Ortaöğretimimizin Başlıca Soranları

Nelerdir ?

P a n e l Ü y e le r i :

Prof. Dr. S ü le y m a n Ç e tin ÖZOĞLU

(B aşkan),

Prof. Dr. N iy a z i K A R A S A R , D oç. Dr. C e v a t A L K A N , D oç. Dr. Y ıld ız K U Z G U N ,

Yrd. D oç. Dr. A y ta ç AÇIK ALIN, Dr. F erh a n O Ğ U Z K A N ,

TED GENEL B A ŞK A N I PROF. DR. R Ü ŞT Ü Y Ü C E — T ü rk E ğ itim D ern eği, u zu n y ılla r b ü n y e s in d e ü y e o la r a k b u lu n u p h iz m e t ed e n le r e , Y ö n e tim K u r u lu n ­ d a ç a lış a n la r a v e B ilim K u r u lu n d a ç a lış a n la r a y a p ­ tık la r ı h iz m e tin k a r şılığ ı şü k r a n b o rcu o la r a k b ir u fa k p la k e t v er m ey i g e le n e k h a lin e g e tir m iş tir . B en d e bu g e le n e ğ i g e r ç e k te n s a v u n a n k iş ile r d e n b iri o la ­ rak , 1977 y ılın d a k u r u la n B ilim K u r u lu m u z a g e ç e n y ıla k a d a r lo k o m o tiflik g ö r e v in i y a p a n , B a şk a n lığ ın ı y ü r ü te n çok sev d iğ im iz, s a y d ığ ım ız d e ğ e r li b ilim a d a m ı Prof. Dr. S ü le y m a n Ç e tin Ö z o ğ lu ’n a g e ç e n s e n e A n k a r a d ışın d a o lm a sı n e d e n iy le v e r e m e d iğ im iz p la k e ti, y ü k se k m ü sa a d e n iz le h u z u r u n u z d a v er ip , P a ­ n e l B a şk a n ı o la ra k d a v e t e tm e k istiy o r u m . B u y u r u n S a y ın H ooam , siz e la y ık d eğ il a m a . ( A lk ış la r ) .

P R O F . DR. S Ü L E Y M A N Ç E T İN Ö Z O Ğ L U — E fe n d im , h a z ır lık s ız o ld u ğ u m b i r k o n u d a k o n u ş m a d u r u m u n d a k a ld ım . O b a k ı m d a n d u y g u s a l o la b ile c e k k o n u ş m a m iç in ö z ü r d ile y e c e ğ im . T E D Y ö n e tim K u ­ r u l u v e S a y m B a ş k a n m m b u d a v r a n ı ş ı, b iz im k u ş a ­ ğ ın b e lir li m ü c a d e le le r in e v e ç a b a l a r ı n a , b a n a g ö r e b i r k a t k ı o ld u . U z u n u z u n k o n u ş a m a y a c a ğ ım , y ü r e k ­ t e n t e ş e k k ü r e ttiğ im i s ö y le m e k is tiy o r u m . D e m e k k i ü lk e m iz d e e ğ itim d e d e b a z ı ç a lı ş m a l a r , b a z ı y e r l e r ­ d e, b a z ı b iç im d e d e ğ e r le n d i r i l e b iliy o r m u ş v e b u d e ­ ğ e r le n d i r m e h e r k o ş u ld a s ü r e c e k , v e s ü r d ü r ü l e c e k . B u n u n b ilin c i v e d u y g u s u ile m u t l u l u k d u y u y o r u m v e s iz le r le b u d u y g u la r ım ı p a y la ş ı y o r u m . A t a t ü r k 95

D e v r im i o lu ş u m u iç in d e k e n d in e d ü ş e n g ö r e v i cid d i v e ç a ğ d a ş b ir b iç im d e y e r in e g e t ir m e y e ö z e n g ö s t e ­ r e n T ürk E ğ itim D e m e ğ i’n in b u k a d ir b ilir liğ in e h u ­ z u r la r ın ız d a te k r a r te ş e k k ü r le r im i su n u y o r u m . T ü rk E ğ itim D e r n e ğ i’rün e ğ itim c ile r e g ö s te r d iğ i ilg i, y a ­ k ın lık , k a d ir b ilir lik v e d este k , T ü rk e ğ itim in i güçlem - d in m ek te, g e n ç e ğ itim c ile r i y ü r e k le n d ir m e k te v e ö z e n d ir m e k te d ir .

S a ğ o lsu n la r .

A . PA N E L Ü Y E L E R İN İN K O N U Ş M A L A R I

B A Ş K A N (PROF. DR. S Ü L E Y M A N ÇETİN Ö Z­ O ĞLU) — P a n e lim iz d e a la n la r ın d a y e tk ili o la n a ltı k o n u şm a c ım ız , « O r ta ö ğ r e tim im iz in B a ş lıc a S o r u n la r ı N elerd ir? » S o r u s u n a z a m a n ın ö lç ü s ü n d e y a k la ş ıp y a ­ n ıt la r v e r m e y e , g ö r ü ş le r in i o r t a y a k o y m a y a ç a lış a ­ ca k la rd ır. B irin ci tu r d a h e r k o n u ş m a c ım ız 10 d a k ik a iç e r isin d e , p a n e lim iz in k o n u s u ç e r ç e v e s in d e g ö r ü ş le ­ rin i o r ta y a k o y a c a k la r d ır . B irin ci tu r d a n s o n r a , ik in ­ ci tu r d a 5’er d a k ik a iç in d e d e ğ in e m e d ik le r i, b e lir le y e - m e d ik le r i h u s u s la r ile v a r s a d iğ e r p a n e l ü y e le r in in b e lir le d ik le r i k o n u la r d a k i g ö r ü ş le r in i s u n a c a k la r d ır . S o n r a p a n e lin ta r tış m a k ıs m ın a g e ç e c e ğ iz . P a n e l ç a ­ lış m a la r ın d a b u p la n ı iz le y e c e ğ iz .

S ö zü , g ö r ü şle r in i a lm a k ü z e r e Prof. Dr. N iy a z i K a r a sa r ’a verm ek, istiy o r u m .

B u y u r u n S a y ın K arasar.

PROF. DR. N İY A Z İ K A R A S A R — T e şe k k ü r e d e ­ rim . S a y m B a şk a n , d e ğ e r li iz le y e n le r ; o r ta ö ğ r e tim in so r u n la r ı d e r k e n sa n ıy o r u m ş u n u d a a ç ık la y a lım ki

k e n d i a r a m ız d a b a zı işb ö lü m ü y a p m ış id ik . D o la y ıs ıy ­ la b elli b ir k o n u e tr a fın d a k o n u ş m a y a ç a lış a c a ğ ım . B e n im k o n u şm a k iste d iğ im a la n , b ir a z ö n c e k i b ild ir i­ n in b elk i b ir u za n tısı o larak , « D e m o k r a si eğ itim i» d ir.

