Naturalizm ve Materyalizm

Öncelikle not etmeliyiz ki hemen hemen bütün naturalistler, insa-noğlu hakkında da materyalisttirler; onlara göre, insanlar maddi nes-nelerdir. Bu perspektiften, bir insan (Descartes ve Augustine’in ak-sine), maddi bir bedene bağlantılı veya ona bitişik olan gayr-i maddi

bir cevher veya benlik/öz (self) değildir. Ne de insanın gayr-i maddi bir bileşene sahip bir terkib olması söz konusudur; insanlar, gayr-i maddi bir ruh veya zihin veya benliğe sahip değildirler. Materyalistin düşün-cesine göre, bunun yerine, bir kişi sadece kendi bedenidir, veya bede-ninin bir kısmıdır (öyle ki “benim bedenim” şeklinde konuşmak ya-nıltıcıdır). Ben, kendi bedenimden ibaretim (veya belki kendi beynim, veya beynimin sol yarımküresi, veya onun başka bir kısmı, veya be-denimin başka bir kısmı). Hemen hemen her naturalist buna katılacak-tır. Onlar, materyalizm için en az üç tür sebep sunarlar. İlk olarak, na-turalistler genellikle dualizmin (insanın, bir insan bedeniyle esaslı bir ilişkisi olan gayr-i maddi bir öz veya cevher olduğu düşüncesi) tutarsız olduğunu veya ezici felsefi zorluklara maruz kaldığını ileri sürüyor-lar; dolayısıyla, rasyonel açıdan materyalist olmaya mecburuz diyor-lar. Dualizme yöneltilen bu türden itirazların tipik bir kümesini Daniel Dennet’in Consciousness Explained adlı kitabında bulabilirsiniz.12 Bu itirazların çoğu (Dennet’inkiler de dahil), şaşırtıcı derecede zayıftır;13

halihazırda materyalizme aklı yatmamış hiç kimse, onları hiçbir şe-kilde ikna edici bulmaz (veya ne olursa olsun bulmamalı). Yine de bu 12 (Boston: Little, Brown and Co., 1991). Kitabı beğenmeyen bazıları, kitaba

‘Consciousness Explained Away’ şeklinde bir başlığın daha uygun olacağını söyleye-rek yakınmışlardır. Bana göre, Dennett’in kitabı, materyalizmi benimseyen fakat aynı zamanda (geriye kalan herkes gibi) bilinç diye bir şeyin var olduğuna inanmaktan ken-dini alamayan biri için geçerli olan problemi tasvir etmektedir.

13 Örneğin bkz. William Lycan (kendisi bir materyalisttir), “Giving Dualism its Due,” Australasian Journal of Philosophy 87: 4 (December 2009) ve ayrıca bu zayıf nok-taların bir kısmını ifşa ederek iyi bir iş çıkaran Charles Taliaferro, “Incorporeality,” A Companion to Philosophy of Religion, ed. Philip L. Quinn and Charles Taliaferro (Oxford: Blackwell, 1999) içinde, ss.271 vd. Yine bkz. benim “Against Materialism,” Faith and Philosophy, 23:1 (January 2006) içinde, and “Materialism and Christian Belief,” Persons: Human and Divine, eds. Dean Zimmerman and Peter van Inwagen (Oxford: Oxford Univ. Press, 2007) içinde.

itirazlar, böylesine aydınlanmış bir dönemde materyalist olmaya mec-bur olduğumuzu göstermek için ikide bir ortaya atılır.

