Osmanlı Dönemi’nde “Aziz Ġvan Rilski” Manastırı

1382 yılında Sofya şehri Osmanlı orduları tarafından ele geçirilmiştir. 1389 yılında ise Sultan I. Murad, Samokov, Köstendil ve Kosovo Pole seyahatinde iken bütün Rila keşişleri Sultanın ordusuyla Dupnica civarında karşılaşıp Sultandan ―Aziz Rilski‖ Manastırı‘na bir zarar vermemesini talep etmişlerdir. Bu talep üzerine Sultan I. Murad, Rila Manastırı‘nın ve sahip olduğu toprakların muhafaza edilmesini bir fermanla bildirmiştir.154

151

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s.17; Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez

Vekovete, s. 48.

152

Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez Vekovete, s. 49.

153_{İvan Duycev, Rilski Manastir İstoricesko Minalo i Pametnici, s. 20.} 154

47

Daha sonra tahta geçen sultan I. Bayazid (1389-1402) ve sultan I. Mehmet (1413-1421) de manastırın haklarını garanti eden, özel fermanlar çıkarmışlardır. Anlaşıldığı gibi bu dönemlerde sultanlar ve paşalar, Rila Manastırı‘na çok saygı göstermişler ve hatta büyük mumlar ve başka hediyeler göndermişlerdir.155

Ancak XV. yüzyılın ilk yarısında sultan II. Murad (1421-1451) döneminde ―Aziz Rilski‖ manastırı belirsiz bir eşkıya grubu tarafından soyulmuş ve yıkılmıştır. Bu olaylar o dönemde yaşamış olan Vladislav Gramatik ve Dimitır Kantakuzin tarafından doğrulanmıştır. Onlara göre keşişlerin bir kısmı öldürülmüş, bir kısmı ise Sveta gora, Krupnik, Sırbistan, Romanya ve Rusya‘ya kaçarak kurtuluşu bulmuşlardır. Bu manastırdan sadece Hrelyo‘nun taştan yapmış olduğu kule ve kilise kalmıştır.156

Sultan II. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) (1451-1481) döneminde, manastır tekrar eski haklarını elde etmiş ve yeniden inşa edilmiştir. Yenileyici olarak ―Granica‖ köyünde yaşayan, Krupnik Episkop‘un oğulları Yoasaf, David ve Teofan çıkmıştır. Bu üç keşiş 1460 yılına kadar kendi imkânları ve halktan topladıkları bağışlarla manastırı yenilemişlerdir.157

Yenilenmiş manastırın baş keşişi olarak en büyük kardeş Yoasaf seçilmiştir. O, sultan II. Mehmet ile görüşerek manastırın hiçbir vergi ödememesini sağlamıştır. Yoasaf 1463 yılında vefat edince, yerine diğer kardeş David seçilmiştir. O muhtemel bir işgalde manastırın değerlerini muhafaza edebilmeleri için Sveta Gora‘da bulunan Rus ―Aziz Panteleymon‖ manastırıyla eski bağlantılarını yenilemiş ve iki manastır arasında 1466 yılında anlaşma imzalanmıştır.158

Bu anlaşmanın metni bugün, Rila Manastırı‘nın kütüphanesinde bulunmaktadır. 1479 yılında David‘in ölümünden sonra yerine en küçük kardeş Teofan seçilmiştir. Kardeşler arasında en okumuş ve en aydın olan, Teofan‘dı. Vladislav Gramatik onun hakkında şöyle yazmıştır. “Çok yetenekli ve akıllı biri, 1480 yılından sonra bizzat

manastır yazarlarının faaliyetlerini yönetiyordu. ‖159

155

Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez Vekovete, s. 50.

156

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 31.

157_{İvan Duycev, Rilski Manastir İstoricesko Minalo i Pametnici, s. 22.} 158

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 32.