D e m o k r a si E ğ itim i

T ü rk M illi E ğitim s is te m in in v e b u a r a d a o r ta ö ğ ­ r e tim in ö n e m li p ro b le m le r in d e n , b e lk i d e ö n e m li p r o b le m le r in d e n b irisi, k u ş k u s u z s iy a s i re jim o la r a k b e n im s e d iğ im iz d em o k ra si iç in u y g u n b ir e ğ itim v e ­ r e b ilm e k o n u su n d a k i ça b a la r ım ız , e k sik le r im iz d ir . H er s iy a s i reijm , k en d i v a r lığ ın ı s ü r d ü r e b ilm e n in o r­ ta m ın ı y a r a tm a y a ça lışır. B u ç a b a la r d a n b e lk i d e en ö n e m lisi, eğ itim d ir. B u n e d e n le , b ir F ra n sız d ü ş ü n ü r «ya eğ it, y a k atlan » d em iştir. T o p lu m u n e ğ itim d ü z e ­ y i v e tü rü , o ra d a h a n g i re jim in b a ş a r ılı ş e k ild e u y g u ­ la n a b ile c e ğ in in de b ir g ö ste r g e sid ir . Y a p ıla n b ir in c e ­ le m e d e , e ğ itim d ü z ey i y ü k s e ld ik ç e o ü lk e d e d e m o k ­ r a s iy i k o r u m a v e y a ş a tm a ş a n s ın ın d a a r ttığ ı g ö r ü l­ m e k ted ir . D ü n y a n ın ç e şitli ü lk e le r in i 4 g r u p ta in c e ­ le y e n L ip set (1963), «P olitical M an» a d lı e s e r in d e , A v ­ ru p a 'n ın istik r a r lı d em o k ra sileri, b a s k ı r e jim leri, G ü ­ n e y A m e r ik a ’n ın istik r a r lı d e m o k r a sile r i v e b a s k ı r e ­ jim leri o la r a k g erek o k u r y a z a r lık o r a n ın d a v e g e r e k ­ s e ilk ö ğ r e tim d e v e y ü k s e k ö ğ r e tim d e h e r 1000 k iş id e n b u o k u lla r a d e v a m e d e n le r in s a y ıla r ın d a g id e r e k a z a l­ m a o ld u ğ u n u g ö ste rm ek te d ir . Ö r n e ğ in o k u r y a z a r lık , A v r u p a ’n ın istik r a rlı d e m o k r a s ile r in d e (ç a lış m a n ın y a p ıld ığ ı z a m a n b a k ım ın d a n )

%

%

%

y e t e r l i ş a r t d e ğ ild ir; a n c a k g e r e k li ş a r t l a r d a n d ı r . B e l­ k i d e g e r e k li ş a r t l a r ı n b a ş ı n d a g e liy o r. B ir y ö n ü y le , e ğ itim in , a n t i d e m o k r a t i k g e l iş m e le r i ö n le d iğ i d e s ö y ­ le n e b ilir . Ü l k e l e r a r a s ı k a r ş ı l a ş t ı r m a l a r d a g ö z le n e n b u d u r u m , b i r ü lk e iç in d e k i b i r e y l e r i a r a s ı n d a d a k e n d i s in i h i s s e t t i r m e k t e d i r . B ir e y in g ö s te r d iğ i d e m o k ­ r a t i k d a v r a n ı ş l a r ile a l d ığ ı e ğ itim d ü z e y v e t ü r ü a r a ­ s ı n d a k u v v e t l i i l iş k i le r g ö z le n m e k te d ir . D e m o k r a si, e sk i Y u n a n d a n g e le n b ir terim ; f a k a t b u g ü n k ü a n la m d a d e m o k r a s in in 19. y ü z y ıl d ü ş ü n ü r ­ le r in in b ir ü r ü n ü o ld u ğ u s ö y le n iy o r . B u n a g ö re, k ıs a ­ ca, h a lk m k e n d i k e n d in i y ö n e tim i o la r a k t a n ım la n a n d e m o k r a s in in b ir ta k ım te m e l ö z e llik le r in d e n sö z e t­ m e k te fa y d a v a r. H er in s a n ın y a ş a m a , h ü r o lm a v e m u tlu o lm a g ib i b ir ta k ım d o ğ a l h a k la r ın ın v a r o ld u ­ ğ u n u k a b u l ed iy o ru z. B u n la r ın k ıs ıtla n a m a y a c a ğ m ı ö n g ö r ü y o r u z , b u re jim iç e r isin d e . D e v le tin , k e n d i iç in ­ d e b ir so n d eğ il, in s a n lık h e d e fle r in in e ld e e d ilm e s i iç in b ir a r a ç o ld u ğ u n u , te m e l fo n k s iy o n u n u n o la b ild i­ ğ i ö lç ü d e ç o k k işiy e , o la b ild iğ i ö lç ü d e çok y a ş a m a , h ü r r iy e t v e m u tlu lu k im k â n ı g ö tü r m e k o ld u ğ u n u k a ­ b u l e d iy o ru z. H ü r r iy e tle r v e m u tlu lu k la r , a n c a k b a ş ­ k a s ın a z a r a r v e r d iğ in d e e n g e lle n e b ilir d iyoru z; h e r ­ k e s k a n u n ö n ü n d e e ş ittir d iy oru z; in s a n la r ın k a p a s ite ­ sin e , k a r a r v e r m e y e t e n e ğ in e g ü v e n ilir d iy o r u z , bu a n la m d a y a n ılm a h ü r r iy e ti d e v a r d iyoruz; p a r tile r v a z g e ç ilm e z k u r u m la r d ır , in s a n la r g r u p la r h a lin d e ö r g ü tle n e r e k d ü şü n c e h ü r r iy e tle r in i k u lla n ır la r d iy o ­ ruz; te m s ili k a tılım v a r d ır d iy o r u z , e s k i Y u n a n v e R,om a d a o ld u ğ u g ib i d o ğ r u d a n k a tılm a y o k a m a te m ­ s ilc ile r a r a c ılığ ıy la b ir k a tılm a v a r d iy o ru z; y e t k i b ö ­ lü ş ü m ü v e g ü ç le r d e n g e s i o ld u ğ u n u k a b u l e d iy o ru z. B u n ite lik le r i d a h a d a a r ttır m a k p e k ço k a r tır m a k m ü m k ü n .

D e m o k r a s ile r d e ç o ğ u n l u ğ u n k a r a r v e r m e , p o liti­ k a o l u ş tu r m a , a z ın lığ ın ise e le ş ti r e b ilm e h a k l a r ı v a r ­ d ır, b a ş k a h a k l a r ı y a n ı n d a . Ç o ğ u n lu ğ u n d a h a iy i k a ­ ra r v e r e b ile c e ğ in e in a n ılm a d ık ç a d e m o k r a s i sö z d e k a ­ lır. B u, k i ş i n in k e n d is in e v e b a ş k a l a r ı n a o la n g ü v e ­ n i n i n b i r g ö s te r g e s id ir . D e m o k r a s ile r d e i k n a v e a k ıl y ü r ü t m e y o lu y la t a r a f t a r t o p l a m a sö z k o n u s u d u r . B u a n l a m d a d e m o k r a s i, p a y la ş ılm ış d ü ş ü n c e v e y a ş a m a r e jim i d i r . D e m o k r a tik s ü r e ç l e r ö n e m lid ir . S ü r e ç le r d e b i r a k s a m a o lm a d ık ç a s o n u ç l a r ı k a b u l l e n m e k z o r u n ­ d a y ız .

