Pazarlama

Elektrik enerjisinin stoklama özelliği olmaması nedeniyle, üretiminin (arzın) mevcut tüketime (talebe) göre gerçekleştirilmesi zorunluluğu vardır.

Bu özelliği nedeniyle elektrik enerjisi üretim ve satışı faaliyetleri, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (DUY) çerçevesinde, 01.12.2009 tarihinden itibaren nakdi uygulamanın da başlatılmasıyla birlikte arzın talebe göre gerçek zamanlı olarak dengelendiği ve bu dengeleme sonucuna göre de mali uzlaştırmanın yapıldığı bir modelle yürütülmektedir.

Dengeleme mekanizması, ikili anlaşmaları tamamlayıcı nitelikte olup gün öncesi dengeleme ile gerçek zamanlı dengelemeden oluşan faaliyetleri kapsar. Gün öncesi dengeleme; piyasa katılımcılarının sözleşme taahhütleri ile üretim ve/veya tüketim planlarını gün öncesinde dengelemeleri amacıyla gerçekleştirilen faaliyetlerden oluşur ve Gün Öncesi Piyasası (GÖP) aracılığı ile yapılır.

TBMM’de 14.03.2013 tarihinde kabul edilip 30.03.2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile elektrik piyasası tekrar düzenlenmiş, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nu adı “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun” şeklinde değiştirilmiştir.

Kanun’un 10 uncu maddesi ile PMUM yerine 6 ay içerisinde EPİAŞ (Enerji Piyasası İşletme Anonim Şirketi) kurulması kararlaştırılmıştır. Bu şirket bu kanun dışında 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulmuş ve faaliyetine başlamıştır.

GÖP faaliyetleri ile mali uzlaştırma görevi TEİAŞ bünyesindeki Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi, DGP faaliyetleri ise TEİAŞ bünyesinde bulunan Yük Tevzi Merkezi (YTM) tarafından yerine getirilmektedir. İkili anlaşmalar çerçevesinde gerçekleştirilen enerji alış ve satışların bedeli ilgili katılımcılar arasında kendi anlaşmalarındaki fiyata göre karşılıklı fatura edilirken, doğrudan EPİAŞ’dan alınan ve EPİAŞ’a satılan enerji bedeli piyasada oluşan fiyatlara göre ilgili katılımcılar ile EPİAŞ arasında karşılıklı fatura edilmektedir. Yan hizmet bedelleri ise piyasada oluşan fiyatlara göre ilgili katılımcılar ile TEİAŞ’ın YTM arasında karşılıklı fatura edilmektedir.

EÜAŞ ürettiği elektriği TETAŞ’a toptan satarken, ihtiyaç halinde EPİAŞ’tan elektrik

almakta, üretim fazlası elektriği de EPİAŞ’a satarken;

703 Sayılı’nin 9 uncu Maddesi ile 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa eklenen Geçici 22 nci maddesi ile; Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte TETAŞ ve EÜAŞ, EÜAŞ bünyesinde birleştirilmiş, EÜAŞ kendi görevi yanında TETAŞ’ın da görevini yürütmeye başlamıştır.

Bu düzenlemelerden sonra EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 13.07.2018 tarih ve 32/133 sayılı Kararı ile Mülga TETAŞ’ın görevini yüklenen EÜAŞ tekrar yapılandırılmıştır.

Bu çerçevede; EÜAŞ’ta iş ve işlemlerin daha etkin ve verimli bir şekilde yerine getirilebilmesi ile devredilen mülga TETAŞ’ın görev, yetki ve sorumluluklarının aksamadan yürütülmesini teminen;

-Enerji Alış-Satış Daire Başkanlığı’nın kurulması,

-Mali İşler ve Finans Yönetimi Daire Başkanlığı’na bağlı “Enerji Alış Müdürlüğü” ile

“Enerji Satış Müdürlüğü” adı altında iki yeni müdürlük kurulması,

-Elektrik Piyasası Hizmetleri Daire Başkanlığı’na bağlı “Uzlaştırma İşlemleri Müdürlüğü” adı altında bir müdürlük kurulması,

Kararlaştırılmıştır.

