Para Swapı(Currency Swap)

Para swapı veya diğer bir ifade ile döviz swapları(currency swap), bir tarafın belirli bir dövize bağlı borcunun, başka bir tarafın farklı bir döviz cinsinden olan borcu ile değiş tokuş

edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Alınan paralar taraflar arasında öngörülen süreler sonunda geri verileceğinden ve taraflar sözleşme sonunda geçerli olacak olan kuru bildiklerinden ortada döviz kuru riski söz konusu olmamaktadır. Bu nedenden dolayı swap işlemlerine taraf olanlar, bu yolla istedikleri para cinsinden uzun vadeli kredi sağlamış ve döviz pozisyonlarını denkleştirme olanağı elde etmiş olmaktadırlar.

Swap işlemleri, aynı zamanda faizleri de kapsayabilmektedir. Bu bağlamda, para swap’ ı bir borç tutarı ve buna bağlı olan faiz yükümlülüğünün, bir diğer para biri üzerinden, eşit sermaye tutarı ve buna ait olan faiz yükümlülükleri ile değiştirilmesi olarak da ifade edilebilir.

Bu çerçevede tipik bir para swap’ ında 3 temel aşama söz konusu olmakta olup bu aşamalar şunlardır;

- Farklı paralara gerek duyan iki borçlu ana para tutarlarını karşılıklı olarak değiştirirler(spot):

- Swap sözleşmesi boyunca faiz ödemeleri de değiştirilmektedir:

- Sözleşme sonunda ise anaparalar iade edilmektedir(forward):

BORÇLU X

BORÇLU Y ARACI

KURULUŞ Fr.

Anapara

ABD.

Anapara

Fr.

Anapara

ABD.

Anapara

BORÇLU X

BORÇLU Y ARACI

KURULUŞ ABD Faiz

Fr. Faiz

ABD Faiz

Fr. Faiz

Para swap’ ı eski bir finansal teknik olmasına rağmen, faiz swap’ ına nazaran daha düşük piyasa hacine sahip bulunmaktadır. Para swap’ larının gelişiminden önce, bir çok hususta swap’ a benzerlik gösteren paralel borçlanmalar(parallel loan) kullanılmıştır.

Herhangi bir döviz üzerinden sabit faizli olarak yapılan borçlanmalar, başka bir döviz üzerinden değişken faiz oranı ile ödenebilmektedir. Bu nedenle para swap’ ları, para kontrollerinin ve para blokajının neden olduğu paralel borçlanmalardan kaynaklanmıştır. Bu çerçevede de para swap’ ı, paralel borçlanmanın neden olduğu sorunların da ortadan kalmasına neden olmuştur.

Para swap’ ını krediden ayıran faktörlerden birisi, karşılıklı yükümlülüklerin bir birine bağlı olmasıdır. Para swap’ ları, vadeli şarta bağlı yükümlülükler ortaya koyduğundan, bilanço dışı işlemler içersinde yer almaktadırlar. Bu çerçevede taraflar arasında para swap’

ının yapılmasının başlıca iki nedeni bulunmaktadır. Bunlar;

- İstenen döviz türünden kredi bulunamaması ve başka döviz türünden kredi bulunup bunun istenen döviz cinsinden swap edilmesi,

- Daha düşük faizlerle kaynak sağlamak maksadıyla, istenen döviz türü yerine, daha düşük faiz yükü getiren başka döviz türünden kredi temin edilip, istenen döviz cinsine swap yapılır.

Para swap’ ları; sabit faizli para swap’ ı, sabit faizden değişken faize para swap’ ı ve değişken faizden sabir faize para swap’ ı olmak üzere 3 şekilde gerçekleşebilmektedir.

2.2.1.1. Sabit Faizli Para Swapı(Fixed to Fixed Cross Currency Swap)

Sabit faizden sabit faize para swap’ ında, her hangi bir döviz üzerindeki sabit faiz ödemeleri, başka bir döviz üzerindeki sabit faiz ödemeleri ile değiş tokuş edilmektedir.