K u ş k u s u z h e r fe ls e fe g ib i d e m o k r a s in i n d e k e n d i ­ n e ö z g ü k a b u lle r i, s ı n ır l ıl ı k l a r ı v a r d ı r . H iç b ir f e ls e fi g ö r ü ş , t ü m ü y le a ç ık f ik ir li o lm a d ığ ı g ib i, d e m o k r a s i d e h e r ş e y i n y a p ıla b ile c e ğ i b i r r e ji m d e ğ ild ir . D e m o k ­ r a s i a ç ık f ik ir liliğ i g e r e k t i r i r , d ü ş ü n e n k iş i le r i g e r e k ­ ti r ir ; ç ü n k ü d e m o k r a s i b i r d iy a lo g r e jim i d i r , m o n o lo g d e ğ il. B ir b e n z e tm e y e g ö re b u a n l a m d a in s a n z ih n i p a r a ş ü t gib id ir, a çılm a d ık ç a b ir y a r a r ı o lm a z. D e m o k ­ r a s i l e r i n g e n iş v e t e r c i h a n t i c a r e t l e u ğ r a ş a n b i r o r t a s ın ı f ın v a r l ı ğ ı ile h a l k ı n b u k o n u d a e ğ i t i lm e s in e b a ğ lı o l d u ğ u d a k a b u l e d ilir. E ğ itim is e e n g e n e l a n l a m ı y l a i n s a n l a r d a a r z u e d ile n d a v r a n ı ş l a r ı g e liş tir m e s ü r e c i o l a r a k t a n ı m l a ­ n a b iliy o r . în s a n . te c r ü b e s in i y e n i d e n o r g a n iz e e d e n , y e n i a n l a m l a r k a z a n d ı r a n , d a h a s o n r a k i t e c r ü b e l e r i y ö n le n d i r m e y e te n e ğ i k a z a n d ı r a n b i r s ü r e ç o l a r a k d a a l g ıl a n a b i l i r . E ğ itim d e b i r e y i n ç e v r e ile e tk ile ş im i s ö z k o n u s u d u r . B u ç e v r e d o ğ u m d a n ö lü m e k a d a r f o r m e l v e in f o r m e l p e k ç o k d e ğ iş ik o r t a m l a r d a n o l u ­ ş u r . O k u l, to p lu m s a l b i r e tk in l ik o l a r a k e ğ itim in d e v ­ le tç e p l a n l a n d ı ğ ı v e y ü r ü t ü l d ü ğ ü e n e tk ili o r t a m d ı r . 99

O k u ld a , ç e v re , b e lli b i r m o d e l b ü t ü n l ü ğ ü n d e , ö n e m li d e ğ iş k e n l e r i y le b a s i t e i n d i r g e n m i ş t i r . B u ç e v re , ç o c u ­ ğ u n g e liş m iş lik d ü z e y in e g ö r e t e p k i d e b u l u n a b i l e c e ğ i b i r ç e v r e d ir . G e r e k s iz ö z e ll ik le r a y ı k l a n m ı ş t ı r . G e ç ­ m i ş te e ld e e d i l e n l e r d e n y a l n ı z c a / d a h a iy i b i r g e le c e k iç in g e r e k li o l a n l a r a y e r v e r il i r , o k u l o r t a m ı n d a . O k u l, d e n g e le n m iş b i r s o s y a l ç e v r e d ir . B u ç e v r e d e b i ­ r e y , k e n d i ç e v r e s e l s ı n ı r l ı l ı k l a r d a n k u r t a r ı l m a k t a , y e ­ n i a r k a d a ş g r u p l a n ed in m e k te -, k i t a p l ık l a r , s p o r a l a n ­ l a r ı v e b e n z e r i d e ğ iş ik o r t a m l a r , b i r e y i n t e c r ü b e a l a ­ n ı n ı n g e n iş le tilm e s in e y a r d ım c ı o l m a k t a d ı r . B u ç e v ­ r e , t e m e l d e y a p a y v e p l a n l ı b i r ç e v r e o lm a k l a b i r l i k ­ te , d o ğ a l ç e v r e d e n t ü m ü y le s o y u t l a n m a s ı s ö z k o n u s u d e ğ ild ir . A n c a k , ş u k a d a r ı s ö y l e n e b i li r k i, ç e v r e u y a ­ r ı c ı l a r ı iy i s e ç ilip p l a n l a n m a d ı ğ ı s ü r e c e i s t e n e n s o ­ n u ç l a r a l m a m a z .

D e m o k r a si, g ü z e l d e n d iğ i iç in y a ş a tıla m a z . H a lk g ü z e l o ld u ğ u n a in a n d ığ ı, i k n a e d ild iğ i iç in o n u y a ş a t ­ m a y ı a r z u e tt iğ i iç in y a ş a r d e m o k r a s ile r . O h a l d e d e ­ m o k r a s i J o h n D e w e y ’i n d e d iğ i g ib i, h e r n e s i l y e n i d e n d o ğ m a k ü z e r e ele a l ı n m a k z o r u n d a d ı r . H e r n e s ile b u ­ n u e ğ itim y o lu y la a ç ık l a y ıp b e n im s e te b i lm e k , i k n a e d e b ilm e k d u r u m u n d a y ı z . D e m o k r a s i e ğ i t im i n d e d ü ­ ş ü n e b ile n , k a r a r v e r e b i l e n k i ş i le r y e t i ş t i r m e k e s a s tı r . Ö ğ r e tm e n , b e lli b il g il e r i ö ğ r e n c il e r e a k t a r a n , e m n i­ y e t li b ir b o ru h a ttı d e ğ ild ir . O, d ü ş ü n m e y i te ş v ik e d e n , is te d iğ i b i lg ile r i e ld e e t m e s i n d e b i r e y e y a r d ı m c ı o la n b i r o r t a m h a z ır la y ıc ı s ıd ı r . B u a n l a m d a p r o p a g a n d a ile e ğ itim i b i r b i r i n d e n a y ı r m a k g e r e k i r . B iri, k iş i le r i b e l ­ li d e e ğ r l e r i k a b u l e h a z ı r l a r k e n , d i ğ e r i k iş iy i d e ğ e r le n ­ d ir m e y a p a b ilir d u r u m a g e t ir m e y i a m a ç la r . O t o r i t e r t o p l u m l a r d a ö ğ r e tm e n , ö n c e d e n b e l ir l e n m i ş d e ğ e r y a r g ı l a r ı n ı m u t l a k d o ğ r u l a r g ib i a k t a r ı r v e k a b u l ü n ü s a ğ l a m a y a ç a lış ır. D e m o k r a ti k e ğ it im d e is e g e l e n e k ­ 100