159

48

Önceki sultanlar tarafından Aziz Rilski Manastırı‘na verilen haklar, XV. yüzyılın sonlarında da sultan II. Bayazid (1481-1512) tarafından doğrulanmıştır. 20 Ağustos 1493 tarihinde sultan II. Bayazid özel bir ferman yazarak, Küstendil sancağının sorumlusuna göndermiştir. Bu fermanın yazılış nedeni, bazı Osmanlı askerlerinin manastıra gelip keşişlere eziyet etmesi, ücretini ödemeden kendilerine yiyecek ve içecek vermelerini istemeleridir. Bu fermanla Sultan, suçluların mahkemeye sevk edilmesini ve suçlu olduklarının ispatlanması durumunda, onlara çetin bir ceza verilmesini ve bir daha manastıra girmemelerini emretmiştir.160

Yavuz Sultan Selim (1512-1520), 1 Şubat 1516 ve 12 Nisan 1519 tarihlerinde yazdığı iki ferman ile manastırın haklarını garanti altına almış ve bazı vergileri kaldırmıştır. Daha sonra tahta geçen Osmanlı padişahı Kanûnî Sultan Süleyman (1520- 1566) 12 Aralık 1520 senesinde Rila keşişlerinin talebi üzerine manastırın mülkiyetlerini savunan bir ferman yazmıştır.161

27 Mart 1640 tarihinde, Sultan İbrahim (1640-1648) tarafından yazılan bir fermandan, Müsli Ağa‘nın Aziz Rilski manastırından yasa dışı, ağır vergiler almaya çalıştığı anlaşılır. Sultan IV. Mehmet (1648-1687) döneminde de bazı Osmanlı askerleri manastırdan yasa dışı vergiler almaya çalışmışlardır. Bundan dolayı 27 Mart 1685 tarihinde, sultan, manastıra yeni bir ferman yazmıştır. Sultan bu fermanı Sofya, Küstendil ve Dupnica kadılarına gönderip karışıklıkları ve adaletsizlikleri çözmelerini emretmiştir.162

Görüldüğü gibi asırlar boyunca manastıra ve sahip olduğu topraklara yapılan hücumlara, Osmanlı Sultanları, fermanlarla müdahale etmişler ve Bulgarların Hıristiyan dinine mensup olmalarına rağmen, onların inançlarına ve hayatlarına karışmamışlardır. Ancak XVIII. yüzyılda Osmanlı hâkimiyeti zayıfladığı sırada farklı Arnavut ve Türk eşkıya grupları tarafından manastıra pek çok hücum yapılmıştır. 1778 yılında Arnavut bir çete manastıra saldırmıştır. Bu olayı, o dönemde yaşamış olan keşiş Teodosii, Vladislav Gramatiğin ―Rilski Panegrik‖ adlı eserine bazı sayfalar ekleyerek anlatmıştır. Teodosii‘ye göre 1778 yılında bir Arnavut grubu manastıra

160

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 45.

161_{Geniş bilgi için bkz. Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez Vekovete, s. 56-57.} 162_{Geniş bilgi için bkz. Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 46-48.}

49

saldırmış, keşişlerin birkaçını öldürmüş, manastırı yağma ettikten sonra onu ateşe vermiştir. Manastırdan sadece Hrelyo zamanında taş ve tuğladan yapılmış kule ve kilise sağlam kalabilmiştir.163

Manastır, XVIII. yüzyılın sonuna kadar bu durumda kalmıştır. Yenilenmesi, Bulgar halkının maddi yardımları ve keşiş Serapion‘un Rusya‘da topladığı yardımlar ile olmuştur. Manastır yönetimi çıkabilecek yeni bir yangından manastırın korunabilmesi için duvarların taştan yapılmasını kararlaştırmıştır.164 Rila köyünden olan usta Aleksii Daskalov, birkaç sene içerisinde, manastırın üç duvarını inşa etmiştir. 1816 yılında manastırın kuzey duvarı, 1817 yılında doğu duvarı, 1819 yılında ise batı duvarı inşa edilmiştir. Doğu ve batı duvarlarına demirle bürünmüş iki büyük kapı konmuş ve bunlara ―Samokovska‖ ve ―Dupnişka‖ adları verilmiştir.165

