Atıksu numunelerinin kirletici parametreleri açısından karakterizasyonu Malkara, Kırklareli, Lüleburgaz, Karpuzlu, Enez Evsel AAT’leri ile Corlu Deri OSB,

Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT’lerinden giriş ve çıkış noktalarından 3 ayrı mevsimi temsil etmesi için Kasım, Haziran ve Mart aylarında 1’er kez olmak üzere alınan atıksu numunelerinin Sıcaklık, pH, iletkenlik, Çözünmüş Oksijen-ÇO, Kimyasal Okisjen İhtiyacı-KOİ ve Askıda Katı Madde-AKM parametreleri açısından karakterizasyon çalışması yapılmıştır. Haziran 2016’ya ait atıksu numunelerinin karakterizasyon sonuçları tablo 4.3.1’de detaylı olarak verilmiştir.

Tablo 4.3.1 Haziran 2016 atıksu numuneleri karakterizasyonu

Numune No:1 parti

2016 yılı Haziran ayında Malkara, Lüleburgaz, Kırklareli ve Edirne-Enez Evsel ve Çerkezköy OSB ve Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’lerinin biyolojik arıtma işlemi öncesi giriş ve sonrası çıkış sularının pH değerleri 7,2 ile 8,2 arasında ölçülmüştür.

Yaz ayı olmasından dolayı, atıksu numunelerinin sıcaklıkları 20 ile 23 ⁰C derece arasında değişmekte ve biyolojik arıtma öncesi giriş suyu ile çıkış suyu sıcaklıkları arasında belirgin bir fark gözlenmemektedir. Haziran ayında 0,1 ile 0,5 mg/ml arasında çözünmüş oksijen değerine sahip olan diğer evsel atıksu arıtma tesisleri atıksularından farklı olarak Enez Evsel AAT biyoliojik arıtma öncesi ham giriş atıksuyunun çözünmüş oksijen değeri 5,4 mg/ml, sonrası ise 6 mg/ml olarak ölçülmüştür. Bu değer biyolojik arıtmaya tabi tutulduktan sonraki çıkış sularında ise evsel atıksu arıtma tesisleri çıkış sularında 6 ile 8,4 mg/ml değerlerine, endüstriyel atıksu arıtma tesisi çıkış sularında ise 5,3 ile 6,4 mg/ml değerlerine kadar

45

yükseltilmiştir. Biyolojik arıtma sonrasında ham giriş ve çıkış suları arasında çözünmüş oksijen değerinde bir azalma söz konusu olmadığı ölçümlerle belirlenmiştir.

Haziran ayında iletkenlik değerleri; evsel atıksularda yaklaşık 1,1 ile 1,8 mS/cm değerlerinde seyrederken, Çerkezköy OSB Endütriyel AAT giriş ve çıkış atıksuyunda sırasıyla 8,3 ve 7,4 mS/cm olarak ölçülmüştür. Genel olarak konvansiyonel arıtma öncesindeki iletkenlik değerinin ve arıtma sonrası iletkenlik değerinden daha düşük seviyelere indirildiği, ancak Çerkezköy OSB Endüstriyel giriş ve ve arıtım sonrası çıkış suyunun iletkenlik değerlerinde fazla değişiklik olmadığı, Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT çıkış suyunda ise, giriş su iletkenlik değerinin yaklaşık iki katına çıktığı tespit edilmiştir.

Haziran ayında Malkara, Lüleburgaz, Kırklareli ve Edirne-Enez Evsel AAT’lerinden alınan ham giriş atıksularının KOİ değerleri 107 ile 322 mg/L arasında ölçülmüş olup, çıkış KOİ değerlerinin konvansiyonel arıtma ile 51 ile 60 mg/L’a kadar düştüğü görülmüştür. Beklendiği gibi endüstriyel atıksu numunelerinin KOİ değerleri yaklaşık 2000 mg/L larda seyrettiği, konvansiyonel arıtma ile bu değerin Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT’nde 307 mg/L’lere, Çorlu Deri OSB’de ise 805 mg/L’lere düşürülebildiği tespit edilmiştir.

