmekte ve son olarak da bu siparişlerin teslimatı yapılmaktadır. Bu üç aşamanın iyi bir şekilde eşgüdümü hâtâların azaltılmasını ve sürekli bir süreç oluşturulmasını sağlamaktadır.

d. Tedarikçi Yönetimli Stok Sistemleri

1980’li yıllarda Wal-Mart ve Procter & Gamble tarafından ortaya atılan ve perakendecilikte en sık kullanılan yöntemlerden bir tanesi de VMI “Vendor Managed Inventory-Tedarikçi Yönetimli Stok Sistemleri” dir. Çok şirketli Tedarik Zinciri’nin yönetiminde de en çok tartışılan konulardan biri “Tedarikçi Yönetimli Stok Sistemleri”

337 _{İlke ALTAYGİL, "Tedarik Zinciri Yönetimi", Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik}

olmuştur338_{. Bu sistemlerde işletmenin envanter miktarları Tedarikçilerine açılarak}

stok görünürlüğü artırılmaktadır. Tedarikçilerle birlikte kararlaştırılan bir stok seviyesinde Tedarikçi bütünleme ikmali gerçekleştirmekte ve böylece stok dışı kalma ya da aşırı stoktan kaçınılmakta yani “Kamçı Etkisi” ortadan kaldırılabilmektedir.

338 _{Matt Waller, M.Eric Johnson and Tom Davis, “Vendor Managed Inventory In The Retail}

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

PERAKENDECİLİK SEKTÖRÜNDE STRATEJİK TEDARİK ZİNCİRİ

YÖNETİMİNDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI: DELPHİ TEKNİĞİYLE BİR UYGULAMA

I. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Bu araştırmada, perakendecilik sektöründe faaliyet gösteren bir işletme seçilmiştir. Araştırmada işletmenin üst düzey yöneticilerinden elde edilen veriler, işletmenin İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Veri Tabanı’nda yer alan verileri ve Delphi Tekniği ile toplanan verilerden yararlanılmıştır. Delphi Tekniği ile toplanan veriler nitel tekniklerle ve SPSS 11.5 programı aracılığıyla nicel tekniklerle analizlere tâbi tutulmuştur. Araştırmada uygulanan yöntem aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.