Bu yenilenişinden çok vakit geçmeden, 13 Ocak 1833 tarihinde manastırda çıkan büyük bir yangında, manastırın ahşap yapıları ve usta Aleksii‘nin yaptığı üç duvardan bir kısmı tahrip olmuştur. XIV. yüzyılda Hrelyo‘nun yaptığı kule ve kilise yine sağlam bir şekilde kalmıştır. Bu olaydan sonra Rila dağında heybetli bir inşa hareketi başlamış ve seneler sonra netice olarak günümüz manastırının şekli ortaya çıkmıştır. Yangından 14 sene evvel usta Aleksii tarafından yapılan doğu, batı ve kuzey duvarlarının, yangından sonra kimin tarafından yenilendiği kesin bir şekilde bilinmemekle beraber, tarihçilerin çoğu, yine meşhur usta Aleksii Daskalov ve birçok yardımcı usta tarafından yenilendiğini söylenmektedir.166

1834 yılında manastır yönetimi, Hrelyo zamanından kalan kilisenin cemaati alamadığı nedeniyle yıkılmasını ve onun yerine daha büyük bir kilise inşa edilmesini kararlaştırmıştır. Yeni ―Sv. Bogordodiça‖ kilisesinin inşası 1 Ekim 1834 tarihinde başlayıp, 26 Ekim 1837 tarihinde bitmiştir. Kilisenin duvarında bulunan bir yazıdan kurucusunun Krimin köyünden usta Pavel Yovanoviç olduğu anlaşılmaktadır.167

163

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 49.

164 _{Kliment Rilec, Jivotıt na Aziz İvan Rilski i İstoria na Rilskia Manastir, s. 21-22.} 165_{İvan Duycev, Rilski Manastir İstoricesko Minalo i Pametnici, s. 30.}

166

Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez Vekovete, s. 60.

167

Pavel Stefanov, İstoria na Rilskia Manastir, http://www.pravoslavie.bg/content/view/10595/58/, 07.04.2009

50

1845 yılında, ilkbahar mevsiminde güney duvarının inşasına başlanmıştır. Radomir köyünden usta Milenko iki senede güzel binalar yapmıştır. Bu binalarda keşiş odaları, yemekhane, klinik, kütüphane ve depolar bulundurmuştur. Usta Milenko‘nun neler inşa ettiği, güney duvarında bulunan bir yazıda görülmektedir. Böylece manastır günümüzdeki şeklini almıştır.168

4. “Aziz Ġvan Rilski” Manastırın Edebi Hayatı ve Rila Manastır Okulu

Geçmiş yüzyıllarda en kaliteli Bulgar din adamları, öğretmenleri, yazarları ve eğitimcileri Rila manastır okulunda yetiştirilmiştir. Burada Bulgar dili ve edebiyatı, ulusal karakter, ahlak, gelenek ve ibadetleri bin yıl boyunca korunmuştur. Bulgar devleti, çeşitli güçlerin hakimiyeti altındayken Rila rahipleri, Bulgar halkına maddi va manevi destek olmuşlardır.

Manastırın yenilişinden sonra aday rahiplar, diğer rahiplerin yönetimi altında yaşamaya kararlaştırılmıştır. Rahiplerin görevi takipçilerini eğitmek ve öğretmektir. 12 Şubat 1385 yılında başrahip Dometian Aziz İvan Rilski‘nin orijinal ―Vasiyetname‖ eserinin kopyasını yazarken Varlaam Pustinika‘nın öğrencisi olduğunu yazmıştır. ―Vasiyetname‖ eserinin sonraki yazarı Savatyi kendini başrahip Dometian‘nın öğrencisi olarak vasıflandırmıştır. Rafael, rahip Sevastian‘nın, Veneamin ve Joseph ise başrahip Gerasim‘in öğrencisidir.169

Rahipler, öğrencilerine okuma yazma öğretme, kilise şarkıları söyleme, Kutsal kitapların metinlerini yorumlama ve ayinlerin nasıl yapıldığını öğretme işleriyle meşgul olmuşlar, Azizlerin hayatlarını anlatmışlar ve onların doğruluk yaşamını taklit etmeyi önermişlerdir.170

Neofit Rilski, manastırın eski bir geleneğine göre manastırın bütün sakinleri eğitilmesi gerektiğini söylemiştir. Bu nedenle, manastırda okuma yazma gibi basit eğitim veren zayıf eğitim halkaları ve rahip olmak isteyenler için daha ağır bir eğitim veren yüksek eğitim halkaları oluşturulmuştur.171

168_{İvan Duycev, Rilski Manastir İstoricesko Minalo i Pametnici, s. 31.} 169

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 51.

