Past participle (geçmiş zaman partisibi)

Cermen dillerinin genel özelliği olan eylemlerin kuvvetli ve zayıf olarak iki biçimde çekime girmesi İngilizcenin zamanlarını, partisip yapılarını, edilgenlik yapısını vb. etkiler. Regular (düzenli) ve irregular (düzensiz) verbs (eylemler) olarak ikiye ayrılan eylemler, düzensiz olmaları durumunda kuvvetli çekime, düzenli olmaları durumunda zayıf çekime girer. Geçmiş zaman partisibi de bu çekimlere giren yapılardan biridir. Düzenli eylemlerde eylem kökünün sonuna -ed ekinin gelmesiyle oluşur. Eski İngilizcede -ed, -ad ve -od biçimlerinde görülen (Online Etymology Dictionary, -ed, 12.04.2019) bu ek, kök sonunda e sesini barındıran eylemlere -d biçiminde gelir. Düzensiz eylemlerde ise eylem özel bir çekime girer. Bu çekimler sırasında iç seslerde değişiklik olabilir. Bununla birlikte bazı eylemlerin mastar biçimi ile partisip biçimi aynıdır: work > worked (çalışmak), love > loved (sevmek); write > written (yazmak), swim > swum (yüzmek), put > put (koymak) vb.

Geniş zaman partisibi gibi geçmiş zaman partisibinin de kullanım alanları çeşitlidir. İngilizcenin en önemli yapılarından olan bazı zaman kipleri ve edilgenlik yapısı geçmiş zaman partisibiyle kurulur:

Present Perfect Tense (Geçmiş Zaman): İngilizcenin üç geçmiş zamanından (past, present perfect, past perfect) biridir. Bu zaman diliminde kullanılan olay geçmişte yapılmıştır. Fakat geçmişte yapılan bu eylem ya şimdiki zamanda devam eder ya da en azından eylemin etkisi sürer. Eylemin yapıldığı zaman kesin olarak bilinmiyorsa

61

yine present perfect zaman dilimi kullanılır. Bu nedenle bu zaman, asıl geçmiş zaman olan simple past tense ile geniş zaman olan simple present tense arasında kabul edilir. Bu cümlelerin kurulum biçimi şöyledir:

Özne + Yardımcı Eylem (have) + Geçmiş Zaman Partisibi + Nesne

Bu zaman diliminin yardımcı eylemi have cümlede kişi, sayı vb. çekimlerine giren eylemdir. Geçmiş zaman partisibi ise yardımcı eylemden sonra yer alır. Diğer cümle ögeleri geçmiş zaman partisibinden sonra sıralanır. Ancak bazı durumlarda özellikle zaman zarfları yardımcı eylem ile partisip arasına girebilir: ‘He has just gone out’ (Dışarı henüz çıktı) (Thomson & Martinet, 1986).

Past Perfect Tense (Geçmiş Zamanın Hikâyesi): İngilizcenin üç geçmiş zamanından biridir. Geçmişte yapılıp sona eren ve nakledilen, çoğunlukla da geçmişte gerçekleşen iki olaydan daha önce yapılanı aktarmak için kullanılan zaman dilimidir. Past perfect zamanda kurulan cümle, yapı olarak present perfect zamanda kurulanlara benzer. Ancak yardımcı eylem olarak have yerine, bu eylemin past tense biçimi olan had kullanılır. Bu cümlelerin kurulum biçimi şöyledir:

Özne + Yardımcı Eylemin Past Şekli (had) + Geçmiş Zaman Partisibi + Nesne

Yine present perfect cümlelerdeki gibi kişiye ve sayıya bağlanan eylem yardımcı eylemdir. Geçmiş zaman partisibi yardımcı eylemin ardından, diğer cümle ögeleri ise partisipten sonra yer alır: ‘When I arrived, Ann had just left’ (Ben geldiğimde Ann yeni gitmişti) (Thomson & Martinet, 1986).

