Okul İklimi İle İlgili Araştırmalar

Okul iklimi değişkeninin bir takım değişkenlerle ilişkisini inceleyen literatürdeki birkaç araştırmanın bulguları aşağıda verilmiştir.

Öğretmenlerin ilk ve ortaokullardaki örgütsel iklime ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik yapılan çalışmada, okulların orta düzeyde bir örgütsel ve destekleyici iklime sahip olduğu, öğretmenlerin işe bağlılık duygularının düşük düzeyde olduğu, öğretmenlerin yüksek düzeyde stres yaşadığı, okul personelleri arasındaki iletişimin ve etkileşimin düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin bu görüşleri cinsiyete ve mesleki kıdeme göre farklılık göstermemektedir (Memduhoğlu ve Şeker, 2010). Bununla birlikte başka bir araştırmaya göre öğretmenlerin görev yaptıkları okullardaki iklime ilişkin algıları öğrenim durumuna, okuldaki hizmet süresine, branş türüne göre anlamlı bir farklılık göstermezken cinsiyet, okul türü ve mesleki kıdem değişkenleri açısından anlamlı farklılık göstermektedir (Selçuk, 2016). Kıdem yılı fazla olan öğretmenlerin okul iklimi algılarının daha olumlu olduğu söylenmektedir (Öztürk ve Zembat, 2015). Başka bir çalışmada da öğretmenlerin yaşı ile örgüt iklimi algıları arasında anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre 51 yaş ve üzeri öğretmenler 20- 30 yaş arası ve 31-40 yaş arası öğretmenlere göre daha olumlu örgüt iklimi algılarına sahiptirler (Aydoğan, 2019).

Başka bir araştırmaya göre öğretmen, yönetici ve müfettişler gibi birçok paydaştan veri toplanarak yapılan çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirmenin okul iklimini olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Bu tür değerlendirmenin objektif olmamasından dolayı değerlendirmeye maruz kalan kişilerin olumsuz duygu ve düşüncelere sahip olduğu ve bu durumun da okul iklimini olumsuz olarak etkilediği tespit edilmiştir (Akbaba-Altun ve Memişoğlu, 2011).

Yapılan bir araştırmada öğretmen algılarına göre ortaokul yöneticilerinin liderlik stilleri düzeyi ile okul iklimi düzeyleri arasında pozitif yönde, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır. Okul iklimi ile en yüksek düzeyde ilişkinin olduğu liderlik stili alt boyutu dönüşümcü liderlik (örgüt çalışanlarına yer yer küçük dönütler vererek çalışanları güdüleyen, entelektüel uyarım sağlayarak çalışanlarda enerji oluşturan ve grupta ortak bir bilinç oluşturarak çalışanların hedefe odaklanmalarını sağlayan liderlik tarzıdır) iken okul iklimi ile en az ilişki gösteren liderlik stili alt boyutu sürdürümcü liderlik (örgüt çalışanlarının görevlerini belirleyen, yapıyı kuran, planlı çalışmaya önem veren ve işin sonucunda da ödül ve ceza sistemini kullanan liderlik tarzıdır)tir. Bunun dışında ortaokul yöneticilerinin kullandıkları liderlik stillerinin okul iklimini etkileme oranının yaklaşık %27 düzeyinde olduğu da araştırmada tespit edilmiştir (Alpay, 2019).

Öğretmen adaylarının okul iklimi algıları ile akademik özyeterlikleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek amacıyla yapılan bir araştırmada, öğretmen adaylarının okul iklimi algıları ile akademik özyeterlikleri arasında pozitif yönde, orta düzeyde, anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır. Özellikle okul ikliminin iletişim boyutunun öğretmen adaylarının özyeterlik inançlarında önemli bir rol oynadığı belirtilmiştir ( Gündoğan ve Koçak, 2017).

Öğretmenlerin okul iklimi algıları ile örgütsel güven algıları arasındaki ilişkiyi tespit etmek amaçlı yapılan bir araştırmada, öğretmenlerin okul iklimi ile örgütsel güven algıları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Olumlu bir okul ikliminin öğretmenlerin örgütsel güvenini arttırdığı tespit edilmiştir. Özellikle okul iklimi alt boyutlarından olan destekleyici müdür davranışlarının ve işbirlikçi öğretmen davranışlarının okulda algılanan örgütsel güveni arttıracağı söylenebilir (Ayık, Savaş ve Çelikel, 2014).

Kamu ortaokullarına yönelik yapılan bir araştırmaya göre okul iklimi ile öğretmenlerin psikolojik iyi oluşları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Buna göre okul iklimi puanı arttıkça psikolojik iyi oluş puanları da artmaktadır (Aydoğan, 2019). Yani okul ikliminin öğretmenler tarafından olumlu olarak algılanması onların psikolojik iyi oluş düzeylerine de pozitif yönde katkı sağlamaktadır.

Ortaöğretim okullarının büyüklüğü ile okul iklimi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılan bir araştırmada okul iklimi ile ilgili olan iletişim, insan ilişkileri, istenmeyen davranışlar ve okula aitlik duygusu değişkenlerinin okul büyüklüğüne göre farklılaştığı bulunmuştur. Küçük okullar, iletişim ve insan ilişkileri bakımından, orta büyüklükteki okullar ve büyük okullardan daha üstündür. Aynı şekilde küçük okullarda okula aitlik duygusu, orta büyüklükteki okullardan ve büyük okullardan daha yoğun düzeydedir. Bununla birlikte okullardaki öğrenci sayısının artmasıyla birlikte istenmeyen davranışların da artması söz konusu olmaktadır. Bu sebeple okulların küçültülmesi araştırma sonucunda bir öneri olarak yer almaktadır (Karakütük ve diğer., 2014).

Ortaokul öğrencilerine yönelik yapılan bir çalışmada, okul ikliminin olumlu olmasının öğrencilerdeki zorbalık davranışlarını gösterme olasılığını azalttığı tespit edilmiştir (Çalık vd., 2009).

Beş Asya ülkesi olan Japonya, Çin, Hindistan, Bangladeş ve Nepal ülkelerinde yapılan araştırma sonucunda okul iklimi, okul liderliği ve okul performansı arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Etkili okul liderliğinin, olumlu okul iklimi için gerekli olduğu ve olumlu okul ikliminin de okul performansını arttırdığı araştırmada belirtilmiştir (Subedi, 2016).

Yapılan bir araştırmaya göre okul müdürlerinin demokratik davranış sergilediklerinde okulda açık bir iklimin, otokratik ve serbestilik tanıyan davranışlar sergilediklerinde ise okulda kapalı bir iklimin görüldüğü tespit edilmiştir (Varlı, 2015).