Okul Öncesi Eğitimin Psikomotor Gelişime Etkis

Fiziksel gelişim baştan ayağa, merkezden dışa doğru ilkesine uygun bir şekilde gelişimini sürdürür. Fiziksel gelişim hem bedensel hem de motor gelişimi kapsamaktadır. Bedensel gelişim, boy, ağırlık ve hacimce artışın yanı sıra, vücut sistemlerinin kendinden beklenen görevleri yerine getirecek duruma gelmeleridir. Motor gelişim ise, bireyin vücudunu kontrol altına almada gösterdiği becerinin artmasıdır (Senemoğlu, 1997: 68).

Bu dönem, çocuğun aktif olarak çevresine yöneldiği, uyarıcılarla dolu dış dünyayı keşfetmeye çalıştığı, insan yaşamının en temel becerilerinin kazanıldığı dönemdir. Beş- altı yaş çocukları mekanik yönde etkili, uyumlu, kontrollü ve gelişmiş hareketler sergilerler. Koşma, atlama, sıçrama, sekme, yakalama, fırlatma ve topa ayakla vurma gibi hareketler temel hareketler döneminde kazanılır. Üç-dört yaşında çocuk, parmak ucunda yürümeyi başarır. Geri geri yürüyebilir, destekle öne takla atar, ani dönüş ve duruşları becerebildiğinden koşmadaki başarısı yükselir. El becerilerinde ilerleme görülür, üç parçalı boz-yapı yapabilir. Çizgi üzerinden makasla keser, bir kareyi kalemle kopya edebilir. Bir iki arkadaşıyla oynayabilir. Çevreyi tanıma çabası içinde sürekli soru sorar. Beş yaşında çocuk koşma, sekme, atlama, sıçrama, hızla bisiklet pedalını çevirme ve takla atma gibi bedensel hareketleri becerebilir. Küçük kaslarını rahatlıkla kullanır. Başı, vücudu, kolları ve ayakları olan insan resmi çizebilir. Genellikle beş yaşta başarılı kas

21

kontrolüne karşın zaman zaman kalemi kullanmakta ve özellikle eğri çizgiler çizmekte zorlanabilir.

Altı yaşındaki çocuğun hareketlerinin koordinasyonu düzgündür. Bu dönemde bitmek bilmeyen bir enerjiye sahip olan çocuğun yerinde durması düşünülemez. Otururken bile kımıldanır, bükülür, uzanır. Çocuk bu yaşta iki tekerlekli bisiklete binebilecek dengeye kavuşur. Resmin sınırlarını taşırmadan boyar. Küçük motor becerilerle ilgili kaslarını kontrol edebilir ve rahat bir şekilde kullanabilir (Aral ve diğerleri, 2000: 15). Bu dönemde çocuklar henüz gözlerini küçük nesneler ya da ayrıntılar üzerinde odaklayabilmek için yeterli olduğuna ulaşmamışlardır. El-göz uyumları yetersizdir. Bu özellikleri dikkate alınarak çocuklar için seçilen kitapların resimlerinin büyük olması gerekir (Koç ve diğerleri, 2001: 11).

Okul öncesi eğitimde küçük ve büyük motor becerilerle ilgili, koşma, tırmanma, atlama, kayma vb. etkinlikler büyük kasların; bloklar, dengede durma, el işleri vb. etkinlikler de küçük kasların gelişmesine yardımcı olurlar (Poyraz ve Dere, 2011: 43). Bu sayede okul öncesi eğitim kurumlarında yapılan etkinliklerle çocuklar hem eğlenmekte hem de fiziksel gelişimlerine katkı sunulmaktadır. Bununla beraber fiziksel açıdan sağlıklı bir gelişim gösteren çocuk diğer gelişim alanları için de önemli bir avantaj elde etmiş olacaktır.