Future Perfect Tense (Gelecekte Bitmiş Zaman): İngilizcenin iki gelecek zamanından biridir. Gelecekte geçmiş zaman olarak bilinir. Gelecekte gerçekleşip bitecek bir olayı aktarmak için kullanılır. Gelecek ve bitmişlik özelliği nedeniyle future ve perfect zamanların birleşiminden oluşur. Bu cümlelerin kurulum biçimi şöyledir:

Özne + Yardımcı Eylem (will) + İnfinitif (have) + Geçmiş Zaman Partisibi + Nesne

Future perfect yapısında kişiye, sayıya vb. bağlanan eylem will yardımcı eylemidir. Bitmişliği gösteren perfect görünüşe sahip yapı ise yardımcı eylemden sonra infinitif + partisip biçiminde bulunur: ‘By the end of the year I will have saved £600’ (Yıl sonunda 600£ biriktirmiş olacağım) (Thomson & Martinet, 1986).

Passive Voice (Edilgen Çatı): İngilizcenin edilgen cümleleri için yardımcı eylem be ile geçmiş zaman partisibi kullanılır. Zaman, kişi ve sayıya bağlanan eylem be

62

yardımcı eylemidir. Partisip, edilgen yapının yardımcı eyleminden sonra gelir. Bu cümlelerin kurulum biçimi şöyledir:

Özne + Edilgen Yapının Yardımcı Eylemi (be) + Geçmiş Zaman Partisibi + Diğer Ögeler

Present Perfect, Past Perfect, Future, Future Perfect, Present Continuous, Past Continuous ve tarz eylemlerle kurulan cümlelerde edilgen yapının yardımcı eylemi olan be, bu zamanların yardımcı eyleminden ya da tarz eylemlerden sonra gelir. Geçmiş zaman partisibi ise be eylemini izler. Bu durumda çekime giren eylem, bu zamanların yardımcı eylemi ya da tarz eylemin kendisidir: ‘The window was broken’ (Pencere kırıldı), ‘Wolves have been seen in the streets’ (Kurtlar sokakta görüldü) (Thomson & Martinet, 1986).

Bir yardımcı eylemi bulunan ana zamanların (present perfect, past perfect, future ve future perfect) sürekli biçimlerinde edilgen yapı kullanılmaz. Bu durumda edilgen yapıda kullanılabilen sürekli zamanlar sadece present continuous (şimdiki zaman) ve past continuous (sürekli geçmiş zaman) olur.

Attribut (Niteleyici) / Participle Phrases (Partisip Öbekleri): Çoğunlukla geçmiş zamanı bildiren past participle, edilgen anlam ifade eder (Poutsma, 1923). Söz diziminde genellikle niteleyici, yani sıfat olarak kullanıldığı için nitelediği adın önüne ya da ana yardımcı eylemden sonra gelir. Genellikle bitmiş görünüşlü eylemlerin sıfatını ifade eder: ‘a written report’ (yazılmış bir rapor), ‘blocked roads’ (tıkanmış yollar) (Thomson & Martinet, 1986). Bu yapılar, ilgi cümleleri yerine de kullanılabilir. Bu durumda nitelediği addan sonra öbek olarak gelen bu partisibin diğer partisipten tek farkı, yerine kullanıldığı ilgi cümlesinin edilgen çatılı olmasıdır. Connecting Main Clauses (Ana Cümleleri Bağlama): Geçmiş zaman partisiplerinin öbek olarak kullanılması, iki ana cümlenin birleştirileceği durumlarda da olasıdır. Ancak bu cümleler neden-sonuç vb. ilişkisiyle birbirine bağlıdır. Partisip öbeği yine edilgen anlamda olmalıdır ve cümlede zarf gibi işler: ‘Weakened by successive storms, the bridge was no longer safe < The bridge had been weakened by successive storms and was no longer safe’ (Etkili fırtınalar zayıflattığı için köprü artık güvenli değildi) (Thomson & Martinet, 1986).

3.3.2.3. Nominalisation (adlaştırma)

İngilizcede niteleyicilerde adlaştırma oldukça nadir görülür. Dolayısıyla sıfat olarak kullanılan partisip yapılarında da adlaştırmaya çok az rastlanır. Bu partisipler

63

adlaştırılacağı zaman çoğunlukla one/ones zamiri kullanılır ve partisip -ya da sıfat- bu zamiri niteler. Ancak İngilizcede nadiren de olsa -örneğin edebî eserlerde- bu zamirler kullanılmadan yapılan adlaştırmalara rastlanır. Bu durumda partisip -ya da sıfat- olan sözcük tanımlık, iyelik zamiri vb. alarak tam bir ad gibi işlev görür: Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler > All loving and loved ones on earth will wait in vain (Eser, 2008, 05.12.2018); In vain will the loving and beloved wait (Eser, 2008, 05.12.2018).