Taraflar arasında sabit faizden sabit faize yapılan swap’ ların başlıca nedenleri olarak şunlar sıralanmaktadır:

- Daha ucuz kaynak sağlayarak kaynak maliyetinden tasarruf elde etmek,

BORÇLU X

BORÇLU Y ARACI

KURULUŞ Anapara

Anapara

Anapara

Anapara

- Girilemeyen finansal piyasalara bu yolla girerek etkinlik kazanma,

- Yerel finansal piyasaların kaynak gereksinimini karşılayamaması durumunda ihtiyaç duyulan kaynakların uluslararsı pazarlarda karşılanmasına olanak sağlamak.

Traflar arasında yapılan sabit faizden sabit faize para swap’ ı ile değişken faizden sabit faize para swap’ ı arasında çok fazla bir fark söz konusu değildir. Bunlar arasındaki tek fark;

değiştirilen faiz ödemelerinin sabit faizli olmasıdır. Bu çerçevede para swap’ ı yapılırken aşağıda ifade edilen hususlara dikkate edilmesi gerekmektedir:

- Swap yarak sağlanankaynağın maliyetinin, borçlanma maliyetinden yüksek omamasına dikkat edilmelidir.

- Karşı tarafın kredi değerliliğinin yüksek(kredi riskinin düşük) olmasına özen gösterilmelidir.

- Döviz kuru riskinin oluşturulmaması yönünde gayret gösterilmelidir.

Para Swap’ larında, swap işlemine taraf olanlar, borçlandıkları değil kullandıkları paranın faizini ödemelidirler. Bu bağlamda swap işlmelerinde saptanacak olan swap fiyatı, iki tarafın faiz farkını yansıtıcı olmalıdır. Swap fiyatı aşağıdaki formül aracılığı ile

i ; Baz paranın yıllık faiz oranını,b

T; Swap süresini,

i ; Kotasyona ilişkin olarak birinci paranın faiz oranını göstermektedir.a

Swap kuru; değişik bir yöntem olarak aşağıdaki formüller yardımıyla da

2.2.1.2. Değişken Faiz-Değişken Faiz Para Swapı(Floating to Floating Currency Swap)

Para swap’ ının bu türünde, tarafların karşılıklı olarak ödedikleri faiz, Libor, Prime vb.

bir endekse dayanmakta olup, sabit bir nitelik göstermemektedir. Bu swap’ lar, herhangi bir döviz türünden değişken faiz ile borçlananlara, bu borcu başka bir değişken faizli döviz borcu ile değiştirme olanağı sunmaktadır. Bu şekilde de, değişken faiz piyasalarındaki karşılaştırmalı borçlanma avantajlarından yararlanılmış olunmaktadır.

2.2.1.3. Sabit Faizden Değişken Faize Para Swapı(Fixed to Floating Currency Swap)

Para swap’ ının bu türünde ise, iki farklı para birimi yanısıra iki farklı da faiz türü söz konusudur. Bu swap türünde, vade sonundaki anapara ödemeleri de dahil olmak üzere, taraflardan birisi değişken faizli belirli para birimi üzerinden borcunu, sabit faizli başka bir para birimine dönüştürürken; karşı taraf ise, sabit faizli borcunu değişken faizli başka bir para birimine dönüştürmektedir.

Taraflar, kendileri açısından üstünlüğe sahip oldukları finans piyasalarında ilgili para birimleri üzerinden fon sağlamakta, daha sonra farklı para birimlerinden sağlanan bu fonları, belirli bir kur üzerinden geri ödenmek koşuluyla karşılıklı olarak değiştirmektedirler. Taraflar arasında sağlanan fonlardan birisi değişken faizli, karşıt para birimi ise sabit faizli olmakta ve swap anlaşması, vade boyunca faizlerin karşılıklı olarak tarafların bir birine ödemesini kapsamaktadır.