TETAŞ Genel Müdürlüğü’nde Enerji Alış ve Enerji Satış adı altında iki daire başkanlığı varken TETAŞ’ın EÜAŞ’a katılmasından sonra birleştirilen Enerji Alış-Satış Daire Başkanlığı kurulması ile EÜAŞ bünyesinde ki Enerji Piyasası Hizmetleri Daire Başkanlığı ile birlikte görevini yürütürken;

EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 15.01.2019 tarih ve 3/4 sayılı kararı ile; Enerji Alış-Satış Daire Başkanlığının "Enerji Satış Daire Başkanlığı" ve "Enerji Alış Daire Başkanlığı"

şeklinde iki ayrı Başkanlık olarak yapılandırılması kararlaştırılmıştır.

Enerji Satış Daire Başkanlığı’nın başlıca görevleri;

-İlgili mevzuat kapsamında imzalanmış olan satış anlaşmalarını yürütmek,

-Mevzuat kapsamında elektrik enerjisi ve kapasitesi satımına ilişkin usul ve esasların hazırlanması ve/veya elektrik enerjisi satım anlaşmalarının yapılmasını koordine etmek ve yapılan anlaşmaların ilgili hükümlerini yürütmek,

-Mevzuata uygun olarak mübadele ve elektrik ihracatına ilişkin anlaşmaların yapılmasına ilişkin anlaşmaları koordine etmek ve yapılan anlaşmaları yürütmek,

-Enerji satışına ilişkin faturalara esas verilerin oluşturulmasını sağlamak, anlaşma hükümleri çerçevesinde tahsilatı yapılabilecek tutar için tahsilat işlemlerini ve varsa fark faturası işlemlerini başlatmak,

-İlgili birimlerle koordinasyon halinde çalışmak suretiyle Şirketin düzenlemeye tabi ve düzenlemeye tabi olmayan satış tarifelerini belirlemek, onaylanan tarifelere ilişkin iş ve işlemleri yapmak,

-Elektrik enerjisi satış sözleşmelerine ait gerekli teminat tutarlarının hesaplanmasına ilişkin iş ve işlemleri yapmak,

-Fiyat eşitleme mekanizması kapsamında ödeme yapılacak tutarların, gerekmesi halinde teminat hesaplamaları ve alacakların tahsilde mahsup edilmesine yönelik gerekli iş ve işlemleri tekemmül ettirmek ve uygulanmak üzere ilgili birime aktarmak, vb.

olarak belirlenmiştir.

1.5.6.1 Satışlar

EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 26.12.2012 tarih ve 57/396 sayılı ve 11.01.2013 tarih ve 1/15 sayılı kararları doğrultusunda, EÜAŞ ve TETAŞ arasında 17.01.2013 tarihinde, 01.01.2013 tarihinden geçerli ve bir yıl süreli yeni bir Elektrik Enerjisi Satış Anlaşması (ESA) imzalanmıştır. Söz konusu ESA süresi uzatılmak ve bazı değişiklik ve ilaveler yapılmak suretiyle 2017 yılında da uygulanmıştır.

703 Sayılı’nin 9 uncu Maddesi ile 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa eklenen Geçici 22 nci maddesi ile; Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte TETAŞ ve EÜAŞ, EÜAŞ bünyesinde birleştirilmiş, EÜAŞ kendi görevi yanında TETAŞ’ın da satış görevini yürütmeye başlamıştır. Bu nedenle; satış tablosunda TETAŞ’ın satış yaptığı kuruluşlara göre düzenlenmiştir.