Haziran ayında evsel atıksu arıtma tesisi biyolojik arıtım öncesi ham giriş atıksularında en yüksek AKM değerinin ölçüldüğü tesis, 7010 mg/L’lik değeri ile Lüleburgaz Evsel AAT’dir ve biyolojik arıtma sonrasında bu değer 97 mg/L’ye kadar giderilebilmiştir. En düşük AKM değerinin ölçüldüğü tesis ise 223 mg/L lik değeriyle Malkara Evsel AAT’dir ve biyolojik arıtma sonrasında bu değer Kum Filtresi sonrasında da 38 mg/L’ye kadar giderilebilmiştir. Çerkezköy OSB ve Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT ham giriş atıksularının AKM değerleri sırasıyla 644 ve 1433 mg/L olup, biyolojik arıtma sonrasında bu değerler sırasıyla 70 ve 110 mg/L’ye kadar giderilebilmiştir.

46

Kış aylarındaki değişimleri izleyebilmek için 2016 yılı Kasım ayında da aynı evsel atıksu arıtma tesislerinin ham giriş noktalarından ve biyolojik arıtım sonrası çıkış sularından atıksu numuneleri alınarak karakterizasyon çalışması yapılmıştır. 2016 yılı Kasım ayında alınan evsel ve endüstriyel aıksularda ölçülen tüm parametrelere dair sonuçlar Tablo 4.3.2’de verlmiştir.

Tablo 4.3.2 Kasım 2016 atıksu numuneleri karakterizasyonu

Numune 2. Parti arasında değişmektedir. Hem sıcaklık hem de pH parametreleri açısından ham giriş ve çıkış suları arasında önemli bir fark gözlenmemiştir. Haziran ayında olduğu gibi Kasım ayında da Malkara, Lüleburgaz ve Kırklareli Evsel AAT giriş noktalarından alınan atıksu numunelerinin yaklaşık 0,4-0,6 mg/ml’lik çözünmüş oksijen değerlerinin biyolojik arıtma sonrasında yaklaşık 8 ile 9 mg/ml değerlerine yükseldiği ölçüm sonuçları ile tespit edilmiştir. Kasım ayında sadece diğer evsel atıksu arıtma tesisleri atıksularından farklı olarak Enez Evsel AAT biyolojik arıtma öncesi ham giriş atıksuyunun çözünmüş oksijen değeri 7 mg/ml, sonrası ise 8,5 mg/ml olarak ölçülmüştür.

Kasim ayında evsel atıksu ham giriş ve biyolojik arıtım sonrası çıkış su numunelerinde iletkenlik değeri 0,4 ile 0,8 mS/cm arasında ölçülmüştür. Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT ham giriş ve sonrası çıkış suyundaki iletkenlik değeri sırasıyla 2,8 ve 3,1 mS/cm’dir.