Diğer gelişim alanlarına olduğu gibi fiziksel gelişime de önemli bir etkisi olan etkinlik oyundur. Açık havada oynanan oyunlar sayesinde çocuğun güneş ve temiz havadan yararlanması sağlanarak fiziksel gelişimin hızlanmasına yardımcı olur. Çocuk açık hava oyunları sayesinde fiziksel gelişimi için gerekli olan bu öğeleri farkında olmadan ve en doğal haliyle alır. Oyun esnasındaki hareketler sayesinde dolaşım, solunum, sindirim ve boşaltım sistemleri ile ilgili işlevler düzenli bir şekilde çalışır ve ter yoluyla vücuttaki zararlı atıklar temizlenir (Seyrek ve Sun. 1991: 48-4; Dönmez, 1992: 27-28). Bu etkinlikler sayesinde çocuk hem fiziksel yapısını geliştirir hem de psiko-motor becerilerini ilerletir (Poyraz ve Dere, 2011: 41). Hareketler söz konusu olduğundan psiko-motor gelişim bedensel gelişimle yakından alakalı hatta iç içe durumdadır. Oyun sayesinde psiko-motor becerileri, gücü, tepkisi, dikkati artar, büyük, küçük kaslarını denetim altına alır, organları eşgüdüm ve denge, hareketlerde esneklik ve çeviklik sağlar (Seyrek ve Sun, 1991: 51). Okul öncesi eğitim sayesinde diğer gelişim alanlarında olduğu gibi fiziksel gelişim ve motor beceriler de olumlu yönde gelişir.

22

Okul öncesi eğitimi içine alan 0-6 yaş arası dönem fiziksel gelişim için önemli bir dönemdir. Bu dönemde yapılan etkinlikler fiziksel gelişimi doğrudan etkilemektedir. Şüphesiz bu durum eğitimciler tarafından da bilinmekte ve okul öncesi eğitim programları da bu hassasiyetle hazırlanmaktadır. Hazırlanan okul öncesi eğitim programlarının nitelikli ve kullanılabilir olması öğretmen ve çocukların olumlu yönde etkilenmelerini sağlayacaktır.

2.3.5. Okul Öncesi Eğitimin Özbakım Becerilere Etkisi

Çocuğun bütün gelişim alanlarıyla ilgili bilgi ve becerilere sahip olduğu tutum ve alışkanlıklar edindiği ilk yer ailesiyle yaşadığı ortamdır. Aileden sonra okul öncesi eğitim kurumları çocuğu toplumsal yaşamaya hazırlamada aileyle koordineli bir şekilde çalışan kurumlar olarak sistem içinde yerini almaktadır. Okul öncesi dönem temel alışkanlıkların çocuk tarafından kazanıldığı, karakter ve kişilik yapısının şekil almaya başladığı yıllardır. Bu dönemde çocuğun kazandığı öz bakım becerileri ile ilgili temel bilgi ve alışkanlıklar onun sağlıklı birey olarak yetişmesini sağlayacaktır. Bu alışkanlıklar çocuğa gelecek yaşamında bağımsız, kendine yeten, topluma uyumlu, olumlu davranışlara sahip bir birey olmasına zemin hazırlayacaktır.

Okul öncesi eğitim kurumlarında çocuk kendi işini yardımsız yapma, tuvalet, el yüz temizliğini yardımsız yapma, eşyalarını toplama, kendi sorumluluğunu üstlenme çalışmalarına yer verilir. Bu durumda okulöncesi eğitimi almış olan çocuklar ilköğretime gelişim açısından okul öncesi eğitim almamış olan çocuklara göre daha hazır geçerler. Çocuk özbakım becerilerinde yeterli becerilere sahip değilse ilköğretimde olumsuz deneyimler yaşayacak, böylece ilk ciddi eğitim yaşamı bundan olumsuz etkilenecektir. Özbakım becerileri çocuğun ilköğretime adaptasyonunda diğer gelişim alanları gibi çok önemli bir yere sahiptir.