EÜAŞ’ın 2018 yılında yaptığı elektrik satışları satış yapılan kurumlara göre aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Tablo 13: Satışlar

EÜAŞ’ın Hazine Müsteşarlığı’nın onayı doğrultusunda belirlenen 2018 yılı programının ilk durumunda; EÜAŞ’ın 2018 yılında toplam 42.756 GWh enerji satışı yapacağı, 4,9 milyar TL net hasılat elde edeceği ve ortalama satış fiyatının 11,42 kr/kWh olacağı öngörülmüştür.

703 Sayılı KHK’nin 9 uncu Maddesi ile 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa eklenen Geçici 22 maddesi ile TETAŞ’ın EÜAŞ’a devredilmesi ile yılın ikinci yarısında TETAŞ’ın satış faaliyetlerini de EÜAŞ üstlenmiş olup; satış miktarları EÜAŞ’ın doğrudan sattığı tutarlar yıllık, TETAŞ adına yaptığı satışlar 6 aylık olarak alınmıştır.

Cari yılda, EÜAŞ genelinde toplam 44.198 GWh satışa esas elektrik enerjisi üretilmiş, TETAŞ’ın almak zorunda olduğu enerji ve EPİAŞ’a satışlar tutarı 38.142 GWh ile birlikte EÜAŞ’ın toplam elektrik satış miktarı 82.325 GWh olarak gerçekleşmiştir.

EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun;

-27.12.2017 tarih ve 57/276 sayılı kararı ile de 01.01.2018 tarihinden itibaren TETAŞ’a satılacak elektrik fiyatının 11,86 kr/kWh olarak uygulanmasına,

-25.04.2018 tarih ve 16/65 sayılı kararı ile TETAŞ’a ikili anlaşma ile elektrik enerjisi birim satış fiyatının 1 Nisan 2018 tarihinden itibaren 9,86 kr/kWh olarak uygulanmasına,

-05.07.2018 tarih ve 30/130 sayılı kararı ile TETAŞ’a ikili anlaşma ile elektrik enerjisi birim satış fiyatının 1 Temmuz 2018 tarihinden itibaren 9,86 kr/kWh olarak uygulanmaya devam edilmesine,

karar verilmiştir.

2017 2018

Gerçekleşen Gerçekleşen

Miktar Birim fiyat Tutar Miktar Birim fiyat Tutar

(GWh) (kr/kWh) (Bin TL) (GWh) (kr/kWh) (Bin TL)

1- TETAŞ 39.243 9,28 3.640.656 18.325 11,01 2.019.946

2-ETKB Kuruluşları 474 29,67 140.657

3-21 EDAŞ 17.180 16,68 2.866.014

4-21 EPSAŞ 32.609 13,98 4.558.723

5-EDAŞ Aydınlatma 2.007 24,98 501.331

6-TEİAŞ İSKK 2.895 26,62 770.556

7-Diğer (TCDD, İç ih.) 564 38,67 2.181 166 32,01 53.125

8-EPİAŞ 7.985 21,93 1.750.786 8.669 28,84 2.499.772

9-Diğer Satışlar 65.507 958.353

Toplam 47.792 11,28 5.459.130 82.325 17,45 14.368.477

Satışlar

703 Sayılı KHK’nin 9 uncu Maddesi ile 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa eklenen Geçici 22 nci maddesi ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte TETAŞ ve EÜAŞ, EÜAŞ bünyesinde birleştirilmiştir. Bu düzenlemelerden sonra EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 13.07.2018 tarih ve 32/133 sayılı Kararı ile Mülga TETAŞ’ın görevini yüklenen EÜAŞ tekrar yapılandırılmıştır.