170

Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez Vekovete, s. 53.

171

51

XVII., XVIII. ve XIX. yüzyıllarda ―Rila‖ manastırında edebi yaşamı gelişmeye devam etmiştir. 1602 yılında keşiş Nikifor Aziz İvan Rilski‘nin hayatı ve hizmetleri ile ilgili bir kitabın kopyasını yazmıştır. XVII. yüzyılda, başrahip Joseph döneminde dört İncil kopyası yazılmıştır. 1656 yılında başrahip Arsenyi döneminde, Aziz Rilski‘nin kanunlarını derlenmiş, başrahip Visarion döneminde ise bir hizmet tutanağı yazılmıştır.172

XVII. ve XVIII. yüzyılda Rila Manastır Okulun‘da Yosif Bradati, Nikifor Rilski, Serafim Bosnenski, Yeroteyi, keşiş Roman, papaz Todor, Teofan Rilski ve Sevastiyan, XIX. yüzyılda ise Yosif Bataşki, Kiril, Nikifor, Neofit Rilski, Hristaki Pavloviç, papaz Stoyan, Sinesiyi Skopski, hacı Agapyi, Avksenti Veleşki, Vasil Çolakov, Siçan Nikolov ve başkalar eğitim görmüştür. Daha sonra çeşitli Bulgar kasaba ve köylerinde öğretmen olarak çalışan bazı rahipler de bu okulda hazırlık görmüştür. Örnek olarak şu rahiplerin isimleri verilebilir: Gavril Rileç, Pafhutyi Rilski, keşiş Kesaryi ve Neofit Rilski Gabrovo‘da, Averki papaz Stoyanov, Damaskin ve papaz Petrov Küstendil‘de, Nikifor Sevlievo‘da, Paisyi Rilski Baldjilare köyünde, İgnatyi Rilski Samokov‘da, Hariton Rilski Zmeevo köyünde (Stara Zagora) 1831 yılında Chirpan‘a taşınarak eğitim çalışmalarını orada devam etmiştir.173

1816 yılında okula Yunanca dersi vermeye bir Yunan öğretmen getirilmiştir. Meşhur Neofit Rilski ondan iki yıl ders almıştır. Yunan öğretmen, İstanbul Patrikhanesi ile rahatça mektuplaşma yapabildiği için, manastırda sekreter olarak da çalışmıştır. Ancak 1821 yılında Yunan ayaklanması patlak verdiğinde, Yunan öğretmen manastırı terk edip isyancılara katılmıştır.174

Neofit Rilski 1839 yılının sonunda Koprivshtiça‘dan ―Rila‖ manastırına dönmüştür. Manastır kardeşliği, manastır okulunu ona teslim etmiştir. Başlangıçta o, ilk okulu tamamlayan ve daha yüksek eğitim almak için gelen on öğrenci ile meşgul olmuştur. Neofit Rilski onlara Slav, Fransız, Yunan ve Bulgar dilleri, kilise tarihi ve

172_{İvan Duycev, Rilskiyat Sveteç i negovata obitel, Sofya, 1947, s. 79.} 173

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 52.

174

52

aritmetika öğretmeye başlamıştır. Dolaysıyla kısa zamanda öğrencilerin sayısı çokça artmıştır.175

Aydin ve inisiyatifli başrahip Yosif, 1833 yılındaki yangından sonra manastırı restore etmiş, eğitim çalışmalarının gelişmesi için çaba sarfetmiş ve ―Rila‖ manastırının Bulgar miletinin edebiyat ve eğitim merkezi olması için büyük gayretler göstermiştir. Bu amaçla o, Rusya‘dan destek talep etmiş ve 1851 yılında iki manastır keşişi orada bağış toplaması için göndermiştir. Bu bağışlarla başrahip Yosif, Bulgar öğrenciler yetiştirilmesi için yeni bir manastır okulu, her branştan kitap içeren bir kütüphane ve Bulgar diline kitap basılması için bir tipografi inşa etmek istemiştir.176

