Okul Öncesi Eğitim Programı

Okul öncesi eğitim programları geliştirilirken, çocukların yetenek ve ilgileri üzerine temellendirilmiş, eğitim uzmanları tarafından tasarlanmış, dil, sanat, müzik gibi oyun oynayarak öğrenebilecekleri çeşitli alanlarda imkanlar sağlamak ve teşvik edici bir ortam oluşturmak oldukça mühimdir (Wang ve diğerleri, 2011: 332). Okul öncesi eğitim programı, çocukluk dönemiyle ilgili genel durumu ve çocukların öğrenme disiplinleriyle ilgili bir çerçeve çizmektedir. Bu içerik çocuklar için ayrı bir önem kazanmaktadır.

23

Öğretmen, çocuğa deneyimler kazandırıp edindiği yeni deneyimleri yeni bilgilere ulaşması ve bu bilgileri kullanabileceği bir ortam hazırlamalıdır (Zembat, 2007: 34).

Çocuğu merkeze alan gelişimsel okul öncesi eğitim programları, çocukların gelişimlerini destekleyen ve etkin oldukları nitelikli eğitim ortamının olması gerekliliğini vurgulamaktadır. Gelişimin bir bütün halinde ve sürekli devam ettiğini kabul eden eğitimciler ilk olarak çocukların özelliklerini keşfetmekle başlamalıdır. Çocukların neler öğrendiği kadar hangi yollarla öğrendikleri ve hangi yolları kullanarak eğitim verileceği eğitimcilerin üzerinde durduğu önemli bir konudur (Güler, 2004: 125).

Çocuk merkezli bir programda bulunması gereken genel özellikler;

 Program, çocukların dil ve sosyo-ekonomik, ailelerin hayat tarzı, alışkanlıkları, yaşadıkları çevrenin şartları dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

 Programın merkezinde çocuk olmalı ve çocukların yaş ve yaşının gelişim özelliklerine göre güvenli bir ortam hazırlanmalıdır.

 Çocukların gelişim alanlarının desteklenmesinde yaratıcı ve rutin etkinlikler dengeli bir şekilde hazırlanmalıdır.

 Program, bilinenlerden yola çıkararak, yeni öğrenmeleri kolaylaştırmalı ve çocukların yaşanmışlıklarını ve ilgileri dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

 Çocukların bireysel ve grup içinde oynamaları cesaretlendirmeli.

 Program sorgulamayı, problem çözme ve deneme- yanılmayı teşvik etmelidir.

 Kültürel özellikleri dikkate alınmalıdır.

 Düzen, sağlık, beslenme gibi genel alışkanlıkları kazandırmalıdır.

 Çocukların bildiklerini hayata geçirebilmeleri için farklı etkinlikler uygulanmalıdır.

 Günlük programda öğretmenin başlattığı ve çocuğun başlattığı etkinliklere yer verilmelidir.

 Günlük programda etkinlik arası geçişler akıcı bir şekilde sağlanmalıdır ve iyi planlamalıdır.

 Programda gün içinde yapılan genel rutin faaliyetlere yer verilmelidir.

 Çocuklar, program ve öğretmen açısından, düzenli bir şekilde değerlendirme yapılmalıdır (Kandır ve diğerleri, 2011: 10-11).

Okul öncesi eğitim programlarını incelendiğinde, çocukların yeteneklerini geliştirmelerine yardım etmek için öğretmenlerin geliştirdiği etkinlikler, fırsatların hazırlanması ve çocukları için tasarlanan programın süreç içerisinde ortaya çıkan her şeyi kapsadığını belirtmektedir. Çocuğa planlı olan veya olmayan, formal ve informal uygulamaları ve fırsatlarını içeren eğitim programıdır. Programa daha geniş açıdan bakıldığında eğitim süreci, eğitimin ilerlemesi ve eğitim ortamının çocuklara uygun

24

olarak hazırlanmasıdır. Nitelikli okul öncesi eğitim programlarının tüm çocuklar için uygun olması son derece önemlidir. Kapsamlı bir okul öncesi eğitim sistemi geliştirildiğinde, sistem herkese açık olmalı ve tüm gelir düzeylerine erişebilir olmalıdır. Okul öncesi eğitimi bir aile meselesi olarak değil de bir toplumsal mesele olarak görmek gerekmektedir (Lawrence, 2010: 40).