l e r e sa y g ılı, a m a o n u n e s ir i o l m a d a n e le ş ti r e b il e n , d a ­ h a iy ile r in i g e liş tir m e y i d ü ş ü n e b i l e n k i ş i l e r y e t i ş t i r i ­ lir. Y a r g ıla r , g eç ic i d o ğ r u l a r o l a r a k v e r ili r . B ir in d e k ı s ı tl a m a , z o r la m a v e u y u m a te ş v ik v a r k e n , d i ğ e r i n ­ d e ö z g ü r k ılm a , i k n a e tm e v e y a r a t ı c ı ç a b a n ı n ö z e n ­ d i r i lm e s i e s a s tır . D e m o k r a s i y in e b i r e ğ itim c im iz in (P ro f. S e l a h a t t i n E r t ü r k ’ü n ) i f a d e s iy le « p la n lı d e n e ­ m e c i l i k t i r . A ç ık f ik ir lilik y a m la b i li r l ik , f a r k l ı g ö r ü ş ­ l e r e s a y g ılı o lm a v e d e n e n m e s in e r a z ı o l m a g ib i b a ­ k ış a ç ı l a r ı n ı g e r e k ti r ir . Ç o ğ u n l u ğ u n g ö r ü ş ü n e g ö r e ş e k ille n m iş k u r a l l a r a u y m a k ile o n l a r ı b e n i m s e m e n i n fa rild i ş e y le r o ld u ğ u b ilin c i y a r a t ı l m a k z o r u n d a d ı r d e m o k r a s ile r d e . İş b irliğ i iç in d e b a ğ ı m s ız l ık e s a s tır . T ü m d e n b i r b a ğ ım s ız lık , d e m o k r a s il e r d e d e sö z k o n u ­ s u d e ğ ild ir. B u a n l a m d a b a ğ ım lılık d a g e r e k i r . İ ş b i r ­ liğ i z o r u n lu l u ğ u n u v e b i r l i k te y a ş a m a i s te ğ in i o r t a ­ d a n k a l d ı r a c a k b i r b a ğ ım s ız lık f i k r i d e m o k r a s il e r e y a r a r d e ğ il z a r a r v e r ir . D e m o k r a s i, o n a u y g u n b i r o r t a m d a g e l i ş i r v e d a h a ç o k d e ğ e r l e r s is te m iy le ilg ili o lu p e ğ it i m i n b i r ü r ü n ü d ü r . A n c a k e ğ itim in d e ç a r p ı k l ı k l a r ı b i r a n d a d ü z e lte b ile c e ğ i v a r s a y ım ı h e r h a l d e b i r a z h a t a l ı o lu r.

K a n u n ö n ü n d e e ş it o lm a k , k iş ile r i p s ik o lo jik e ş i t ­ liğ e g ö tü r m e z . K a n ım ö n ü n e e ş it ö z e llik le r le g e lm e z i n s a n l a r . K a lıtım y o lu y la g e ç e n y e t e n e k l e r , d e ğ iş ik ç e v r e l e r i n ş e k ille n d ir d iğ i y e te n e k , a lış k a n l ı k , k ı s a c a ç e ş itli f iz ik v e p s ik o lo jik ö z e llik le r ç o k f a r k l ı d ı r . B u n o k ta , d e m o k r a s i e ğ itim in d e ö n e m le d i k k a t e a l ı n m a k z o r u n d a d ı r ; a k s i h a ld e b i r t a k ı m s l o g a n l a r d a k u l a ğ a h o ş g e le n şek ilerd g e r ç e k le ş tir m e y e ç a lış m a k , ç e ş itli h u z u r s u z l u k l a r a d a n e d e n o la b ilir . D e m o k r a s i e ğ i t i ­ m i n i n ö z ü n ü li b e r a l e ğ itim d e n e n a r a ş t ır ı c ı , a y d ı n l a ­ tıc ı b i r e ğ itim o l u ş t u r u r . B u e ğ itim , ö ğ r e n c i l e r i m e ­ r a k a , a r a ş t ı r m a y a , d ü ş ü n m e y e te ş v ik e d e n , g e n iş z i­ 101

h i n s e l p o t a n s i y e l i n k u l l a n ı lm a s ın ı s a ğ l a y a n b i r e ğ i­ tim d ir . A k lın ı h is le r in e ü s tü n tu ta n in s a n la r y e t iş t i­ rilir b u e ğ itim le . H is le r, t e k y a n l ı b a ğ l ıl ık la r ı , a k ı l ise a l t e r n a t i f l e r i d e ğ e r l e n d i r m e y i ö ğ r e t i r i n s a n a . B ilg i­ n i n d a i m a g e l iş m e k te o ld u ğ u g e r ç e ğ i n i n b ilin c i v e r i ­ l i r b u e ğ itim d e . B u y ö n ü y le g e ç ic i d o ğ r u l a r f i k r i e g e ­ m e n d ir . B u r a y a k a d a r s ö y le d ik le r im le , k ıs a c a , d e m o k r a s i v e d e m o k r a s i e ğ itim i k o n u s u n d a b i r b a k ı ş a ç ıs ı o lu ş ­ t u r m a y a ç a lış tım . İ k in c i t u r d a T ü r k i y e ’d e k i b u a l a n ­ d a k i p r o b l e m l e r i g ö r e b ild iğ im k a d a r ı y l a ö z e tle m e y e ç a lış a c a ğ ım , ç o k t e ş e k k ü r e d e r i m S a y m B a ş k a n . B A Ş K A N — B e n t e ş e k k ü r e d e r im . Ö z e llik le s is ­ t e m a t i k y a k l a ş ı m ı n ı z a . B u y u r u n S a y m A lk a n . D O Ç . DR. C E V A T A L K A N — O r t a ö ğ r e t i m i n d u ­ r u m u n u e ğ itim v e te k n o lo ji a r a s ı iliş k i b o y u t l a r ı a ç ı ­ s ı n d a n e le a l a n b u in c e le m e d e e s a s a l m a n te m e l v a r ­ s a y ım : o r t a ö ğ r e t i m i n y a p ı v e iş le y iş in in ç a ğ d a ş t e k ­ n o lo ji ile u y u m l u v e t u t a r l ı o lm a d ığ ı, b u n e d e n le d e s is te m in d ış e t k i l e r v e iç b ü n y e d e n gelem o lu m s u z b a s k ı l a r ı n a l t ı n d a b u l u n d u ğ u , b u d u r u m u n ise s is te m ­ d e ö n e m li b a z ı s o r u n l a r ı n k a y n a ğ ı n ı o lu ş t u r d u ğ u , s is te m in e ğ itim v e t e k n o lo ji il iş k ile r i a ç ı s ı n d a n g ö z ­ d e n g e ç ir ilip g e r e k l i y e n i l e ş t i r m e l e r y a p ıld ığ ı t a k d i r ­ d e d a h a iy i h i z m e t v e r m e o l a n a ğ ı n a k a v u ş a b ile c e ğ i ş e k lin d e d ir . D u ru m in c e l e m e d e e le a l ı n d ı ğ ı a n l a m ı y l a o r t a ö ğ r e t i m , s e k iz y ıllık te m e l e ğ itim e d a y a lı e n a z ü ç y ıllık g e n e l v e m e s l e k i - te k n i k ö ğ r e tim v e r e n k u r u m l a r m t ü m ü n ü k a p s a m a k t a d ı r . B u e ğ it im k a d e m e s i n d e k i te m e l a m a ç , ö ğ r e n c il e r e o r t a k b i r g e n e l k ü l t ü r k a z a n d ı r m a k , o n -102

