PCR EUPHEMIA İ NİSİYATİFİ - EU IPA13/CS-02.a 2013 ENERJİ SEKTÖRÜ PROGRAMI FAZ 2 PROJESİ. Enerji

Yukarıda da açıklandığı üzere, PBİ Planı’nda, PCR Euphemia’nın tek gün öncesi birleştirme (SDAC) algoritması için temel olarak kullanılacağı teyit edilmiştir. Bu teyit, NEMO’ların CACM Tüzüğünün hedeflerini etkili bir şekilde uygulamak amacıyla halihazırda kabul edilen çözümleri kullanması gerektiğini belirten CACM Tüzüğünün 36. maddesi hükümlerine göre yapılmıştır.

2010 yıllarının başında, (AT) 72/2009 sayılı Direktif ile 714/2009 sayılı Tüzüğün kabul edilmesinin ardından, bir grup piyasa işletmecisi, Avrupa Enerji Piyasalarının uyumlaştırılmasını amaçlayan bir proje başlatmıştır. Proje, uyumlaştırmayı, Avrupa genelinde elektrik fiyatlarını hesaplamak için kullanılacak tek bir birleştirme algoritması geliştirerek dolaylı yoldan sınır ötesi kapasite tahsis etme yoluyla sınır ötesi ticareti kolaylaştırarak sağlamayı planlamıştır. Bölgelerin Fiyat Birleştirmesi (PCR) projesi, Avrupa genelinde fiyatların hesaplanması için tek bir birleştirme algoritması olan EUPHEMIA’yı geliştirdi.

PCR, halihazırda şu ülkeleri birleştirmek amacıyla kullanılmaktadır: Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç ve Birleşik Krallık. Nitekim, bu algoritma, Çok Bölgeli Birleştirme (MRC) projesinde olduğu gibi 4M Piyasaların Birleştirilmesi (4M MC) projesinde de kullanılmaktadır.

İnisiyatifin temel özellikleri şunlardır:

1) Piyasa işletmecileri, piyasa takası için bir tek müşterek malikli eşleştirme algoritması kullanmak için anlaşırlar.

2) Algoritma, Avrupa Piyasalarının daha fazla entegrasyonunu sağlayacak şekilde tasarlanmış olup, yerel/bölgesel çerçevelere ve piyasa tasarımlarına da uyum sağlayabilir.

3) Piyasa işletmecileri, yerel ölçekte yasal ve düzenleyici gereklilikler ile İSO anlaşmalarını yerine getirme sorumluluğunu bireysel olarak üstlenir.

PCR, yedi ayrı piyasa işletmecisinin bir inisiyatifi olsa da, katılmak isteyen diğer Avrupa piyasa işletmecilerine de açıktır.

PCR’ın yönetişim yapısı, aslen piyasa işletmecileri arasında yapılan Müşterek Malik Anlaşmasına ve İşbirliği Anlaşmasına dayanmaktaydı. O tarihte ve CACM Tüzüğünün yürürlüğe girmesinden önce, PCR, gerçek anlamda, bölgedeki enerji piyasalarının işletimine dair ortak bir araç ve ortak

yaklaşımlar geliştirmek amacıyla ortaklar arasında yapılan bir ticari anlaşmaydı ve daha çok ticari çıkarlar için geliştirilmişti.

Bununla birlikte, CACM Tüzüğünün benimsenmesinden itibaren, iletim kapasitesinin optimum kullanımını sağlama ve bölgeler arası kapasitenin sınır ötesi hesaplamasını ve tahsisini optimum hale getirme hedeflerine ulaşmak amacıyla, bütün AB Üye Devletleri, Tek Gün Öncesi Piyasaların Birleştirilmesi (SDAC) sürecini uygulamakla yükümlü hale gelmiştir. SDAC’ın yürürlüğe girmesinin Ana Akış Temelli Piyasaların Birleştirilmesi Projesi ile mümkün olacağı öngörülmektedir. Bu projenin amacı da, akış temelli (FB) birleştirme yaklaşımını tamamen uygulamaya sokarak piyasa katılımcıları için mevcut bölgeler arası kapasiteyi azami düzeye çıkarmaktır.