Bu çerçevede; EÜAŞ’ta iş ve işlemlerin daha etkin ve verimli bir şekilde yerine getirilebilmesi ile devredilen mülga TETAŞ’ın görev, yetki ve sorumluluklarının aksamadan yürütülmesini teminen;

-Enerji Alış-Satış Daire Başkanlığı’nın kurulması,

-Mali İşler ve Finans Yönetimi Daire Başkanlığı’na bağlı “Enerji Alış Müdürlüğü” ile

“Enerji Satış Müdürlüğü” adı altında iki yeni müdürlük kurulması,

-Elektrik Piyasası Hizmetleri Daire Başkanlığı’na bağlı “Uzlaştırma İşlemleri Müdürlüğü” adı altında bir müdürlük kurulması,

Kararlaştırılmıştır.

TETAŞ Genel Müdürlüğü’nde Enerji Alış ve Enerji Satış adı altında iki daire başkanlığı varken TETAŞ’ın EÜAŞ’a katılmasından sonra birleştirilen Enerji Alış-Satış Daire Başkanlığı kurulması ile EÜAŞ bünyesinde ki Enerji Piyasası Hizmetleri Daire Başkanlığı ile birlikte görevini yürütürken; EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 15.01.2019 tarih ve 3/4 sayılı kararı ile; Enerji Alış-Satış Daire Başkanlığının "Enerji Satış Daire Başkanlığı" ve "Enerji Alış Daire Başkanlığı" şeklinde iki ayrı Başkanlık olarak yapılandırılması kararlaştırılmıştır.

703 sayılı KHK’dan sonra TETAŞ’ın da görevini üstlenen EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 30.07.2018 tarih ve 34/136 sayılı Kararı ile; “2018 yılı gelir gereksimini karşılayacak, Hazine Müsteşarlığınca öngörülen Teşekkülün 2018 yılı mali hedeflerini tutturacak şekilde oluşturmak amacıyla; 01.08.2018 tarihinden itibaren; EDAŞ ve EPSAŞ’lara 17,361 Kr/kWh olarak belirlenen toptan satış fiyatının uygulanmasına, genel aydınlatma bedelinin 25,464 Kr/kWh olarak uygulanmasına karar verilmiştir.

EÜAŞ Yönetim Kurulu’nun 30.09.2018 tarih ve 44/182 sayılı Kararı ile; “30.07.2018 tarih ve 6 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi de dikkate alınarak yapılan çalışmalar sonucunda; 01.10.2018 tarihinden itibaren;

21 EDAŞ’a “teknik ve teknik olmayan kayıplar” için 17,361 Kr/kWh olarak belirlenen fiyatın uygulanması, “genel aydınlatma” kapsamında 21 EDAŞ’a satılacak olan aktif enerji

bedelinin genel aydınlatma yük profilleri dikkate alınarak aydınlatma bedelinin 25,464 Kr/kWh olarak uygulanması, 21 EPSAŞ’a 17,361 Kr/kWh olarak belirlenen toptan satış fiyatının uygulanması, ayrıca iletim sistemine doğrudan bağlı (İSDB) Teşekkülümüz müşterilerine, (Eti Alüminyum A.Ş. Hariç) EPDK’nın onayladığı Görevli Tedarik Şirketinden Enerji alan İletim Sistemi Kullanıcıları tarifelerinin uygulanması ile Teşekkülümüz toptan satış tarifelerinin onaylanmak ve incelenmek üzere EPDK’ya gönderilmesine ve Teşekkülümüz toptan satış tarife teklifinin onaylanması halinde tarifelerin uygulanması hususunda Genel Müdürlüğün yetkili kılınmasına,” karar verilmiştir.

30 Temmuz 2018 Tarih ve 6 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi şöyledir.

“Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğünün Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna Sunacağı Tarife Önerilerinde Enerji Birim Satış Fiyatlarının Ortalanma Maliyetinin Altında Belirleyebilmesine İlişkin Kararının yürürlüğe konulmasına, 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1 inci maddesi ile 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 29 uncu maddesi geregince karar verilmiştir.”