l a n ilg i v e y e te n e k le r i ö lç ü sü n d e ç e ş itli p r o g r a m la r y o lu y la y ü k se k ö ğ r e n im e v e iş a la n la r ın a h a z ır la m a k ­ tır. O r ta ö ğ r e tim k u r u m la n ç e ş itli p r o g r a m la r u y g u la ­ y a n lise le r d ir . B u n la r 1) g e n e l lis e le r , 2) m e s le k li ­ se le r i, 3) te k n ik lise le r o lm a k ü z e r e ü ç a n a k a te ­ g o rid e to p la n m a k ta d ır. B u ö ğ r e tim k a d e m e sin d e 1) y ü k s e k ö ğ r e n im e h a ­ zır la y a n , 2) y ü k se k ö ğ r e n im e v e m e s le ğ e h a z ır la ­ y a n , 3) m e s le ğ e v e iş y a ş a m ın a h a z ır la y a n p r o g ­ r a m la r u y g u la n m a k ta d ır . H er p ro g ra m , ü ç tü r d ers g r u b u n d a n o lu şm a k ta d ır, 1) o r ta k d ersler , 2) ö z e l d ersler , 3) s e ç m e li d ersler. O rta k d e r sle r , h e r p r o g ­ r a m d a h e r ö ğ r e n c i için z o r u n lu o la n d ersler d ir . Ö zel d ersler , y ü k se k ö ğ r e n im e h a z ır lık iç in b e lir li b ir d a l­ d a d e r in le ş m e o la n a ğ ı v e r e n d ersler d ir . S e ç im lik v e m e sle k i d e r sle r ise b elli b ir p r o g r a m ın o r ta k v e ö ze l d e r sle r i d ışın d a k a la n d erslerd ir.

İlg ili k a y n a k la r d a n a n la ş ıld ığ ın a g ö re, to p lu m u n s is te m d e n b e k le n tisi, e k o n o m ik k a lk ın m a , s o s y a lle ş m e v e ç a ğ d a ş la ş m a ç a b a la r ın a k a tk ıd a b u lu n m a k , b ir e y ­ se l v e to p lu m sa l y a ş a m ın k a lit e s in i y ü k s e ltm e k ş e k ­ lin d e b e lir m e k te d ir . A n ca k o r ta ö ğ r e tim in g e le n e k s e l y a p ıs ı ile iş le y iş b iç im in d e n g e le n z o r lu k la r n e d e n iy ­ le b u b e k le n tile r g e r e ğ i gib i k a r ş ü a n a m a m a k ta v e b u n d a n d o la y ı da ö n em li s o r u n la r la k a r ş ıla ş ılm a k ta ­ dır.

S o r u n la r ın b ir d ök ü m ü y a p ıld ığ ın d a b u n la n n , 1) k a v r a m k a r g a şa sı, 2) fır s a t e ş its iz liğ i, 3) g e ­ n e lim e s le k eğ itim i ik ilem i, 4) d e n g e s iz ö ğ r e n c i, ö ğ ­ r e tm e n d a ğ ılım ı, 5) p rogram v e y ö n te m le r i iy ile ş tir ­ m e v e y e n ile ş tir m e , 6) ö ğ r e n c i a k ışı, 7) k a lite , 8) ö ğ r e tm e n , u zm a n , y ö n e tic i v e m ü fe ttiş e ğ itim i, 9) y a ­ tırım v e c a r i h a r c a m a la r , 10) k a r a r v e u y g u la m a i s ­ tik r a r sız lığ ı, 11) ö ğ r e tm e n - ö ğ r e n c i, o k u l - ç e v r e v e

o k u l - a ile ilişk ile r i, 12) o k u l d ışı g e n ç lik v e y e t iş k in ­ le r in e ğ itim i, v e 13) s is te m d e fa r k lı sta tü le r d e o r t a ­ ö ğ r e tim k u r u r n la rın ın y a r a t ılm a s ı g ib i so r u n la r , d i­ ğ e r le r i a r a s ın d a d ik k a ti ç e k m e k te d ir .

B u d u r u m , o r ta ö ğ r e tim in s is te m in iç in d e k i y e r in i v e iş le v in i, so sy a l, e k o n o m ik , b ilim s e l v e te k n o lo jik o lg u la r a ç ıs ın d a n y e n id e n b e lir le m e y i v e o r ta ö ğ r e tim i b u g e liş m e le r e u y g u n o la r a k y e n ile ş tir m e y i g e r e k tir ­ m e k ted ir . E sa se n u y g u la m a la r d a b u d o ğ r u ltu d a b a z ı e ğ ilim le r g ö r ü lm e k te d ir . Ö rn eğ in , s e k iz y ıllık te m e l e ğ itim , fır s a t e ş itliğ in i y a y g ın la ş tır m a , p r o g r a m la r ı e s n e k le ş tir m e , y a ta y v e d ik e y g e ç iş o la n a k la r ı y a r a t ­ m a k o n u la r ın d a k i ç a b a la r b u e ğ ilim le r in b e lir tile r i­ dir. A n c a k b u k o n u d a s o n ç e y r e k y ü z y ıld a n b e r i s ü r ­ d ü r ü le n ça b a la r, k ö k lü b ir y e n ile ş m e y i g e r ç e k le ş tir e ­ m e m iştir .

S o n u ç o la r a k d e n ile b ilir ki ç a ğ d a ş o lg u la r , e ğ it i­ m in ö lç e ğ in d e d e ğ işm e v e e lit y e tiş t ir m e d e n k itle e ğ i­ tim in e y ö n e lm e ş e k lin d e o lu ş u r k e n o r ta ö ğ r e tim in k a ­ r a k te r in i d e d e ğ iş tir m e k te v e b u ö ğ r e tim in h e d e f le ­ rin d e , iç e r iğ in d e , y a p ıs ın d a v e p r o g r a m la r ın d a y e n i­ le ş m e y i g e r e k tir m e k te d ir . O y sa o r ta ö ğ r e tim , m e v c u t y a p ıs ıy la ü lk e n in v e ç a ğ d a ş y a ş a m ın g e r e k s in im le r in ­ d e n k o p u k , k e n d i iç in d e tu ta r s ız b ir d u r u m a rz e t­ m e k te d ir .