Toplanmış para miktarı bir Rus bankasına yatırılmıştır. Ancak Krım savaşı patlak verdiğinde başrahip Yosif‘in planları engellenmiştir. Başrahip Yosif‘in 16 Ekim 1859 yılında, vefatından sonra manastır kardeşliği tekrar manastırda bir okul açılması için gayret etmiş, ancak müsade edilmemiştir. Böyle bir okul 1874 yılında ―Rila‖ manastırında ve Samokov‘da açılmıştır.177

Okul programına daha çok dini dersler konulmuştur. Ancak bu eğitim sadece iki, üç yıl devam etmiş, Osmanlı-Rus savaşından sonra ise şehirlerdeki halk için üç yıllık okulların programıyla manastırda da üç yıl eğitim veren bir okul açılmıştır. 1911 yılında bu okul ―Özel Papaz Okulu‘na‖ dönüşmüştür. Okulun maksadı ülkede aydın rahipler hazırlamaktır. Daha sonra, okulun eğitimi dört yıllık olup her yıl 10-15 öğrenci alınmıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında bu okul kapanmıştır.178

1920-1923 yıllarda Sofya‘daki papaz okulu ―Aziz İvan Rilski‖ manastırına taşınması için bir proje geliştirilmiştir. Bu amaçla manastıra kadar yolların ve bazı manastır binalarının tamiri yapılmıştır. Ancak bu proje gerçekleştirilememiştir.179

Bulgaristan‘ın bağımsızlığından sonra, şehirlerde birçok kültürel ve eğitim merkezler açılması ile Rila manastır okulu önderliğini kaybetmiştir.

175 _{İvan Duycev, Rilskiyat Sveteç i negovata obitel, s. 84.} 176 _{Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 53.} 177

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 54.

178

K. İrecek, Bılgarski dnevnik, Sofya, 1994, c. I, s. 232-233.

179

53

5. “Aziz Ġvan Rilski” Manastırının Ġkonografisi

―Aziz İvan Rilski‖ manastırın duvar süsü, XIX. yüzyılın ilk yarısında Bulgar ressamların çizdiği en kapsamlı ve en önemli sanatsal eserlerdir. Burada, o dönemki Samokov ve Bansko-Razlog ikonografi okulların en meşhur temsilcileri çalışmıştır.

1805 yılında Mihail ve Radoitsa ustaları tarafından inşa edilen ―Pokrov Bogorodiçen‖ paraklisinin duvarlarını süslemesi için 1881 yılının baharında, Bansko- Razlog ikonografi okulun kurucusu Toma Vişanov Molera, iki yardımcısı, oğlu Dimitır ve Nikola Benin ile birlikte manastıra gelmişlerdir. Toma Vişanov kuzey duvarına İncil‘den sahneler ve bazı Azizlerin simalarını çizmiştir. Azize Meryem‘in hastaları ziyaret eden, gezginlere sığınak veren, fakirleri giyidiren, açları doyuran, zayıflara destek veren yedi sıfatı tasvir eden yedi kompozisyonu çok ilginçtir.180

Sanatçı, doğu duvarının üst tarfında ―Teslis‖ onun yanında ―Ana Meryem‘in himayesi‖ ve ―Ana Meryem‘in taçı‖ kompozisyonları ortak bir gök ile birleşmiş şeklinde tasvir etmiştir. Toma Vişanov, ilginç bir yüz ile Aziz İvan Rilski‘nin portresini de çizmiştir. Ayrıca parakliste ―İsa‘nın Doğumu‖, Thomas‘ın İmansızlığı‖, ―Lazar‘ın Canlaması‖ ve bir taht üzerinde oturmuş sol elinde kitap tutan İsa gibi kompozisyonları da yer almaktadır.181