SDAC amacıyla birçok proje geliştirilmiştir ve bu projeler daha fazla gelişme sağlamak için temel olarak kullanılmaktadır. Bu projeler arasında, halihazırda SDAC nezdinde işletilmekte olan Çok Bölgeli Birleştirme (MRC) ve 4M Piyasaların Birleştirilmesi (4M MC) projeleri yer alır. Her iki proje de PCR EUPHEMIA algoritmasını kullanmaktadır.

CACM Tüzüğü, bütün Üye Devletler için yasal olarak bağlayıcı olduğundan ve 2020’ye kadar tam olarak uygulanması sağlanacağından; AB dışı ülkelerin sınırları ile piyasaların birleştirilmesi kapasitesinin daha da fazla artırılmasına dair herhangi bir seçenek, 2020’ye kadar geliştirilecek platformlar kullanılarak değerlendirilecektir. Aynı zamanda, CACM Tüzüğünün “hafif” bir versiyonu ile birlikte, piyasaların birleştirilmesinin EİP’nin temel hedeflerine katkı sağlaması amacıyla gerekli olan AB enerji ve diğer ilgili mevzuatın da kabul edileceği Enerji Topluluğu’nun sözleşme tarafları için de aynı durum geçerlidir.

3.3.1 PCRANAHTAR GİRDİ VERİLERİ

PCR’ın kamusal tanımı⁹, algoritmanın özellikleriyle alakalı mevcut olan tek veriler ve matematiksel formülasyonun çok sınırlı bir tanımı da dahil olmak üzere katılımcı piyasa işletmecilerinin tamamının web sitesinde mevcuttur.

EUPHEMIA’nın işlemesi için gerekli olan temel girdi verileri şunlardır:

Piyasa Verileri: Aralarındaki transfer kapasitesinin hesaplanacağı sınırların belirlenebilmesi için Teklif Bölgelerinin tanımlanması önem arz eder. (AT) 543/2013¹⁰ Tüzüğündeki tanıma göre, teklif bölgesi, piyasa katılımcılarının kapasite tahsisine gerek duymadan enerji değiş tokuşu yapabileceği en büyük coğrafi bölgedir. İki farklı teklif bölgesi arasında enerji transferi gerçekleştirmek için bu iki bölge arasındaki mevcut transfer kapasitesinin hesaplanması gerekir.

Daha sonra, bu kapasite, birleştirme algoritmasına girdi verisi olarak kullanılacaktır. Algoritma, bütün teklif bölgelerinde önerilen fiyat kotasyonlarını eşleştirir ve mevcut transfer kapasitesini dolaylı olarak teklif bölgeleri arasındaki bütün sınırlara tahsis eder. İki teklif bölgesi arasındaki iletim kapasitesinde herhangi bir kısıt bulunmaması durumunda, fiyat farklılığından kaynaklanan muhtemel transferleri karşılayabilmek amacıyla, elektrik her zaman düşük fiyatlı bölgeden yüksek fiyatlı bölgeye akar ve her iki bölge için tek bir fiyat hesaplanır. Mevcut iletim kapasitesinin, fiyat marjlarından dolayı her iki teklif bölgesi arasındaki akışı tıkaması durumunda, farklı bölgesel fiyatlar belirlenir. İki teklif bölgesi arasındaki fiyat marjı, sınırdaki elektrik akışı için tıkanıklık gelirini tanımlar ve bu da nihai olarak karşılıklı teklif bölgelerinin İSO’ları arasında paylaşılır.

Transfer Kapasitesi Verileri: CACM Tüzüğü hükümlerine göre, kapasite hesaplamasının güvenilir olması ve en uygun kapasitenin piyasanın kullanımına açık olmasını sağlamak için, gün öncesi ve gün içi piyasa kapasite hesaplaması en azından bölgesel düzeyde koordine edilmelidir.

