Paydafl analizi

Paydafl analizi planlama ve çat›flmalar›n çözümü analizlerinde s›k s›k kullan›lan bir yöntemdir. Paydafl ‹ngi-lizce “bahsi yürüten veya bahse para koyan” kifli anlam›na gelen “stakeholder” kelimesinden gelmektedir.

Bugün bu kelime yayg›n olarak “bir kurumun amaçlar›na ulaflmas›n› etkileyen veya bundan etkilenen kifli veya grup” anlam›nda kullan›lmaktad›r. Paydafl analizinde ise, paydafl kelimesinin kapsam›n› tan›mlayan, bir anlamda kendi çal›flma alan›m›zd›r. Örne¤in, e¤er sa¤l›k alan›nda çal›flan bir örgütseniz, paydafllar›n›z en ge-nel biçimiyle sa¤l›k hizmetlerinden yaralananlar ve bu hizmeti sa¤layanlardan oluflacakt›r. Baflka bir deyifl-le paydafllar o alanla ilgili bireysel ve toplumsal aktördeyifl-lerden meydana gelir.

Paydafl analizi belirli bir konu ile ilgili paydafllar› o alandaki önemleri, karfl›l›kl› iliflkileri ve ç›karlar› temelin-de tan›mlamaya olanak sa¤layan bir dizi arac› içerir. Paydafl analizi;

• Var olan etkileflim kal›plar›n› ortaya ç›karmak,

• Alana yap›lacak müdahalelerin niteli¤ini gelifltirmek,

• Politikalar oluflturmak ve

• Çat›flmalar› öngörmek için yararl› bir yöntemdir (Ramirez, 1999).

Paydafl analizi farkl› alanlardaki çal›flmalarda, de¤iflik ögeler üzerinden tan›mlanmaktad›r. Örne¤in özel sek-tör paydafl analizine “paydafllar›n yönetimi” aç›s›ndan yaklafl›r ve bu analizi bir flirketin amaçlar› ve paydafl-lar› aras›ndaki karmafl›k iliflkileri ve uyum problemlerini anlayabilmek için bir araç olarak görür. Ekonomi politikas›nda ise paydafl analizi, farkl› aktörlerin tercihlerini dikkate alan bir yarar-maliyet analizi olarak ele al›n›r. Di¤er taraftan özellikle dezavantajl› gruplarla ilgili faaliyetlerde bulunan kurulufllar aç›s›ndan paydafl analizi kat›l›mc›l›¤› özendiren bir yöntemdir. Son olarak kalk›nma alan›nda çal›flan kurulufllar paydafl anali-zine toplumsal aktörlere iliflkin çat›flmalar›n çözümlenmesi aç›s›ndan yaklafl›rlar.

Paydafl analizinde paydafllar belirli ölçütler üzerinden ayr›flt›r›l›r ve gruplan›r. Bununla birlikte bu ölçütler ku-rulufltan kurulufla farkl›l›k göstermektedir, paydafl analizi için geçerli tek bir ölçüt yoktur. Unutulmamas› ge-reken en önemli nokta, ölçüt ne olursa olsun paydafl analizinin sadece olumlu veya sadece olumsuz aktör-lerin üzerinde yo¤unlaflmamas› gerekti¤idir. De¤iflik örneklerden flu tür ölçütaktör-lerin ön plana ç›kt›¤›n› görmek-teyiz:

Sosyo-kültürel

• Baz› derneklere iliflkin –hakl› veya haks›z–

olarak özellikle internet medyas›ndaki iddialar örgütlenme özgürlü¤ü üzerinde olumsuz bir bask› yarat›yor

• Özelde dernekler kanunu, genelde örgütlenme özgürlü¤ü konusunda çal›flan kurulufl say›s›

artt›.

• Medya örgütlenme özgürlü¤ü konusuna karfl›

ilgisiz. ‹fade özgürlü¤ü yo¤un bir biçimde tart›fl›lmakta.

• Büyük flehirlerin d›fl›ndaki örgüt say›s›nda ve faaliyetlerinde bir art›fl var

• Sivil toplum kurulufllar›na yönelik e¤itim çal›flmalar› artt›

Teknolojik

• Derneklere iliflkin hizmetler kanunu özellikle komünikasyon alan›ndaki geliflmeler sayesinde kolaylaflt›r›labilir

• Örgütlenme özgürlü¤ü ile ilgili bilgilere ulaflmak kolaylaflt›. Ancak, uygulamada karfl›lafl›lan sorunlar için hâlâ hukuki

uzmanl›¤a ve uygulamal› rehberli¤e ihtiyaç var

• Her paydafl›n göreli gücü ve ç›kar›

• Paydafllar›n önemi ve etki gücü

• Paydafllar›n “farkl› flapkalar›”

• Paydafllar›n iliflkili oldu¤u a¤lar, koalisyonlar ve siyasi tercihler (Ramirez, 1999).