47

Evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesisi ham giriş atıksularında biyolojik arıtma sonrasında fazla bir iletkenlik giderimi sağlanmadığı hatta Malkara Evsel AAT ile Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT’lerinin biyolojik arıtma sonrası çıkış sularının iletkenlik değerlerinin ham giriş atıksuyundan biraz daha yüksek olduğu görülmüştür. Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT ham giriş suyunun iletkenlik değerinin 7,9 mS/cm’lik değeriyle Çerkezköy OSB Endüstriyel AAR’ne göre yaklaşık 3 katı olduğu ve bu değerin biyolojik arıtma sonrasında sadece 6,2 mS/cm’ye indirilebildiği ölçümlerle tespit edilmilştir. KOİ parametresi açısından değerlendirildiğinde, Kasım ayında Enez Evsel AAT’nin biyolojik arıtma öncesi ham giriş atıksuyunun 310 mg/L lik KOİ değerine sahip olduğu, diğer evsel atıksu arıtma tesislerinin ham giriş atıksularının ise yaklaşık 550 mg/L’lerde olduğu tespit edilmiştir. Bu KOİ değerlerinin biyolojik arıtma ile yaklaşık 60 mg/L’lere kadar düşürüldüğü ölçüm sonuçlarıyla ortaya konulmuştur. 2016 yılı Kasım ayında aynı evsel atıksu arıtma tesislerinin biyolojik arıtım öncesi ham giriş noktalarından alınan atıksu numunelerinde ölçülen KOİ değerlerinde Haziran ayına göre yaklaşık iki katı kadar artış olduğu görülmüştür. Öte yandan Çerkezköy OSB giriş suyunda Haziran ayında 2000 mg/L lerde ölçülen KOİ değeri Kasım ayında 1158 mg/L’lere düşmüş, Çorlu Deri OSB Giriş suyunda ise Haziran ayında 2100 mg/L’lerde olan KOİ parametresi Kasım ayında 3100 mg/L’lere yükselmiştir.

AKM parametresi açısından değerlendirildiğinde ise, sözkonusu endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin giriş sularında Kasım ayında AKM değerlerinde Haziran ayına oranla 5 ile 6 kat gibi bir artış olduğu ölçümlerle belirlenmiştir. Bu yükseliş ve düşüşün, endüstriyel atıksu arıtma tesislerine atıksu kaynağı oluşturan endüstri tesislerinin üretim çeşitliği ve kapasitesinin Kasım ayında değişiklik göstermesinden olduğu düşünülebilir. Haziran ayında Lüleburgaz evsel atıksu arıtma tesis giriş noktasından alınan ve 7000 mg/L’lerde ölçülen AKM değerinin Kasım ayında yaklaşık olarak 2000 mg/L’e düştüğü tespit edilmiştir. Kasım ayında Malkara Evsel Atıksu Arıtma Tesisi ham giriş atıksuyundaki AKM değerinde Haziran ayına oranla bir değişiklik olmazken Enez Evsel AAT ham giriş atıksuyunda yaklaşık iki katına, Kırklareli Evsel AAT ham giriş atıksuyunda ise yaklaşık yarıya indiği ölçümlerle

48

belirlenmiştir. KOİ ve AKM parametrelerindeki bu düşüşlerin kış ayı olması ve yağışlardan dolayı seyrelme olabileceğinden kaynaklandığı düşünülebilir.

Bahar ayındaki atıksu karakterizasyonunu belirlemek için 2017 yılı Mart ayının sonunda da söz konusu atıksu arıtma tesislerinden biyolojik arıtma öncesi ham giriş ve sonrası çıkış noktalarından atıksu numuneleri alınmıştır.

Tablo 4.3.3 Mart 2016 atıksu numuneleri karakterizasyonu

Numune 3. Parti

Enez Evsel AAT’nde arıtma işletmesinin bu ayda ve öncesinde çalışmadığının tesis tarafından beyan edilmesi üzerine, yine aynı bölgeden Edirne ilini temsilen Karpuzlu Evsel Atıksu AAT biyolojik arıtım öncesi giriş ve sonrası çıkış noktalarından atıksu numuneleri alınarak karakterizasyon çalışması yapılmıştır. Mart ayında alınan biyolojik arıtım öncesi giriş ve sonrası çıkış atıksu numunelerinde yapılan atıksu karakterizasyon çalışmasının sonuçları toplu olarak Tablo 4.3.3’de detaylı olarak verilmiştir. 2017 yılı Mart ayında Malkara, Lüleburgaz, Kırklareli ve Karpuzlu Evsel AAT’nden ve Çerkezköy OSB, Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’lerinden alınan atıksu numunelerinde yapılan pH değerlerinde önemli bir değişiklik olmadığı 6,4 ile 9,6 değerleri arasında değiştiği gözlenmiştir. Mart ayında atıksu numune sıcaklıkları Mart ayında 11 ile 20 ⁰C arasında değiştiği ve sadece Mart ayında endüstriyel atıksu giriş ve çıkış su sıcaklıklarının evsel atıksulara göre yaklaşık 5 ile 10 ⁰C kadar daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