Toma Vişanov‘un oğlu Dimitır Tomov Molerov /1780-1868/, babasının yanında bu sanatı öğrenmiş ve olağanüstü eserler bırakmıştır. O, 1834 yılında ―Pçelino‖ bölgesinde bulunan ―Uspenie Bogorodiçno‖ kilisesinin freskleri, 1835 yılında batı kanadının üçüncü katta bulunan ―Sveti Arhangeli‖ paraklisin duvar resimleri resmetmiştir. Ayrıca katedral kilisesindeki merkez ikonostasın büyük ikonaların bir kısmı ve 1837-1843 yılları arasında manastırda başka ikonalar da çizmiştir. Ressam ―Sveti Arhangeli‖ paraklisinde bütün duvar üzerinde ―Havarilerin toplantısı‖ kompozisyonu, diğer duvarında ise Kıyamet günü temalarından biri ―Meleklerin mertebeleri‖ kompozisyonu tasvir etmiştir. Sanatçının çalışmalarında oğlu Simeon Molerov /1817-1902/ yardımcı olmuştur.182

180

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 134.

181

Georgi Neşev, Bılgarski Manastiri Prez Vekovete, s. 60.

182

54

XIX. yüzyılda yaşamış dikkate sayan her ressam ―Aziz İvan Rilski‖ manastırında çalışmıştır. Samokov‘da ilk ikonografi okulun kurucusu Hristo Dimitrov Dospevski /1746-1819/ Aton ve Viyana‘da ressim okullarını bitirdikten sonra manastıra gelip çeşitli yerlerde resim çizmiştir. O, manastırın batı kanadında bulunan ―Aziz Arhangeli‖ paraklisinde ―Kraliyet kapıları‖ kompozisyonu resmetmiştir. Paraklisin ikonostasta 1768 yılında resmedilen ―İsa‖ ve ―Ana Meryem‘in‖ ikonaları ressam Hristo Dimitrov‘a atfedilmektedir. Prof. Dr. Asen Vasilev‘e göre manastır mezarlığın yanında bulunan ―Vıvedenie Bogorodiçno‖ kilisesi ve ―Aziz Luka‖ paraklisindeki resimlerinin bir kısmını, sanatçı Hristo Dimitro‘un eserleridir.183

Ayrıca katedral kilisesinin çeşitli yerlerinde ―Apokalipsis‖, ―Adem ve Havva‘nın yaratılışı‖, ―Havva‘nın günah işleyişi‖, ―İmanın sembolü‖ ve ―Kabil ve Habil‖ kompozisyonlarından bazı sahneler, ―Kıyamet günü‖, ―Salih kulun ölümü‖ ve ―Zenginin canına işkence eden melek Mikail‖ gibi dini kompozisyonları da resmetmiştir.184

Ressam Hristo Dimitrov‘un oğlu Dimitır Hristov Dospevski /1796-1860/ manastırın merkez kilisesinin kuzey ve batı iç duvarları fresklerle süslemiştir. Ayrıca batı kubbesini ve güney paraklisini resmedilmesi için yardımcı olmuştur. Kilisenin açık narteksindeki resimlerinin büyük bir kısmı yine Dimitır Hristov‘un eserleridir. Sanatçı 1842 yılından 1846 yılına kadar ―Rila‖ manastırında çalışmış, Petersburg Güzel Sanatlar Akademisi‘ni bitiren oğlu Stanislav Dospevski ona yardımcı olmuştur.185

Sanatçı Dimitır, Aziz İvan Rilski‘ye adanmış güney paraklisin, manastırın doğu kanadında ―Azizler Sava ve Simeon‖ ve ―Aziz Yoan Bogoslov‖ paraklislerin süslemesine katılmıştır. 1833 yılındaki yangından sonra ressam zarar gören freskleri yeniden çizmiştir. Merkez kilisesinde ise sanatçı Bulgar çarın David, Aziz İvan Rilski, Aziz Prorok Pçinski, Aziz Yoakim Osogovski‘nin portrelerini, İncil etkinlikler ve Ana Meryem‘in hayatı hakkında bazı efsaneler resmetmiştir.186

183_{İvan Duycev, Rilski Manastir İstoricesko Minalo i Pametnici, s. 32.} 184

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 138.