Grimble ve Wellard (1996) paydafl analizini gerçeklefltirirken at›lacak ad›mlar› flu biçimde s›ralam›flt›r:

• Paydafl analizinin temel amac›n›n tan›mlanmas›

• Sistemin ve sistemdeki ana karar-vericilerin anlafl›lmas›

• Birincil ve ikincil paydafllar›n belirlenmesi

• Paydafllar›n ç›karlar›n›n, özelliklerinin ve koflullar›n›n tan›mlanmas›

• Paydafllarla iliflkilere iliflkin seçeneklerin tan›mlanmas›

Paydafl analizi ile ilgili temel sorunlardan bir tanesi içeride ve d›flar›da b›rak›lan aktörlerin neye göre belir-lendi¤idir. Bir kuruluflun hangi ölçütler üzerinden bu aktörleri belirledi¤i etkili olmakla birlikte, analizin ge-çerlili¤i aç›s›ndan önemli bir etken de kapsaml› bir analizin maliyetidir. Paydafl analizindeki aktörlerin say›-s›n› ve çeflitlili¤ini saptamakta, bu ifl için ayr›lan zaman ve kaynak, uzman bilgisine duyulan ihtiyaç ve bilgi-ye eriflim olanaklar›n›n varl›¤› bir k›s›t olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Yine özel sektör için paydafllar›n belir-lenmesindeki ölçütler çok daha netken, sivil toplum kurulufllar›nda paydafllar›n kim olduklar› ve önem de-receleri konusunda görüfl birli¤i sa¤lamak daha çetrefil bir ifltir. Hemen her konuda paydafl say›s› sonsuza gidebilece¤inden, bu tür bir analizde kapsama al›nacak kümenin s›n›rlar›n›n belirlenmesi asl›nda analizin en önemli bölümüdür. S›n›rlar›n belirlenmesinde kullan›lacak ölçütlerden biri, ele ald›¤›m›z paydafllar›n kendi-lerini bizim faaliyet (problem) alan›m›za ait görüp görmedikleri olabilir.

Paydafl analizi stratejik planlamadan operasyonel planlamaya de¤iflik kapsamlarda kullan›labilecek bir yön-temdir. Ancak paydafl analizinde ele al›nacak aktörlerin çeflitlili¤i analizin amac› ve kapsad›¤› dönemle ba¤-lant›l› olacakt›r.

Paydafl analizi tek bir kifli taraf›ndan yap›labilece¤i gibi, grup halinde de yap›labilir. Analiz öncesinde özellik-le karmafl›k ve örgütün bilgisinin s›n›rl› oldu¤u alanlarda ön araflt›rma yapmak, baz› paydafllar›n tutumlar›-n› anlamak için görüflmelerde bulunmak yararl› olabilir. E¤er paydafl analizi grup halinde yap›l›yorsa ad› ge-çen kifli, grup ve kurulufllarla ilgili flu tür sorular sormak çal›flmay› kolaylaflt›racakt›r:

• Bu kifli veya kuruluflun örgütümüzle ne gibi bir ba¤› var?

• Bizimle olan iliflkisinden beklentileri ne?

• Örgütümüze yapabilecekleri katk›lar ne?

• Örgütümüze verebilecekleri zararlar ne?

• Bu paydaflla zaten bir iliflkimiz var m›? Yoksa kurulmas› gerekmekte mi?

Paydafl analizini bir tablo veya diyagram/harita üzerinde özetleyebilirsiniz. Örne¤in yukar›daki sorulardan yola ç›karak Tablo 3.8’dekine benzer bir tablo oluflturabilirsiniz.

Tablo 3.8: Paydafl analizi matrisi

Paydafl Örgütümüzle

olan ba¤›n niteli¤i ne?

Bizimle olan iliflkisinden beklentisi ne?

Örgütümüze ne gibi katk›lar›

veya zararlar›

olabilir?

Halihaz›rda iliflkimiz var m›? Varsa olumlu mu olumsuz mu?

Örgütümüz üzerindeki etkisi ne?

Bu listedeki hangi paydaflla iliflkili? Bu

‹liflki olumlu mu olumsuz mu?

1.

2.

3.

Ba¤ Beklentiler Potansiyel Durum Etki Etkileflim

Paydafl analizini harita biçiminde ifade etmek, paydafllar›n›z aras›ndaki iliflkileri gösterece¤i için farkl› bir ba-k›fl aç›s› sa¤layabilir.

Paydafl analizi stratejik bir araçt›r ve stratejilerin gelifltirilmesinde kullan›l›r. Bu nedenle paydafl analizinin, strateji gelifltirirken kullan›lacak bir forma dönüfltürülmesi yararl› olacakt›r. Genelde paydafl olarak tan›m-lad›¤›m›z kifli ve gruplar dört ayr› konumda olabilirler: olumlu, belirsiz, olumsuz veya etkisi marjinal. Bu dört ayr› konumdaki paydafllarla kuraca¤›m›z iliflkilerdeki genel stratejileri de göz önüne ald›¤›m›zda karfl›m›za tablo 3.9’daki gibi bir tablo ç›kar:

Helsinki Yurttafllar Derne¤i Örgütlenme Özgürlü¤ü Projesi paydafl analizinden bir bölüm:

Paydafl Örgütümüzle

Ba¤ Beklentiler Potansiyel Durum Etki Etkileflim

ÖRNEK IX

Tablo 3.9: Paydafl analizi matrisi

iflaretinin oldu¤u kombinasyonlar normal flartlar alt›nda en optimal stratejilerdir. Bununla birlikte amaçlar do¤rultusunda farkl› paydafllar karfl›s›nda farkl› stratejiler tercih edilebilece¤i gibi, belirli strateji-lerin kullan›lmas› sayesinde paydafllarla olan iliflkistrateji-lerin niteli¤i zaman içerisinde de¤ifliklik gösterebilir.