49

Mart ayında evsel atıksu arıtma tesislerinin biyolojik arıtma öncesi giriş atıksuyu çözünmüş oksijen değerlerinin diğer aylara kıyasla çok önemli değişiklikler göstermediği 0,6 ile 1,9 mg/ml arasında değiştiği, Çerkezköy OSB ve Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’leri ham giriş atıksularında ise sırasıyla 2,6 ve 5 mg/ml olduğu ölçülmüştür. Biyolojik arıtım sonrasında evsel atıksu arıtma tesisi çıkış sularında çözünmüş oksijen değerleri 5,8 ile 8,5 mg/ml değerlerine, endüstriyel atıksu arıtma tesislerinde ise yaklaşık 6,6 ile 7 mg/ml’lere ulaşmıştır. 3 ay kıyaslandığında Karpuzlu haricindeki evsel atıksu arıtma tesisleri ve endüstriyel atıksu arıtma tesisleri ham giriş suyunda çözünmüş oksijen değerlerinin daha yüksek olduğu ay Mart ayı olarak, biyolojik arıtma sonrası çıkış sularında ise Kasım ayı olarak ölçülmüştür.

İletkenlik parametresi Mart ayında evsel atıksu arıtma tesisleri biyolojik arıtma öncesi ham giriş atıksuyunda 0,5 ile 0,9 mS/cm arasında olup, Çerkezköy OSB ve Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’leri ham giriş atıksularında ise sırasıyla 4 ve 0,7 mS/cm’dir. Genel olarak bakıldığında; Karpuzlu dışındaki evsel atıksu arıtma tesislerinde ham giriş sularının iletkenlik değerleri biyolojik arıtma sonrasında çok az da olsa giderilmekte iken, Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT giriş suyunda 4 mS/cm olan değer, biyolojik arıtma sonrasında 2.7 mS/cm’ye giderilebildiği ancak Çorlu Deri OSB ve Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT’lerinde ise iletkenlik değerinin giriş ham atıksuyunun çıkış suyuna göre yaklaşık 10 katı olan 7,2 mS/cm’ye yükseldiği gözlenmiştir. Genel olarak bakıldığında gerek ham giriş sularında gerekse çıkış sularındaki iletkenlik değerlerinin Haziran ayında Mart ve Kasım aylarına göre daha yüksek olduğu ölçümlerle belirlenmiştir.

Mart ayında Karpuzlu Evsel AAT giriş suyu numunesi 921mg/L’lik KOİ değeri ile diğer evsel atıksu giriş suyu numunelerinin yaklaşık 2 katına yakın oranda, Haziran ayına oranla yaklaşık 8,5 katı, Kasım ayına oranla ise yaklaşık 3 katı oranda KOİ içermektedir. Kasım ve Mart ayında Karpuzlu haricindeki tüm evsel atıksu arıtma tesisi giriş noktalarındaki atıksulardaki KOİ değerlerinde, Haziran ayına oranla yaklaşık iki katı oranda artış olduğu gözlenmiştir. Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT ham giriş suyunda, Haziran ayındaki KOİ değerinde diğer aylara göre yaklaşık iki

50

kat, Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’nde ise, Kasım ayında Mart ve Haziran aylarına oranla %50 oranında artış tespit edilmiştir.