Eğitim - Teknoloji İlişkisi

O r ta ö ğ r e tim s is te m in in d o n m u ş k a lıp la r ın d a n s ıy r ıla r a k s o s y a l d e ğ iş m e le r e v e e ğ itim a la n ın d a k i g e liş m e le r e a y a k u y d u r a r a k d in a m ik b ir y a p ıy a k a ­ v u ş tu r u lm a k ih tiy a c ın d a o ld u ğ u b ir d u r u m d a v e e ğ i­ tim e b ilim se l v e te k n o lo jik b ir n ite lik k a z a n d ır m a n ın z o r u n lu o ld u ğ u b ir ç a ğ d a e ğ itim - b ilim - te k n o lo ji o l­ g u la r ın ın b ir b ir le r in i n a s ıl e tk ile m e k te o ld u ğ u k o n u ­

s u n a b a k m a k , so ru n a ışık tu ta c a k b a z ı ip u ç la r ı v e r e ­ b ilir. T a b lo -l’d e bu üç a la n d a k a y d e d ile n g e liş im in b e lir li a şa m a la r ı k a r şıla ştır ıla r a k b ir fik ir v e r ilm e y e ç a lışılm a k ta d ır . T ablo - I

Eğitimde

Açık sistem Açık sistem ler

E Ğ İT İM • öğretm en egemen,

• H oşgörülü • S oruştu rm a m erkezli

• B ir şeye b ir şey yap • Birşey için birşey yap. • Birşeyle birşey yapm a • K onu önem li e Yön tem önem li • D isiplin önem li • Ürüne dönük • Sürece dönük • E ylem e dönük e Dıştan yaptırım o Raslantısal pekiştirm e • A nlam lı katılım • Standard grupları

• Yaş grupları • Hazırlık gru p lan • Sınıf ögr. e Grup öğr. • B ağım sız öğrenm e • Belirlenmiş

uyarılar

<* Çoklu uyarı • Organize uyarı • Sınırlı olanak • Raslantısal olanak • Sistem li olanak ® Sınırlı kaynaklar • Çoklu kaynaklar

o Ö ğretim sistem leri • ö ğretim yar dım cılan - • Görsel İşitsel teknikler • Ö ğretim teknolojisi 105

T a b lo d a k i d u r u m u n in c e le n m e s i, b u ü ç a la n d a n h e r h a n g i b ir in d e k i g e liş m e n in d iğ e r a la n la r iç in b a zı o la n a k la r y a r a ttığ ı g ib i b a z ı d o ğ u r g u la r d a g e t ir e c e ğ i a ç ık ç a g ö r ü le b ilir . D iğ e r b ir d e y iş le ü ç a la n a r a s ın ­ d a k a r şılık lı e tk ile ş im m e v c u t o lu p b u d a b e lir li d e n ­ g e le r i g e r e k tir m e k te d ir . G e r ç e k te n d e e ğ itim , b ilim v e te k n o lo ji in s a n y a ­ ş a m ın ın d a h a e tk e n d u r u m a g e tir ilm e s in d e ö n e m li r o lü o la n te m e l ö ğ ed ir. B u ö ğ e le r , in s a n ın d o ğ a l v e s o s y a l ç e v r e s in e e g e m e n o lm a y ö n ü n d e g ö s te r d iğ i ç a ­ b a la r d a b a ş v u r d u ğ u te m e l a r a ç o lm u ştu r . E ğ itim , in ­ s a n ın d o ğ u ş ta n k a z a n d ığ ı g iz il g ü ç le r in v e y e t e n e k ­ le r in a ç ığ a ç ık a r ılm a sın a , o n u n d a h a g ü ç lü , d a h a o l­ g u n , y a r a tıc ı v e y a p ıc ı b ir v a r lık o la r a k g e liş m e v e b ü y ü m e s in e h iz m e t e tm iştir . B ilim v e te k n o lo ji ise, in s a n o ğ lu n u n e ğ itim y o lu y la k a z a n d ığ ı b ilg i v e b e c e ­ r ile r d e n d a h a etk en , d a h a v e r im li b iç im d e y a r a r la n a ­ b ilm e sin d e , o n la r ı d a h a s is te m li v e b ilin ç li o la r a k u y ­ g u la y a b ilm e s in d e y a r d ım c ı o lm u ştu r .

B ir h a r e k e t fo r m u o la r a k te k n o lo ji, b ilim s e l fo r m ­ d a n k ö k lü b iç im d e fa r k lıd ır . T ek n oloji, ta s a r ım v e p r o b le m ç ö z m e s ü r e ç le r in i iç e r ir k e n b ilim b ilg i a r a ş ­ tır m a k ta d ır . T ek n o lo ji b ilim v e m ü h e n d is lik te g e liş ­ tir ile n fik ir le r i u y g u la m a y a k o y m a k iç in y a r a tıla n te k n ik le r , a r a ç v e c ih a z la r d a n , y ö n te m v e e y le m le r ­ d e n o lu şm a k ta d ır . T ek n o lo ji m a t e m a tiğ e d a y a n m a k ta fiz ik v e b iy o lo jik d ü n y a y ı y a p ıc ı b ir ta r z d a ş e k ille n ­ d ir m e v e iş le tm e k iç in g e liş tir ilm iş tir . T ek n o lo jik s i s ­ te m le r , m ü h e n d is lik ta s a r ım v e g e liş m e le r in in s o n u ­ cu d u r. B ö y le c e eğ itim , b ilim v e te k n o lo ji, in s a n o ğ lu ­ n u n m ü k e m m e lle ş tir ilm e s i, k ü ltü r le n m e s i, v e g e liş ­ tir ilm e si, d o ğ a y a v e ç e v r e s in e k a r ş ı e tk e n v e n ü fu slu b ir u n su r h a lin e g e lm e s in d e e tk e n o lm u ştu r.

1 — K Ü L T Ü R E L — —> Genel Yetenek > Genel E ğitim 2 — E K O N O M İ K — Tekni k în san Gü. > Teknik E ğitim 3 — E Ğ İT S E L — Teknol oj i k Ola- ——>• E ğitim Teknolojisi

naklardan Y a ­ rarlanma

Ş e k il-1

Eğitim - Teknoloji A rası İlişkiler

B u g ü n ü n b ilim se l ve te k n o lo jik to p lu m u n d a e ğ i­ tim v e te k n o lo ji ilişk ilerin i k ü ltü r e l, e k o n o m ik v e e ğ it ­ s e l o lm a k ü z e r e ü ç y ö n lü d ü ş ü n m e k m ü m k ü n d ü r . Ş e k il - 1 . Ç a ğ d a ş to p lu m u n e n b e lir g in ö z e lliğ i, b ilim v e te k n o lo ji o ld u ğ u n a göre, b u ik i ö g e a y n ı z a m a n d a ç a ğ d a ş to p lu m k ü ltü rü n ü n d e o r g a n ik b ir p a r ç a s ı d u ­ r u m u n d a d ır . Ç ü n k ü tarih i b ir o lg u o la r a k b e lir li k ü l­ tü r le r v e u y g a r lık la r b elirli k o ş u lla r a ltın d a v e b e lir li o r ta m la r d a o lu şm a k ta d ır.