İkinci ve biraz daha iyi bir sebep şudur: birçok naturaliste göre, gayr-i maddi ruhlar, özler veya zihinlerle hiçbir alakasının olmaması, naturalizmin bir parçasıdır. Tam olarak naturalizmin ne olduğunu söy-lemek kolay olmayabilir, fakat, bu düşünceye göre, o her halükarda gayr-i maddi ruh veya öz gibi şeyleri dışlamaktadır. Naturalizm, Tanrı diye bir zatın veya ona benzer bir şeyin olmadığı düşüncesidir; bu dü-şünceye göre, gayr-i maddi özler, fazlasıyla, bizzat kendisi gayr-i maddi bir öz olan Tanrı’ya benzer şeyler olacaktır. Bu sebep, (naturalistler için) gerçekten oldukça ikna edicidir, fakat tamamiyle tatminkâr değil-dir. Bu, naturalizm kavramının muğlaklığından ötürüdür. Naturalizme göre, Tanrı gibi olan hiçbir şey yoktur; fakat, naturalist perspektiften bakınca, tam olarak Tanrı’ya benzerliğin ne kadarı kabul edilebilir? Ne de olsa her şey, bir bakımdan Tanrı’ya benzer; kâfi derecede has-sas bir naturalist Tanrı’ya benzerliğin ne kadarını kabul etmeyi bece-rebilir? Plato’nun İyi düşüncesi ve Aristo’nun (yine gayr-i maddi olan) hareket etmeyen muharriki açıkça bu denetimden geçemeyecektir, fa-kat gayr-i maddi ruh cevherleri ne olacak? Hakiki bir naturalist böyle bir şeye izin verebilir mi? Bunu söylemek tamamıyla kolay değil. An-cak, naturalistler arasındaki nazik bir aile-içi tartışmaya münasebet-sizce karışmak dışarıdan biri olarak benden uzak olsun; bu vesileyle, bu meseleyi halletmeleri için naturalistleri kendi başlarına bırakıyorum.

Üçüncü bir sebep şu şekildedir: naturalistler, normalde Darwinci evrimi onaylarlar; fakat, gayr-i maddi bir ruh veya öz, evrimci bili-min öne sürdüğü süreçler yoluyla nasıl varlığa çıktı diye de sorarlar. Bu sebeple Richard Dawkins şöyle der:

Katolik Ahlak, Homo Sapiens ile hayvanlar âleminin geriye kalanı arasında büyük bir uçurumun varlığını gerekli görür. Böyle bir uçurum, temelde

evrim-karşıtıdır. Gayr-i maddi bir ruhun zaman hattına aniden zerkedil-mesi, bilim alanına yapılan evrim-karşıtı bir tecavüzdür.14

Çağdaş evrimci teoriye göre, yeni hayat formları (ekseriyetle) bir genetik varyasyon formu üzerinde iş gören doğal seleksiyon yoluyla ortaya çıkmaktadır —her zamanki aday, rastlantısal genetik mutas-yondur. Her ne kadar bu türden mutasyonların çoğu ölümcül olsa da birkaçı hayatta kalma mücadelesinde faydalıdır. Bunlara sahip olan o şanslı organizmalar, sahip olmayanlara nazaran üreme avantajına sa-hiptirler, ve sonuçta yeni bir özellik popülasyona hakim olur; daha sonra süreç yeniden başlar. Fakat şunu da sorarlar: nasıl olur da gayr-i

maddi bir öz veya ruh bu şekilde evrilebilir? Ne tür bir genetik

mu-tasyon gayr-i maddi bir ruhla sonuçlanır? DNA’nın, protein üretimi-nin değil de gayr-i maddi bir özün genetik belirleyicisi olan bir bö-lümü var mıdır?15 Bu şüpheli gözüküyor.

Bu nedenler açıkçası tatmin edici değildir, fakat çoğu naturalist bunları (ve belki de materyalizm lehine olan diğer argümanları) en azından makul derecede zorlayıcı bulur. Çoğu naturalist, işte bu ve muhtemelen diğer sebeplerden ötürü insana bakışında materyalisttir. Dolayısıyla şu anki amacımız için, materyalizmi naturalizme özümset-meyi teklif ediyorum; bu noktadan itibaren naturalizmi, materyalizmi 14 Free Inquiry Magazine, 18:2. (1998).

15 Tekrar edersek, bu sebep tatmin edici değildir. Aşağıda göreceğimiz üzere, materya-listler genellikle zihinsel niteliklerin fiziksel niteliklerin akabinde onlara bağlı olarak ortaya çıktıklarını düşünürler. Eğer öyleyse, bir gayr-i maddi ruha sahip olma niteli-ğinin, bir organizmanın fiziksel niteliklerini müteakiben onlara bağlı olarak meydana çıktığı tasavvur edilebilir; belki de öyle fiziksel özellikler vardır ki, zorunlu olarak, o fi-ziksel niteliklere sahip herhangi bir organizma, gayr-i maddi bir ruhla da bağlantılan-dırılacaktır. Bkz. aşağıda; ve bkz. William Hasker, The Emergent Self (Ithaca: Cornell University Press, 1999).

ihtiva ediyor gibi düşüneceğim; ve aleyhine delil getireceğim şey, son dönem evrimci teori ile materyalizmi içeren naturalizmin birleşimidir.