AKM parametresinin Mart ayında en yüksek ölçüldüğü yer 424 mg/L değeri ile Karpuzlu Evsel AAT ham giriş suyudur. Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT giriş suyu AKM değerinin, Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT giriş suyu AKM değerine oranla yaklaşık 3 katı olduğu tespit edilmiştir. AKM açısından her üç aylık veriler değerlendirildiğinde de Lüleburgaz Evsel AAT giriş suyunun özellikle Mart ayına nazaran Haziran ayında yaklaşık 26 kat ve Kasım ayında 7,5 kat daha yüksek olduğu ölçümlerle belirlenmiştir. Endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin giriş sularında Kasım ve Mart aylarının AKM değerlerinde Haziran ayına oranla oldukça yüksek bir artış olduğu ölçümlerle belirlenmiştir.

Alınan evsel ve endüstriyel atıksu numunelerinin renk parametreleri de ayrı ayrı ölçülmüştür. Tablo 4.3.4’de tüm atıksu numunelerinin ölçülen renk değerleri absorbans ve RES değerleri bazında toplu bir şekilde verilmiştir.

Beklendiği gibi Çorlu Deri OSB ve Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT atıksularının endüstriyel atıksu karakterizasyonunda olmasından dolayı oldukça yüksek KOİ, AKM değerlerinin yanısıra, yüksek renk değerlerine sahip olduğu ölçümlerle belirlenmiştir. 2017 yılının Mart ayının sonunda Malkara, Lüleburgaz, Karpuzlu ve Kırklareli Evsel AAT’leri ile Çerkezköy OSB Endüstriyel AAT’lerinden alınan ham giriş atıksularının biyolojik arıtma ile %94 ile %98, Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’nde ise %56 oranında renk giderim verimi sağlandığı, Kasım ayında ise bu verimin %58 olduğu, Haziran ayında %35 e kadar düştüğü tespit edilmiştir.

51

Tablo 4.3.4 Atıksu numunelerinin renk parametreleri açısından karakterizasyonu

Absorbans

Alınan evsel ve endüstriyel atıksu giriş ve çıkış numuneleri Toplam Organik Karbon içeriği (TOK parametresi) açısından da karakterize edilmiştir. TOK açısından karakterizasyon sonuçlarının verildiği Tablo 4.3.5’de görüldüğü gibi TOK içeriğinin en yüksek olduğu evsel atıksu Kırklareli, en düşük olduğu Karpuzlu Evsel AAT biyolojik arıtma öncesi giriş atıksuyu olarak tespit edilmiştir. Biyolojik arıtma sonrasındaki çıkış suları açısından değerledirildiğinde ise Malkara Evsel AAT çıkış suyu en yüksek, Lüleburgaz Evsel AAT çıkış suyu ise en düşük olarak belirlenmiştir.

52

Tablo 4.3.5 TOK açısından karakterizasyon sonuçları

Atıksuyu Numunesinin alındığı nokta

TOK mg/L

Malkara Giriş ~389

Malkara Çıkış 83

Lüleburgaz Giriş ~421

Lüleburgaz Çıkış 48

Karpuzlu Giriş ~345

Karpuzlu Çıkış 60

Kırklareli Giriş ~408

Kırklareli Çıkış 52

Çerkezköy OSB Giriş ~821

Çerkezköy OSB Çıkış 208

Çorlu Deri OSB Giriş ~826

Çorlu Deri OSB Çıkış 97

Beklendiği gibi endüstiyel atıksu arıtma tesisi sularının TOK yükünün, evsel atıksu arıtma tesislerine göre çok daha fazla olduğu ölçümlerle ortaya çıkmıştır. Evsel AAT’lerine giren ham atıksular biyolojik arıtmaya tabi tutulduktan sonraki TOK giderim verimi ortalama %79 ile %87 oranlarında, Çerkezköy OSB Endüstriyel ATT’nde %75, Çorlu Deri OSB Endüstriyel AAT’de ise %88 oranındadır.

4.4 Atıksu numunelerinin antibiyotik içeriği açısından karakterizasyonu