Girdileri, hesaplama yaklaşımını ve onaylama şartlarını belirlemek için ortak bölgesel kapasite hesaplama yöntemleri oluşturulur. Mevcut kapasiteye ilişkin bilgiler, etkin bir kapasite

9 EUPHEMIA Public Description, PCR Market Coupling Algorithm, 2018

10Elektrik piyasalarında veri sunma ve yayımlamaya dair (AT) 543/2013 sayılı ve 14 Haziran 2013 tarihli Tüzük

hesaplama sürecinden alınan en güncel bilgilere dayanarak zamanında güncellenmelidir. Ortak Kapasite Hesaplama yöntemleri, Kapasite Hesaplama Bölgeleri (CCR) düzeyinde geliştirilmelidir.

AB düzeyindeki CCR’lar, 06/2016 sayılı ACER Kararı¹¹ ile belirlenmiştir. Her bir CCR için, İSO’ların ortak yöntemler geliştirmesi, spesifik şartlarda anlaşması ve bunları onay için UDK’lara iletmesi zorunludur. Bu yöntemler arasında; a) bir ortak kapasite hesaplama yöntemi, b) bir koordineli tekrar tevzi ve karşılıklı ticaret yöntemi, c) geride kalma prosedürleri ve d) bir tekrar tevzi veya karşılıklı ticaret masraf paylaşma yöntemi.

İSO’lar, her bir CCR için, kapasite hesaplama yöntemlerini uygulaması için bir Koordineli Kapasite Hesaplayıcısı atamalı ve ayrıca Avrupa Ortak Şebeke Modelini (OŞM) ve İSO’lardan gelen bilgileri kullanarak gün öncesi, gün içi ve uzun vadeli zaman dilimleri için bölgeler arası kapasiteleri tanımlamalıdır.

3.3.2 OPTİMİZASYON S^ORUNU

Euphemia ile ilgili bilgiler, yalnızca “PCR Piyasaların Birleştirilmesi Algoritması Kamusal Tanımı”Error! Bookmark not defined.’nda verilmektedir; temel bileşenlerin ayrıntılı matematiksel temsili hakkında daha fazla bilgi yayımlanmamıştır.

Gün Öncesi piyasası işleyişindeki temel adımlar şunlardır:

1. Bir NEMO (Piyasa İşletmecisi), her bir fiyat teklifi bölgesinde, katılımcıların arz ve teklif siparişlerini (fiyat, hacim) toplar ve Sipariş Defterini oluşturur. Farklı türde Siparişler verilebilir:

a. Saatlik Toplu Siparişler: Yalnızca ara değerli siparişleri içeren parçalı doğrusal eğriler veya yalnızca adım adım siparişleri içeren aşamalı eğriler olarak sunulan en basit sunma yöntemidir.

b. Karmaşık Siparişler: Tek bir piyasa katılımcısına ait olan, farklı zaman dilimlerine yayılan ve bir bütün olarak saatlik alt siparişleri etkileyen karmaşık bir koşula bağlı, basit tedarikli aşamalı saatlik siparişler dizisi (saatlik alt siparişler olarak ifade edilir) olarak tanımlanır. Karmaşık koşullar iki türlüdür:

• Asgari Gelir Koşulları siparişleri

• Yük Gradyanı siparişleri

c. Blok Siparişler: Bir birimin işletilmesi, belirli bir fiyat limiti ile belirlenen koşulların oluşturulması (arz blok siparişler için asgari fiyat ve talep blok siparişler için maksimum fiyat), siparişin geçerli olduğu periyod sayısı, her bir periyod için farklı olabilecek hacim ve teklif verenin siparişi gerçekleştirmek isteyeceği asgari koşulları belirleyen asgari kabul oranına ilişkin koşullu tekliflerdir. Blok sipariş türleri şunlardır:

• Bağlantılı Blok Siparişler

• Özel Blok Sipariş Grupları

• Saatlik Esnek Siparişler

d. Fiyat sıralaması ve PUN Sıralaması: Fiyat sıralamaları, belirli bir zaman diliminde tanımlanan ve her biri için fiyat sıralama numarası belirlenen bireysel adım sıralamalarıdır. Bu numaralar da bu sipariş türünü içeren teklif bölgelerinde fiyat sıralamaları için kullanılır. Fiyat sıralama numarası ne kadar düşükse, kabul

11Kapasite Tahsisi ve Kısıt Yönetimi Kılavuzu oluşturan (AB) 2015/1222 sayılı ve 24 Temmuz 2015 tarihli Komisyon Tüzüğünün 15. maddesinin (1) paragrafı uyarınca Kapasite Hesaplama Bölgeleri (CCR) Tanımına Dair 06/2016 sayılı ve 17 Kasım 2016 tarihli ACER Kararı

önceliği de o kadar yüksek olur. PUN sıralamaları, PUN fiyatından elden çıkarılan özel bir talep fiyat sıralamasıdır (İtalya’da uygulanır).