185

Asen Vasilev, Bılgarski vızrojdenski maistori, jivopisçi i rezbari, s. 343.

186

55

Samokov‘da ikinci ikonografi okulunun kurucusu İvan Nikolov Obrazopisov, hemşeresi ve ressam Hristo Dimitrov‘un talebesi Kosta Petroviç Valyov ile manastırın ana kilisesinin sunağını fresklerle boyamışlardır. Bu amaçla 10 mayıs 1841 yılında başrahip Pamfilyi, epitrop Samuil ve aralarında Neofit Rilski olmak üzere şahit olarak dört belirgin rahip ressamlarla bir sözleşme imzalamışlardır. Sanatçılar yaptığı işin karşılığında 7500 kırş almışlardır.187

Prof. Dr. Lyben Praşkov ―Sanat eserleri‖ kitabında ―Ana Meryem‖ ikonasının ressam İvan Nikolov tarafından çizildiğini yazmıştır. Prof. Dr. Asen Vasilev Aziz İvan Rilski‘nin mezarının yanındaki paraklisin freskleri İvan Nikolov tarafından resmettiğini tahmin etmektedir. Prof. Dr. Nikola Mavrodinov ―Stenopisite na paraklisa İvan Bogoslov‖ makalesinde Samokov kapısının üstünde bulunan ―İvan Bogoslov‖ paraklisinin fresklerinin İvan Nikolov tarafından boyandığını yazmıştır.188

Büyük Bulgar ressam Zahari Zograf 1843 yılından 1847 yılına kadar, dört yıl boyunca ―Rila‖ manastırında çalışmıştır. Merkez kilisesinin ilk güney penceresinin duvar oyuğunda, Yoasif‘in resminin yanında ressam Zahari aşağıdaki yazıtı bırakmıştır. “Kilisenin ana kubbesi, etrafındaki diğer dört kubbe ve kilise şarkıları

söylendiği odanın sağ tarafını 1844 yılında ressam Zahari Hristoviç Zograf resmetti”.189

Sanatçı Zahari, merkez kubbesinin ortasında göksel hiyerarşiye göre derecelendirilmiş dokuz meleğin mertebelerini kompozisyonu ile çevirili Teslisin unsurlarını çizmiştir. Bütün bunları neşeli ve mutlu insan simaları ile tasvir etmiştir. Kubbenin pencereleri arasında ressam on iki havarinin portrelerini resmetmiştir.190

Sanatçı mabedin iki kuzey kubbesinde İsa ve Yoan Predteca, güney kubbelerinde ise İsa meleklere tavsiyede bulunurken ve Aziz İvan Rilski‘nin portresini

187

Yanco Yanev, Rilski Manastir Prez Vekovete, s. 137.

188

Nikola Mavrodinov, Stenopisite na paraklisa “İvan Bogoslov”, Çırkovno spisanie, 2002, say. 76, s. 6-9.

189

Asen Vasilev, Bılgarski vızrojdenski maistori, jivopisçi i rezbari, s. 344.

190

56

çizmiştir. Güney duvarında ellerinde anatomi bıçağı, tıbbi haplar ve tozlarla dolu kutular taşıyan Aziz şifacılar Kozma ve Damyan‘ı resmetmiştir.191

Ressam batı duvarında o dönem için tipik geniş kollu cübeler giyinmiş İvan Rilski, Georgi Sofiyski ve Nikola Sofiyski Bulgar Azizlerin resimlerini çizmiştir. Onların üstünde aşağıdaki İncil sahnelerini tasvir etmiştir. ―Celileli Kana‘nın düğünü‖, ―İsa‘nın doğumu‖, ―Herodes‘in ziyafeti‖ ve ―Hanan‘ın kızları iyileştiren İsa‖. Bütün bu figürlerin yüzleri tapınağın iç tarafına bakarken resmedilmiştir.192

Duvarları ince sıva ile sıvalayan sıvacılar ressamlara yardımcı olmuştur. Ana kilisesinin duvar resimleri kuru fresk-tempra ile yapılmış, boyaların eriticisi olarak yumurta emülsiyonu kullanılmıştır.193