2018 yılında EÜAŞ’ın santrallerinde birim maliyet hidrolik santrallarda 7,14 kr/kWh, kömür santrallarında 24,04 kr/kWh, doğalgaz santrallarında 30,04 kr/kWh, paçal olarak 16,03 kr/kWh olarak gerçekleşmiştir.

703 Sayılı KHK’nın Geçici 22 nci maddesi ile EÜAŞ’a devredilen TETAŞ’ın görevleri arasında bulunan Yerli Kömür Santralleri, Yap-İşlet, Yap- İşlet-Devret ve İşletme Hakkı Devir Santrallarından 2018 yılının ikinci yarısında ve EPİAŞ’tan yıl içerisinde alınan elektriğin EÜAŞ’a maliyeti 31,47 kr/kWh üretilen ve satın alınan enerjinin paçal maliyeti de 23,18 kr/kWh olarak gerçekleşmiştir.

Aynı dönemde enerjinin ortalama satış fiyatı 17,45 Kr/kWh olarak gerçekleşmiş olup kilovatsaat başına zarar 5,73 krş olarak gerçekleşmiştir.

Bu fiyat tespitiyle EÜAŞ elektrik satış miktarı arttıkça zararı artar hale gelmiştir.

Bunun yanında; aldığı elektriğin parasını en geç bir ay içinde ödemesi gerekirken, sattığı elektriğin parasını tahsil etmesi gereken sürede tahsil edememesi nedeniyle nakit ve ödeme dar boğazına girmiştir. 2018 yıl sonu itibariyle 6,6 Milyar TL enerji alacağına karşılık 5 Milyar TL enerji borcu bulunmaktadır.

2018-Ağustos ayındaki döviz dalgalanmaları nedeniyle EDAŞ ve EPSAŞ’lar bu tarihten itibaren borçlarını ödememişler, EÜAŞ ise taahütlerini yerine getirebilmek için EÜAŞ Yönetim Kurulunun 20.12.2018 tarih ve 51/247 sayılı kararı ile finansman ihtiyacının karşılanabilmesi için 2 Milyar TL limitli ticari kredi kullanılması için bankalardan teklif alınması kararlaştırılmıştır. Bu tarihten itibaren çeşitli kamu bankalarından 90 gün vadeli spot kredi kullanılmıştır.

Bunun yanında 09.01.2019 tarihinde alınan Genel Müdürlük OLUR’u doğrultusunda vadesinde borcunu ödemeyen EDAŞ ve EPSAŞ’lar hakkında icrai takip başlatılmıştır. Bunun üzerine tahsilata başlanmış olup 31.03.2019 tarihi itibariyle EÜAŞ’ın EDAŞ ve EPSAŞ’lardan enerji alacağı 3,3 Milyar TL, enerji borcu 3,2 Milyar TL dir.

1.5.6.2 Satış Sonuçları

EÜAŞ’ın satış sonuçlarını gösteren çizelgeye aşağıda yer verilmiştir.

Tablo 14: Satış Sonuçları.

Satış programı 21.976.194 27.768.069 436.524 28.204.593 (6.228.399) (3,5) (4,5)

Geçen dönem satış

sonuçları 5.202.939 4.725.589 258.998 4.984.587 218.352 4,2 4,4

Programa göre fark (7.709.263) (9.529.629) (90.050) (9.619.679) (1.910.416) (4,0) (5,0)

Maliyetler ve satışlar bölümlerinde ayrıntılı olarak açıklanan nedenler sonucu 2017 yılında 5,2 Milyar TL olan net satış tutarı 2018 yılında 14,3 milyar TL’ye yükselmiştir. Satış

maliyeti toplamı da 5,0 milyar TL’den 18,5 milyar TL’ye yükselmesi sonucu 218 Milyon TL olan faaliyet karı 4,3 milyar TL zarara düşmüş olup, bunun sonucu olarak net satışlara göre kar oranı % 4,2’den % (3,3)’e, satış maliyetine göre kar oranı da %4,4’den %(4,3)’e düşmüştür.