2. Kapasite Hesaplama Yöntemi (CCM)’ni uygulayan İSO’lar, mevcut sınır ötesi kapasiteyi belirler. Bunu yaparken de aşağıdaki formüllerden birini kullanarak birleştirme algoritmasına dahil edilecek kısıtları oluşturur:

a. İki teklif bölgesi arasında sınır başına Mevcut Transfer Kapasitesi (ATC) Teklif bölgeleri arasındaki transferler yalnızca bu hatlara tahsis edilebilir.

b. Kritik kol başına Güç Transferi Dağıtım Faktörleri (PTDF) geliştirme. Belirli bir teklif bölgesinden gerçekleşen ihracatları etkileyen kısıtlara, PTDF matrisinde doğrusal form verilir.

3. Piyasaların Birleştirilmesi (EUPHEMIA)

a. Birleştirilen bütün bölgeler için günde bir kez takas fiyatı oluşturulur b. Piyasalar arasında siparişler eşleştirilir

c. Bu yüzden de sınır ötesi kapasitesi tahsis edilir.

Ülkeler arasındaki fiyat farklılığı, bazı iletim hatlarında yaşanan tıkanıklıklarla açıklanmalıdır.

4. Sonuçların NEMO’lara iletilmesi

a. Teklif bölgesinin katılımcılarına hacimler tahsis edilir b. Tevzi yönergeleri için İSO’lara bilgi verilir

c. İşlemlerde uzlaşma sağlanır.

Algoritmanın kritik tasarlama kuralı;

• kâr eden siparişlerin tamamen kabul edilmesi,

• zarar eden siparişlerin tamamen reddedilmesi,

• başabaş olan siparişlerin ise tamamen veya kısmen kabul edilmesidir.

Toplam refahı artırsa bile para kaybetme pahasına herhangi bir sipariş kabul edilemez (“Paradoksal Olarak Kabul Edilen Blok (PAB) olmaması” kuralı).

EUPHEMIA’nın temel hedefi, piyasa (takas ve Sipariş tanımlama kısıtları da dahil olmak üzere) ve şebeke kısıtlarını dikkate alarak sosyal refahı en üst düzeye ulaştırmaktır. Sosyal refah; tüketici artığı, üretici artığı ile enterkonneksiyonlara uygulanan tarifelerden elde edilen gelir ile birlikte sınır ötesi transferlerde kısıt kirası da dahil olmak üzere piyasa değerinin toplamıdır. Algoritma;

piyasa denge fiyatlarını, eşleştirilen hacimleri, her bir teklif bölgesinin net pozisyonunu ve enterkonektörlerden geçen akışı hesaplar.

3.3.3 AKIŞ TEMELLİ VS.KNİK

Sınır ötesi elektrik ticareti, İSO’lar tarafından geliştirilmesi ve uygulanması gereken, koordineli bir kapasite hesaplama ve tahsis mekanizması gerektirir. Teklif bölgeleri arasındaki ticari elektrik değiş tokuşunun, mevcut herhangi bir imkân (teknik) kullanılarak fiziksel olarak iletilmesini güvence altına almak amacıyla teklif bölgeleri arasında koordinasyon sağlanması önem arz eder.