Okul öncesi eğitim programı hazırlanırken bazı temel ilkelere dikkat etmek gerekmektedir. Programı hazırlayan uzmanlar, öğretmenler, yöneticiler ve diğer katılımcıların çeşitli gelişim öğrenme kuramlarını bilmeleri gerekmektedir. Eğitim programını bilimsel program geliştirme ilkelerine uygun olarak hazırlanmasına özel bir önem gösterilmelidir. Çocukların sosyal becerileri kazanmaları niteliğinde olmalı ve eğitim etkinliklerinde çocukların kişiliklerini zedeleyici unsurlara yer verilmemelidir. Çocuğun yaşını, gelişim düzeyini ve bireysel farklılıklarını, neyi başarıp neyi başaramayacağını dikkate alan bir program olmalıdır. Eğitim programlarında hedeflenen kitlenin bütünü ele alınmalı ve farklı koşullar göz önünde bulundurularak öncelikler belirlenmelidir. Eğitim programının nitelikli olabilmesi için aile katılımına yer verilmelidir (Poyraz ve Dere, 2011: 70).

Okul öncesi eğitim programı hakkında karar alıcıların dikkat etmesi gereken noktalar;

 Eğitim sürecinde program öğretmenin ve çocuğun rollerini nasıl tanımlamaktadır?

 Öğrenmenin hangi alanları ele alınmaktadır? Bu alanlar birbiriyle bütünleştirilmiş midir yoksa ayrı ayrı mı değerlendirilecektir? Program ulusal öğrenme standartlarını karşılayacak mıdır?

 Program özel eğitim, dil veya öğrenme ihtiyaçları olan çocuklar için farklılaştırılmış eğitim stratejilerine yönelik rehberlik temin etmekte midir?

 Programı geliştirenler, eğitim felsefesi ve öğrenme içeriğiyle tutarlı bir değerlendirme sistemi hazırlamış mıdır?

 Programın niteliğini veya etkinliğini destekleyecek ne tür araştırma bulguları bulunmaktadır?

 Program, nitelikleri düşünülmeksizin, tüm öğretmenler açısından uygun mudur? Ne tür bir mesleki gelişim sunmaktadır?

 Programı uygulamak için özel materyallere ihtiyaç var mıdır?

 Program modeli aile katılımı veya okul öncesi eğitime başlangıç gibi hususlarda yönlendirme yapmakta mıdır? (Frede ve Ackerman, 2007: 4).

25

Okul öncesi eğitim programlarını nitelikli yapan özelliklerin daha detaylı incelenmesi gerekmektedir. Galinsky (2006: 8), okul öncesi eğitim programları arasındaki ortak özellikleri incelemiş ve çalışmasında şu analizlere ulaşmıştır.

 Okul öncesi eğitim programları 0-3 yaş arasındaki çocuklarda başlamaktadır.

 Çocuğun gelişiminin bütünü üzerinde odaklanmıştır. Çocukların bilişsel, duygusal, fiziksel gelişimi ve sağlığı üzerine odaklanılmaktadır.

 Yüksek nitelikli öğretim kadrosuna sahip ve personel değişim oranı düşüktür.

 Bir sınıfta eğitim alan çocuk sayısı 6-22 kişi arasında değişmektedir.

 Çocuklar programlara minimum 2 ila 3 yıl devam etmiş olması ve ilköğretime geçiş süreçlerinde de çocuklara destek sağlanmaktadır.

 Programlar süreç odaklıdır. Programlar başarının belirleyicisi olarak başarma yerine çocukların öğrenmelerine odaklanılmaktadır.

 Öğretim kadrosunun mesleki gelişime açık ve yaşam boyu öğrencidirler.