B u g ü n ü n tek n o lo jik o r ta m ın ın d a k e n d in e ö z g ü bir y a ş a m g ö rü şü n ü n , bir d e ğ e r le r s is te m in in , b ir s o s ­ y a l y a p ıs ın ın , b ir tu tu m v e d a v r a n ış la r ö r ü n tü sü n ü n o lm a s ı d o ğ a ld ır. B u n e d e n le d e b ilim s e l v e te k n o lo jik g e liş m e le r e ğ itim e tek n o lo jik o r ta m d a y a ş a m iç in h a ­ zır lık g ö r e v in i v erm ek ted ir. B u g ö r e v h e r k e s i b ilim ­ s e l k a v r a m v e y a k la şım la r d a n h a b e r d a r e tm e y i, e v ­ r e n le ilg ili b ilim se l b ir a n la y ış k a z a n d ır m a y ı, h e r a la n d a te k n o lo jiy i g ü n lü k y a ş a m d a k u lla n m a b e c e ­ r ile r i k a z a n d ır m a y ı g e r e k tir m e k te d ir . O h a ld e b ö y le b ir k ü ltü r e l o rta m için g e r e k li g e n e l e ğ itim fo r m a s ­ y o n u n u s a ğ la m a , e ğ itim - te k n o lo ji iliş k ile r in in k ü l­ tü r e l y ö n ü n ü o lu ştu r m a k ta d ır . Ç a ğ d a ş b ilim s e l v e te k n o lo jik to p lu m y a şa m ı için b ir e y e g e r e k li y e t e n e k ­ le r i k a z a n d ır m a eğ itim i.

T ek n o lo jik k ü ltü r, te k n o lo jik s is te m le r in y a p ıs ın ı m a k u l b ir d ü z e y d e a n la m a y ı, b ilim v e m a t e m a tik k a v r a m la r ı b ilg isi v e a y n ı z a m a n d a m ü h e n d is liğ e ö z ­ g ü b e lir li k a v r a m la r ı a n la m a y ı g e r e k tir m e k te d ir , i n ­ sa n la r , m e y d a n a g e le n te k n o lo jile r in s ın ır lılık la r ı v e k a p a s ite le r in i a n la m a lıd ır la r . T ek n o lo ji k ü ltü r ü n e s a ­ h ip in sa n , te k n o lo jin in n e y a p a b ile c e ğ i v e n e y a p a m a ­ y a c a ğ ın ı a n la m a lıd ır . T e k n o lo jin in tü m s o r u n la r ı ç ö ­ z e m e y e c e ğ in i v e tü m s o r u n la r d a n s o r u m lu o lm a d ığ ın ı b ilm elid ir.

T ek n o lo ji k ü ltü r ü n e k a t k ı : 1) in s a n lığ ın g e l i ş ­ m e s in d e te k n o lo jin in ta r ih s e l ro lü ,

2)

Y in e h e r te k n o lo ji, k e n d in e ö z g ü b ir iş b ö lü m ü , u z m a n la ş m a v e ç a lış m a d ü z e n in i g e r e k tir ir . B u, o te k ­ n o lo jin in u y g u la d ığ ı ü r e tim s ü r e ç le r in in d o ğ a l b ir s o ­ n u c u d u r . A y n i şe k ild e , h e r te k n o lo jin in g e r e k s in im g ö s te r d iğ i in s a n g ü c ü n ite lik le r i fa r k lıd ır . B u in s a n g ü - c ü n ü y e tiş tir m e işi, e ğ itim v e te k n o lo ji a r a s ın d a k i iliş k ile r in ik in c i y ö n ü n ü o lu ş tu r m a k ta d ır . E ğ itim s is ­ te m le r in d e d e ğ işik d ü z e y le r d e v e a la n la r d a y e r a la n m e s le k i v e te k n ik e ğ itim p r o g r a m la r ı, bu iliş k in in d o ­ ğ a l so n u c u d u r . B u p r o g r a m la r ın te k n o lo jin in g e r e k ­ s in im le r iy le u y u m lu o lm a s ı g e r e k ir .

D iğ er ta r a fta n , g e liş e n b ir te k n o lo ji, ç e ş itli a la n ­ la r iç in y e n i y e n i o la n a k la r g e tir m e k te d ir . H a le n o lu ­ şu m d u r u m u n d a o la n b ilim v e te k n o lo jik d e v r im in y a r a tm a k ta o ld u ğ u y e n i ç e v r e v e b u n u n e ğ itim iç in d o ğ u r g u la n iki a çıd a n ö n e m ta şım a k ta d ır : 1) E ğ itim s is te m le r in in h er a la n ın d a d e ğ iş ik lik g e r e k s in im i d o ­ ğ u r m u ştu r , 2) E ğitim e y e n i o la n a k la r v e te k n o lo ji­ le r sa ğ la m ıştır . Bu y e n i te k n o lo jik o la n a k la r d a n y a ­ r a r la n m a , o a la n ile te k n o lo ji a r a s m d a d iğ e r b ir iliş ­ k i y ö n ü d ü r . T ek n olojin in e ğ itim e u y g u la n m a s ı y a d a te k n o lo jik o la n a k la r d a n e ğ itim a la n ın d a y a r a r la n ­ m a b iç im i eğ itim , - te k n o lo ji iliş k ile r in in ü ç ü n c ü y ö ­ n ü d ü r.

B u d u r u m a g ö re g e liş e n b ir te k n o lo ji o te k n o lo jik o r ta m d a y a ş a y a c a k b ir e y le r e g e r e k li g e n e l y e t e n e k ­ le r i k a z a n d ır m a , o o rta m ın g e r e k tir d iğ i n ite lik le r e s a ­ h ip in s a n g ü c ü n ü y e tiştir m e v e te k n o lo jik o la n a k la r ­ d a n y a r a r la n m a o lm a k ü z e r e e ğ itim i ü ç y ö n d e e tk ile ­ m e k te d ir . B u ü ç y ö n lü e tk ile ş im d e o r ta ö ğ r e tim k u ­ r a m la r ım ız ın eğ itim v e te k n o lo ji a r a s ı d e n g e s in in s a ğ lık lı v e y e te r li o ld u ğ u n u s ö y le m e k ço k g ü ç tü r . B u ­ g ü n k ü d u r u m la r ıy la bu k u r a m la r ın g e r e k ç a ğ d a ş te k ­ n o lo jid e n y a r a r la n a b ilm e le r i o lsu n , g e r e k te k n o lo ji­ n in g e r e k tir d iğ i in s a n g ü c ü n ü s a y ı v e n it e lik y ö n ü n ­ d e n y e tiş tir m e d u ru m u o lsu n v e g e r e k s e te k n o lo jik o r ta m iç in g e r e k li g e n e l y e te n e k le r i k a z a n d ır m a y ö ­ n ü n d e n o lsu n h iç d e y e te r li b ir g ö r ü n ü m a r z e t m e ­ m e k te d ir .

