Online Alışverişte Ödeme Şekilleri

İnternet üzerinden güvenli bir şekilde ödeme yapılabilmesi için pek çok araç geliştiril-miştir. Bu araçlar sağlamaları gereken güvenliğin yanında kullanım kolaylığı da sağla-yarak, karmaşık işlemler nedeniyle müşterilerin e-ticaret imkan ve getirilerine olan du-yarlılığının azalmasını engellemişlerdir (http://www.hukuksokagi.com/incelemeler/e-ticaret-ve-hukuk.pdf).

İnternet üzerinden ödeme şekilleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Taşlıyan, 2006: 88-94): • Kredi Kartı

• Elektronik Kredi Kartı

• Otomatik Vezne Makineleri ve Para Vericiler • Elektronik Para

• Elektronik Çek • Akıllı Kart Kredi Kartı

Kredi kartları ilk defa 1960 yılında uygulamaya konulmuş, zamanla gerek teknolojik bakımdan gerekse yaygınlığı bakımdan büyük ilerlemeler kaydetmiştir (http://www angelfire.com). İnternet üzerinden alışverişlerde kredi kartı kullanımı en yaygın ödeme aracıdır. Kredi kartı kullanan müşteriler mal ve hizmet siparişlerinde geçerli bir kredi kartı bilgilerini ekranda işaret edilen boşluklara doldururlar. Satıcı işletme bu kredi kar-tının geçerliliğini araştırır, kart hesabı ödemeye uygun ise hesaptan ilgili tutar bloke edilir, siparişi verilen ürün ya da hizmet alıcıya ulaştığında da tahsilat gerçekleştirilir ve online alışveriş işlemi tamamlanır (Kırçova, 2005: 162-163). İşleyişin kolay olması, ödeme işlemini hızlı bir şekilde sonlandırması nedeniyle kredi kartıyla ödeme, en çok kabul gören bir yöntem olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Kredi kartları kolay ve hızlı bir araç olarak tercih edilmesine karşın güvenlikle ilgili önemli sorunları bu-lunmaktadır. İnternet iletişimine kötü niyetli üçüncü şahıslar tarafından yapılacak mü-dahale ile kart bilgilerinin çalınması söz konusudur. Başkalarına ait kredi kartları ile yapılan işlemler nedeniyle çok sayıda kullanıcı İnternet ortamını güvenli bulmamaktadır (Kırçova, 2005: 163).

Elektronik Kredi Kartı

Online kartların en önemli özelliği, kartın üzerinde olması gereken bazı fiziksel özellik-lerin bulunmaması sebebiyle satış noktalarında bulunan terminallerde kullanılmasının mümkün olmamasıdır. Bazı bankaların online kartları ile online alışveriş yapmak iste-yen müşteriler, geleneksel kredi kartından farklı olarak öncelikle online kredi kartına normal hesabından yapacağı harcama miktarı kadar bir parayı transfer etmektedir. Bu yöntemle online kredi kartının numarası ve şifresi ikinci şahıslar tarafından öğrenilmesi durumunda kartın hesabı boş olacağından maddi bir kayba sebep olmayacaktır. Bu açı-dan online kredi kartları tam güvenlik sağlamaktadırlar ve giderek daha fazla tercih edilmektedirler (Erdağ ve diğerleri, 2006: 69). Online kredi kartları, müşterinin normal kredi kartı numarası ile aynı hesap numarasına karşılık gelmekle birlikte farklı bir kart numarasına ve şifresine sahiptir. Geleneksel kredi kartları kullanarak İnternette alım

satım yapmayı teşvik edebilmek için bankalar kredi kartlarının fonksiyonelliğini arttıra-rak daha güvenli bir ortam sağlama arayışı içine girmişler ve bunun sonucunda online kredi kartı gibi bir alternatif üretilmiştir. Online kart altyapısında bankaların, normal kredi kartı uygulamasından daha düşük limit, kendi limitini belirleme, online alışveriş için anında limit aktarımı, dolandırıcılığa karşı özel sigorta gibi önlemler ve özellikler sunularak İnternette güvenli bir alışveriş ortamı yaratmaya çalıştıkları gözlemlenmekte-dir. Bu noktada karşılaşılan en önemli güçlük olan müşterilerin online alışveriş yapar-ken kart bilgilerinin üçüncü kişilerin eline geçmesi korkusuyla kredi kartlarını kullana-mamalarının önüne geçilebilmiştir. Müşteriler online kartların verdiği güvence sayesin-de online işlem yapabilmekte ve bankalar muhtemel kredi kartı iptalleri nesayesin-deniyle zara-ra uğzara-ramayı önleyebilmektedirler (Erdağ ve diğerleri, 2006: 70).

Otomatik Vezne Makineleri ve Para Vericiler

Otomatik vezne makineleri 1960'lı yıllarda ilk kez kullanılmaya başlandığında, kullanı-cılarına sadece para çekme imkanı veriyordu. Yaşanan hızlı teknolojik gelişmeler sonu-cunda, artık ATM'lerden hesaba para yatırmak, hesap durumları hakkında bilgi almak, hesaplar arasında fon transfer etmek, çek defteri almak, seyahat çekleri çıkarma ve be-lirli bir tutara kadar kredi çekebilmek vb. işlemleri yapılabilmektedir (Taşlıyan, 2006: 88).