Nitekim, elektrik akışları ticari anlaşmalarla kısıtlanamaz, fakat fizik kurallarına göre mevcut bütün şebeke kapasitesini kullanır. Örneğin, Almanya, Avusturya’ya elektrik ihraç ettiğinde veya Almanya’nın kuzeyinden güneyine elektrik iletme planı yaptığında, Almanya’daki şebeke içerisinde yaşanan muhtemel kısıtlar akışların takip edeceği yolda değişikliğe sebep olabilir ve bu

yüzden Almanya ve Avusturya arasındaki sınırı geçmektense Polonya ve Çek Cumhuriyeti şebekelerini takip ederek alternatif bir yol izleyebilir. Bu durumda, ticari işlem Almanya ve Avusturya teklif bölgeleri arasında gerçekleşmiş olsa da, fiziksel olarak ilgili akış Almanya - Polonya - Çekya - Avusturya sınırlarındaki mevcut transfer kapasitesini kullanmış ve Polonya ile Çekya sistemlerinin işleyişi üzerinde önemli bir etki bırakmıştır. Diğer teklif bölgelerinde gerçekleşen ticari işlemlerin sebep olduğu bu tür akışlara loop flow, yani devre akışları denir.

İSO’ların sınır ötesi kapasite hesaplama ve birleştirme algoritmalarına (bir gün öncesi ve gün içi) girdi sağlamak için gerekli verileri hazırlamada takip ettikleri sürecin genel olarak dört temel adımı bulunmaktadır:

A) Her bir İSO, kapasite hesaplamada kullanılan yönteme göre, ya ticari işlemler için sınır başına ve yön başına düşen mevcut kapasiteyi ya da bütün sınırlardaki yurtiçi şebeke ve enterkonneksiyonlar da dahil olmak üzere kendi genel şebekesinin fiziksel sınırlarını yansıtan kısıtları hesaplar.

B) Bütün İSO’lar, hesaplamalarının eşleştiğinden emin olmak ve kendi sistemlerinin uygunluğuna ilişkin girdi verilerini teyit etmek amacıyla koordinasyon kurmalıdır.

C) Doğrulandıktan sonra, halihazırda bilinen uzun vadeli atanan enerji akışlarını ve acil durumlarla başa çıkabilmek amacıyla ayrılması gereken güvenilirlik stoklarını da dikkate alarak mevcut kapasite ayarlanır.

D) Fiziksel olarak mevcut kapasiteye veya ticari kısıtlara dönüşen fiziksel iletim kısıtları hakkında doğrulanan bilgiler ile beslenen piyasa takası birleştirme algoritması aracılığıyla, katılımcı teklif bölgeleri arasında piyasa fiyatları ve sınır ötesi ticaret belirlenir.

Mevcut kapasite hesabı için İSO’lar iki yöntem kullanır: Mevcut Transfer Kapasitesi (ATC) yöntemi ve Akış Temelli (FB) yöntem. Her iki yöntem de tamamen uyumlaştırılmıştır ve bütün İSO’lar, tedarik teslimatını güvence altına almak ve piyasa işletimini kolaylaştırmak amacıyla aynı süreci izlerler. Orta Avrupa’daki şebekeler gibi sık yerleştirilen şebekelerde FB yöntemi tercih edilirken; iki teklif bölgesi arasındaki akış dağıtımının bölgedeki diğer teklif bölgeleri arasındaki elektrik akışlarından etkilenmediği bölgelerde ise ATC yöntemi uygulanabilir. Birleştirme algoritması, hem ATC hem de FB yöntemine göre hazırlanan bilgileri karşılayabilecek şekilde geliştirilmiştir.

3.3.3.1 Mevcut Transfer Kapasitesi (ATC) Yöntemi

ATC yöntemi, piyasaların birleştirilmesi süreci çerçevesinde, “koordineli net iletim kapasitesi (KNİK)” yöntemi olarak tanımlanır.

Her bir İSO, üretim, yük ve şebeke topolojisi hakkında arka plan verisi de dahil edecek şekilde ilgili teklif bölgesi için Bireysel Şebeke Modeli hazırlar. Her bir Bireysel Şebeke Modeli, referans dönemde iletim sisteminin koşulları ile alakalı İSO tahminlerini yansıtır. İletim sistemi koşulları, sistemde farklı zaman dilimlerinde yaşanan koşulları yansıtan temel senaryolara göre değerlendirilir. Bireysel şebeke modelleri; ister yurtiçi bileşenler isterse enterkonneksiyonlar olsun iletim sisteminin bölgesel düzeyde güvenlik analizi için kullanılacak şebeke unsurlarının tamamını içerir. Simülasyon sürecinde öngörüldüğü şekilde; piyasa katılımcılarının fiyat kotasyonları tarafından belirlenen muhtemel ticari akışların belirtilerini ortaya koymak için henüz yeterli spesifik piyasa bilgisi olmasa bile, İSO tarafından, farklı sınırlardaki enterkonneksiyonlar da dahil olmak üzere sistemin mevcut unsurlarına muhtemel akışlar tahsis edilir.