Nitelikli okul öncesi eğitim programları çocukların akademik başarısı arttırarak önemli bir sosyal rekabet sağlar. Çocukların kişilik gelişimini olumlu olarak etkiler ve diğer kişilere güvenmeyi öğrenir ve başarılı olurlar. Nitelikli bir programı başarmanın yolu, uygun gelişimsel bir program kullanmaktadır. İyi hazırlanmış nitelikli bir program çerçevesi çocuk gelişimi kuramlarına dayanmalıdır. Böylece okul öncesi öğretmenlerine çocuk gelişiminin tamamını kapsayan ve mesleğin standartlarını karşılayan bir program için bir alt yapı hazırlanmış olur (Zembat, 2007: 35).

Yapılan araştırmalarda, programın niteliğinin çocukların sosyal, duygusal ve bilişsel gelişim üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Aynı zamanda program niteliğinin çocukların yaratıcılıklarını etkilemesi ve geliştirmesi de mümkün görülmektedir. Bu doğrultuda, öğretmenlerin ve program yöneticilerinin yaratıcılık dahil olmak üzere gelişimin tüm yönlerini teşvik eden en iyi programlara karar vermeleri gerekmektedir (Farallea, 2010:8).

Bredekamp ve Rosegrant‟a göre de, ulusal müfredat standartlarının da okul öncesi eğitiminin niteliği açısından önemli faydaları vardır. a) Standartlar müfredat gelişimi için temel ilkelerdir, b) her bir disiplin kapsamında temel içerik unsurlarını tanımlamaya yardımcı olur, c) eğitimciler ve uygulayıcılar arasındaki iletişim için ortak bir dil sağlanır, d) okullar arasında içerik tutarlılığı sağlanır. Kısacası iyi geliştirilmiş ulusal içerik standartları, müfredat önemli bir içeriğe, kavramsal çerçeveler, bütünlük, tutarlılık ve beklentilerin yükselmesini sağlayan bir potansiyele sahiptir (Akt: Kuamoo, 2008: 20).

26

Okul öncesi eğitimi eğitimcileri programda ve uygulanmakta olan ulusal standartların olumsuz etkilerini de incelemiş ve bazı endişelerin olduğu görülmüştür. Bu endişelerin bir kısmı, çocukların gelişimine uygun olmayan uygulamaları içeren, tamamlanmış ve gelişme sürecinde olan çocuk merkezli program yaklaşımlarına uymayan, kültür farklılıklarına duyarlı olmayan, programı alt düzeylere indirgeyen başka bir deyişle akademik içeriğin alt düzeylerde olduğu, çocuk gelişimi kuramları üzerine temellendirilmeyen ve ezbere dayalı öğrenme üzerinde yoğunlaşmaktadır (Akt: Kumaoo, 2008: 21).

Dinamik bir süreç olan yaşamın değişmesi, çocuğun ailesine, yakın çevresine, topluma, sosyal ilişkilere, sosyo-ekonomik yapılara, kültürlere dolaylı veya doğrudan olarak tesir etmektedir. Yaşanan değişimlerin tamamı çocuktan uzak düşünülebilir fakat çocuğun bakımıyla ilgili kişiler bu değişimlerin etrafında oldukları için bu değişim çocukla olan etkileşimi de etkileyecektir. Bundan dolayı okul öncesi eğitimi programlarının dört temel program bütünlüğü içerisinde olmalıdır.

Bunlar;

 Program çocukları merkezde tutmalıdır. Çocukların temel ihtiyaçların karşılanması için alternatif ortamlar düzenlenmelidir.

 Çocukların bakımıyla ilgilenen kişiler eğitilmelidir.

 Toplumun gelişmesi sağlanmalı ve bundan dolayı çocukların gelişimlerini etkileyecek olumsuz şartlar ortadan kaldırılabilecektir.

 Toplum, okul öncesi eğitimi konusunda bilinçlendirilmeli ve okul öncesi eğitimine olan talep arttırılmalıdır (Atay, 2012: 59).