Elektronik Para

Elektronik para İnternette kullanılmak üzere geliştirilmiş para birimidir. Elektronik para günlük hayatta kullanılan mağaza çeklerinin İnternet ortamındaki karşılığı olarak değer-lendirilebilir. Bu sistemden yararlanmak isteyen kişilerin ilk olarak elektronik para hiz-meti sunan şirketler tarafından geliştirilen özel yazılımlardan birini bilgisayarlarına yük-lemeleri ve o şirketle çalışan bir bankada hesap açtırmaları gereklidir. Bundan sonra elektronik para ile anlaşmalı mağazaların sitelerinden veya kendisi gibi elektronik para yazılımını kullanan diğer taraflar ile online alışveriş yapabilirler. Elektronik para yazı-lımı, istenilen miktarda paranın bir banka hesabından çekilerek, İnternet üzerinden yapı-lacak harcamalarda kullanılmak üzere elektronik ortamda saklanmasını sağlar. Her elektronik paranın normal hayatta olduğu gibi bir seri numarası vardır. İnternet üzerin-den bir harcama yapıldığında belli seri numaralı elektronik paralar alışveriş yapanın bilgisayarından silinerek alışveriş yapılan bilgisayara geçirilir. Bu şekilde, para akışı

aynen günlük hayatta olduğu gibi gerçekleştirilir. Dünyada elektronik para hizmeti ve-ren bazı kuruluşlara örnek olarak CyberCash (www.cybercash.com) ve DigiCash (www. digicash.com) verilebilir (Özbay ve diğerleri, 2002: 52-53). Kırgızistan’da bu sistem henüz uygulamaya geçmemiştir.

Elektronik Fon Transferleri İçin Satış Noktası Terminalleri

Otomatik makineler aracılığıyla fon transferini içeren sistemlerin evrimindeki aşamalar-dan biriside Elektronik Fon Transferidir (EFT). Bu sistemde satış noktalarında yapılan ödemelerde, bir kart vasıtasıyla çalışan terminallerin kullanımı yoluyla kullanıcıların kendi banka hesaplarından satıcının banka hesaplarına para aktarılması fikri temel teşkil etmiştir. Kredi kartları, ATM veya hesaba erişim kartlarının da temelini oluşturan aynı teknolojiden yola çıkarak satış noktasından fon transferi sistemi meydana getirilmiştir. Sistem, kart kullanılarak veya elektromanyetik bir makine yoluyla alıcı ve satıcı arasın-da fon transferinin gerçekleştirilmesi şeklinde işletilmektedir (http://www.ekitapyayin. com/id/033/01.htm#_ftnrefll9).

Elektronik Çek

Elektronik çek, e-ticaret gerçekleştiren sitelerin ödemelerini çek olarak kabul etmelerini ve işleyebilmelerini sağlayan bir ödeme sistemidir. Elektronik çek, ABD’de Finansal Hizmet Teknoloji Konsorsiyumu (www.fstc.org) tarafından, İmzalanmış Belge Biçimleme Dili (SDML) adı verilen bir işaretleme dili kullanılarak geliştirilmiştir. Elektronik çek sisteminde, ödemeler kredi kartı olmadan banka hesabı bilgilerinin gerekli olanlarının e-ticaret sitesine girilmesi yoluyla yapılır. Kullanıcı bir anlamda Ticaret sitesine çek keserek ödeme yapmış olur. Bankadaki sistemler yapılan transferleri her gün temizleyerek bahsedilen hesapta alışverişin tamamlanması için gerekli şartların yeterli olup olmadığını kontrol ederler ve bu durumdan e-ticaret sitesini şifreli kanallar-la haberdar ederler. Bu işlemler takas merkezi okanallar-larak adkanallar-landırıkanallar-lan finansal kurumkanallar-lar tarafından da yürütülebilir. Kullanılması kolay bir sistem olmakla birlikte, daha yaygın kullanımı için gerekli sistemlerin finans sektörü tarafından kabul görmesi gereklidir. (http://www.hukuksokagi.com/incelemeler/e-ticaret-ve-hukuk.pdf). Bu hizmet Kırgızis-tan’da herhangi bir kuruluş tarafından henüz uygulamaya konulmamıştır.

Akıllı Kart

Akıllı kart, kart temelli bir ödeme aracı olup, kredi kartlarında bulunan manyetik şeritler yerine özel mikro çipi bulunan plastik bir karttır. Bu çip sayesinde plastik bir karta, elektronik parada dahil olmak üzere, her türlü bilginin yüklenmesi mümkün olmaktadır. Para yüklenen bir akıllı kart ile mal ve hizmet satın alınması durumunda, karta yüklenen parasal miktar azalmaktadır. Karttaki tutar sıfırlandığında da kart yeniden doldurulabil-mektedir. Akıllı kartlar çoğunlukla kapalı sistemlerde belirli satın almalar için kullanıl-maktadır. Kartın en önemli özelliği, kişinin bütün kişisel bilgilerini her zaman ve her yerde yanında bulundurma imkanı vermesidir. Bu özellikleri ile çok değişik alanlarda kullanılması mümkün olmaktadır. Akıllı kartların en önemli özelliklerinden birisi de nakit tutma maliyetlerini önemli oranda azaltması ve işlem hızını arttırmasıdır (Taşlı-yan, 2006: 93).