Her bir İSO; iletim gününe ilişkin tarihsel verilere ve tahminlere dayalı olarak ve muhtemel döngü akışlarını (loop flow) ve gerekli güvenlik stoklarını da dikkate alarak, kendi kontrol bölgesinin her sınırındaki bütün yönlerde Net Transfer Kapasitesini (NTC) belirler. Aslında, NTC, her bir sistemin

unsurlarının fiziksel özelliklerinin (her sınırdaki enterkonneksiyonlar) mevcut ticari alışveriş kapasitesine dönüşmesidir.

Teslimat gününden iki gün önce, İSO, teslimat gününde beklenen enerji akışı hakkındaki son düşüncelerini de katarak teslimattan önceki iki günün kısıt tahmin sürecini (D2CF) takip eder. Bu süreç, teslimat gününün belirli iki (2) saatinde beklenen akışlara yönelik tahmini de içerir. D2CF süreci takip edildikten sonra oluşturulan veri dosyası; sistem topolojileri, bakım takvimleri, beklenen kesintiler, üretim üniteleri, üretim ve kesintileri, en son yük tahminleri ve bildirilen değişim borsa programlarına ilişkin bilgileri içerir.

Bölgedeki tüm İSO’lardan alınan bütün bireysel D2CF dosyaları, şebekelerdeki güvenlik değerlendirilerek tek bir dosyada birleştirilir ve gerekli ise güvenlik ihlali durumunda dosyalar duruma göre uyarlanır. Her sınır için maksimum mevcut kapasite hesaplanır ve yön/sınır başına maksimum mevcut kapasite sınırları dahilindeki herhangi bir ticari alışveriş kombinasyonuna izin verilir.

Net Transfer Kapasitesi (NTC); ticari alışveriş için toplam mevcut kapasiteyi yansıtan Toplam Transfer Kapasitesi (TTC)’nden, İSO’larca acil durumda diğer sistemleri desteklemek adına enterkonneksiyonlarda mevcut bırakılması gereken asgari rezerv olan Transfer Güvenilirlik Stokunun çıkarılması ile hesaplanır.

Son olarak, Mevcut Transfer Kapasitesi (ATC), NTC değerinden halihazırda bilinen uzun vadeli atanmış enerji akışlarının çıkarılması ile hesaplanır.

Sınır ve yön başına düşen ticari alışveriş için belirlenen maksimum mevcut transfer kapasitesi, piyasa takası algoritması ile ithal edilir. Bu algoritmada ise sınır ötesi kapasite, sonraki teklif bölgelerinde verilen fiyat kotasyonlarına bağlı olarak ve herhangi bir güvenlik ihlalinin oluşmasını önleyecek şekilde izin verilen işlem aralığında tahsis edilir.

Özetleyecek olursak, ATC belirleme sürecinin temel özellikleri şunlardır:

- ATC, sınır ve yön başına hesaplanır. İSO’lar, tarihsel verilere göre hazırlanan senaryolardaki simülasyon sonuçlarına dayalı olarak kendi sistem sınırlarının her birine yönelik gerçekleşecek tahmini akışları önceden dağıtır. Simülasyonlar, yalnızca günlük bazda belirli iki saat için gerçekleştirilir.

- Sistemin işletimini güvence altına alarak, İSO’lar arasındaki eylemlerin koordinasyonu yoluyla veriler teyit edilir ve hesaplanan asgari NTC’ler seçilir.

- Toplam Mevcut Kapasite (TAC)’den Transfer Güvenliği Stokunun (TSM) çıkarılmasından sonra elde edilen ATC ve halihazırda bilinen, her bir sınır ve yön başına gerçekleşecek uzun vadeli atanan enerji akışlarına tahsis edilen kapasite hesaplanır.