Eğitim de Yeni Teknolojiler

E ğ itim - tek n oloji a r a sı iliş k in in b ir b o y u tu o la n te k n o lo jid e n eğ itim d e y a r a r la n m a k o n u s u n a b a k ıl­ d ığ ın d a b u g ü n o rta ö ğ retim k u r a m la r ım ız d a k i d u r u m

ta b lo - l ’d e b e lir tile n e ğ itim te k n o lo ji g e liş im a ş a m a ­ la r ın ın b ir in c i b a s a m a ğ ın d a v e y e te r s iz o ld u ğ u g ö r ü l­ m e k ted ir .

Ç a ğ ım ız d a te k n o lo jik ile r le m e le r , e ğ itim u y g u l a ­ m a la r ın a y e n i o la n a k la r g e tir m iş , k u lla n ıla b ile c e k o r ­ ta m la r ile ö ğ r e tim y ö n te m le r in i ç e ş itle n d ir m iş v e z e n - g in le ştir m iştir .

Ü lk e m iz d e b ir s ü r e d e n b e r i, d e r s k ita p la r ı v e d i­ ğ e r b a s ılı e ğ itim g e r e ç le r i y a n ın d a d e n e y ta k ım la r ı, m o d e l v e le v h a y a p ım ı, ö ğ r e tic i film , d iy a , te y p b a n - tı, r a d y o v e te le v iz y o n p r o g r a m la r ın ın h a z ır la n m a s ı­ n a ö n e m v e r ilm iş, b u n la r ın ü r e tim i, d a ğ ıtım ı v e h iz ­ m e te s u n u lm a s ı iç in ö z e l b ir im le r k u r u lm u ş tu r .

A n c a k o r ta ö ğ r e tim d e k i ih t iy a ç la r la k a r ş ıla ş tır ıl­ d ığ ın d a g ö r s e l v e iş it s e l a r a ç v e g e r e ç le r le r a d y o v e te le v iz y o n y o lu y la ö ğ r e tim ç a lış m a la r ın ın h e n ü z y e ­ te r li s a y ıla b ile c e k b ir d ü z e y e e r iş m e m iş o ld u ğ u g ö ­ r ü lm e k te d ir . D ers e tk in lik le r i g e n e llik le ö ğ r e tm e n , t e ­ b e şir ta h ta s ı, te k d ers k ita b ı y a d a te k s ir n o tu ç e r ç e ­ v e s in d e y ü r ü tü lm e k te d ir .

O y sa b u g ü n ö ğ r e n m e - ö ğ r e tm e o r ta m ın ı g e liş t ir ­ m e y a d a y a r a tm a d a k u lla n ıla n b ir ç o k y e n i te k n o lo ji m e v c u ttu r . S o n z a m a n la r d a e ğ itim d e b e lir g in d u r u ­ m a g e le n bilgisayarlar, b ir ç o k d u r u m d a e tk ili b iç im ­ d e u y g u la n a n televizyon, d a ğ m ık y e r le ş im y e r le r in d e b ü y ü k k itle le r e h iz m e t s u n m a o la n a ğ ı v e r e n uydular­ la iletişim , sistem leri, u z a k ta n ö ğ r e tim iç in b ü y ü k u m u tla r v e r e n b ilg is a y a r lı tele iletişim , d e ğ e r li b ir p o­ ta n s iy e le sa h ip o la n vidio disk, v id io d isk s is te m le r i­ n in m ik r o b ilg is a y a r la r la ö ğ r e n m e o r ta m ın ı g ü ç le n ­ d ir m ek ü z e r e b ir le ş tir ilm e s iy le o lu ş tu r u la n akıllı vidio disk sistemleri, v e n ih a y e t vidio tekst, veri taba­ 110

m sistemleri, v e rob otlar e ğ itim e b ü y ü k k a tk ü a r g e­

tir e n v e y e n i u fu k la r a ç a n ö n e m li ç a ğ d a ş te k n o lo ji­ lerd ir.

B ilg isa y a r , d iğerleri a r a su ıd a e n ü s tü n b ir ö ğ r e n ­ m e o rta m ıd ır. E ğ itim d e : 1) b ilg is a y a r ı ö ğ r e n m e , 2) b ilg is a y a r a r a c ılığ ıy la (d e n e tim iy le ) ö ğ r e n m e , v e 3) b ilg is a y a r la (b ilg isa y a r d e ste k li) ö ğ r e tim o lm a k ü z e ­ r e ü ç tü r k u lla n ım ı vard ır. T e le v iz y o n , e ğ itim e ö n e m ­ li k a tk ı g etir m ek te d ir, ö z e llik le u y g u n k u lla n ıld ığ ın ­ d a ö ğ r e n c iy e g e le n e k s e l y o lla r la s a ğ la n a m a y a n z e n ­ g in v e ç e ş itli ö ğ re n m e y a ş a n tıla r ı s a ğ la d ığ ın ı d e n e ­ m e le r g ö ste r m e k te d ir . V id io te k s s is te m in in b e lir g in ö z e lliğ i, k u lla n ım ı iç in ço k ç e ş itli v e r i b a n k a la r ın a s a ­ h ip o lm a s ı v e bu v er i b a n k a la r ı ile k u lla n ıc ı a r a s ın ­ d a k i e tk ile ş im in b e lir g in o lm a sıd ır . B ir a n la m d a te le ile tişim , m e k tu p la ile tiş im e b e n z e m e k le b era b er , s is ­ te m d e b ilg is a y a r ın g ü c ü n d e n y a r a r la n ıld ığ ın d a n m e ­ saj ile tm e z a m a n ı g ü n y e r in e s a n iy e ile ö lç ü lm e k te d ir v e b ilg iy e u la ş m a v e b ilg i iş le m e d r a m a tik d ü z e y d e k o la y la şm a k ta d ır . T ele ile tişim s iste m le r i, p o ta n s iy e l o la r a k e ğ itim d e k u lla n ışlıd ır . Ç ü n k ü u z a k ta n e ğ it i­ m e o la n a k v er m ek ted ir. V id io d isk s is te m le r i g e n e l­ lik le te le v iz y o n p ro g ra m la r ın ı ta k d im d e y e n i b ir o r ­ ta m o la r a k d ü şü n ü lm e k te d ir . B u s is te m b ir ç o k ö z e l­ lik le r i b ir a r a y a g e tir e r e k ö ğ r e n m e iç in z e n g in b ir o r ta m y a ra tm a k ta d ır . A k ıllı v id io d isk s is te m le r i m ik r o b ilg is a y a r la r ile v id io d isk s is te m le r in in g ü ç le ­ r in in b ir le ştir ilm e s in d e n o lu ş tu r u lm u ş la r d ır v e s is te m ­ d e h e r b ir in in y e te r siz lik le r i g id e r ilm iş tir . R ob o tla r, g e n e llik le en d ü stri v e o to m a sy o n la ilg ili b ir a la n o l­ m a k la b e r a b e r eğ itim d e d e r o b o tla r ın k u lla n ış lı o l­