- Sınır başına ticari olarak mevcut olan maksimum transfer kapasitesine ilişkin piyasaların birleştirilmesi algoritmasına veri girdisi sağlanır. Bununla birlikte, İSO’lar, kapasite hesaplama yönteminin uygulanmasındaki ilk adımlardan itibaren, sınırlar arasındaki toplam sınır ötesi kapasiteyi önceden tahmin ederek tahsis eder. Arz ve talep siparişlerini eşleştirme işlemi sebebiyle, birleştirme algoritması enerji akışlarına giden yalnızca belirli bir sınır ve yönde ATC tahsis eder.

3.3.3.2 Akış Temelli Yöntem

Akış Temelli (FB) Yöntem; teklif bölgeleri arasındaki bölgeler arası kapasitenin yüksek oranda birbirine bağımlı olduğu ve teklif bölgeleri içerisinde veya bu bölgeler boyunca gerçekleşen enerji işlemlerinden yüksek oranda etkilenen bölgeler için gün öncesi ve gün içi sınır ötesi kapasite hesaplamasında kullanılan birinci yaklaşım olarak düşünülmektedir.

Sık dokunan şebekelerde, gerçek fiziksel akışlar ile asıl gerçekleşen enerji alışverişi önemli ölçüde farklılık gösterebilir.

FB yönteminde, ATC yönteminde olduğu gibi yalnızca belirli sınırlardaki transferleri değil, teklif bölgeleri arasındaki enerji alışverişini etkileyebilecek bir takım fiziksel kısıtlar kullanılmaktadır.

Kapasite hesaplama yöntemi çıktısının her bir sınır ve yön için ticari olarak mevcut kapasitenin belirlenmesi olduğu ATC yönteminin aksine, FB yönteminde şebekenin tamamının fiziksel sınırlarını yansıtan kısıtlar tanımlanır. Şebeke, bir düğüm ve hat kombinasyonu ile temsil edilir ve düğümler bölgelerde toplanır.

FB kısıtları iki ayrı bileşen yoluyla sunulur:

a) Güç Transferi Dağıtım Faktörleri (PTDF): Şebekedeki bir düğümden diğerine kaydırılan güç zerki veya (düğümler bir bölgede toplandığından) belirli bir bölgedeki güç zerki sebebiyle, bir şebekenin belirli bir unsuru (iletim hattı, trafo) üzerindeki fiziksel akışın etkilendiği yolu tanımlar. Her bir düğüm için PTDF’ler, OŞM’nin diğer bütün düğümlerindeki zerki değiştirerek hesaplanır. Herhangi bir düğümde zerk edilen güç, şebekenin farklı unsurları boyunca dağılır (örn. iletim hatları) ve ilk düğüm için belirlenen PTDF matrisine göre bu zerkin akış göstereceği paralel yolları oluşturur. Belirli bir düğümün PTDF’si, güç zerkinin, bu ilk düğümü OŞM’deki diğer bütün düğümler ile doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan bütün unsurlara olan etkisinin yüzde olarak oranını ifade eder.

b) Kritik Şebeke Unsurlarındaki (CNE) Mevcut Stoklar: Kritik Şebeke Unsuru (CNE), sınır ötesi ticaret veya tekrar tevzi eylemlerinden önemli ölçüde etkilenen bir şebeke unsurudur (irtibat hattı, iç hat veya trafo) ve beklenmedik durumlar olarak adlandırılan belirli işletimsel koşullarda izlenip değerlendirilir. Beklenmedik durumlar; bir hattın, kablonun veya trafonun aniden devre dışı kalması, bir üretim ünitesinin devre dışı kalması veya (önemli ölçüdeki) yükün devre dışı kalması şeklinde şebekede gerçekleşebilecek olaylardır. Kritik Şebeke Unsurları, sınır ötesi ticaretten önemli ölçüde etkilenen iç hatlar da dahil bütün sınır ötesi hatlardan oluşur. Her bir Kritik Şebeke Unsuru için, hattın fiziksel sınırlarına dayanarak ve gerekli bütün güvenlik stoklarını da

Belgede EU IPA13/CS-02.a 2013 ENERJİ SEKTÖRÜ PROGRAMI FAZ 2 PROJESİ. Enerji Piyasalarının Geliştirilmesi (sayfa 21-28)