Öğretmen öğretme aracıdır, disiplini sağlayan faklı bilgileri uygun öğretim yöntemiyle muhatabına nerde kullanacağını öğreten kişidir. Bir ülkenin geleceğinin mimarları öğretmenlerdir. Kendisi bir meslek olmasına rağmen bütün meslekleri öğretmenler yetiştirir. Asker, polis, mimar, mühendis, öğretmen, doktor vb. meslek sahibi olmak için öğrenim görmek gerekir, bunu da öğretmeler yapar. Bir ülkenin kalkınmasında, gelişmesinde nitelikli ve donanımlı insanların yetişmesinde çok önemli bir rolü vardır. Bu önemli misyonu sahiplenen öğretmenler yeri gelmiş açıkta kalmasın diye gerekli vasıfları taşımadığı halde öğretmenliğe atanmış, bu durum hem öğretmenlik mesleğinin hak ettiği yere gelememesinde etken olmuştur (Çelikten vd., 2005:208-209).
Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde M. Kemal Atatürk’ün Muallimler Birliği Kongresi Üyeleriyle yaptığı görüşmede söylediklerinden bir kısım alacak olursak (www.atam.gov.tr/ataturkun-soylev-ve-demecleri/muallimler-birligi-kongresi-uyelerine, 2018):
“Öğretmenler!
Yeni nesli, Cumhuriyet’in özverili öğretmen ve eğitmenleri, sizler yetiştireceksiniz; yeni nesil, sizin eseriniz olacaktır. Eserin kıymeti, sizin yeteneğiniz ve özveriniz derecesiyle uygun olacaktır. Cumhuriyet, fikren, ilmen, fennen, bedenen kuvvetli ve yüksek karakterli koruyucular ister. Yeni nesli, bu kalite ve yetenekte yetiştirmek sizin elinizdedir. Sizlerin, seçkin görevinizin yerine getirilmesine büyük özveriyle varlığınızı vereceğinize hiç şüphe etmem.”
Atatürk’ün bu sözleri, öğretmenlik görevinin kutsallığını ve öğretmenlerin bir ülkenin geleceğinin inşasında ne denli önemli olduğunu ortaya koymuştur.
Hesap tutma ihtiyacı ekonomik hayatla beraber başlamıştır. Muhasebe ekonomik gelişimle beraber gelişmiş ilk başlarda borç-alacak takibi şeklinde ortaya çıksa da şu an bu basit düzeyin çok ilerisine gelmiştir. Basit düzeyde muhasebe hesap tutma anlamında tanımlansa da gelişen, küreselleşen dünyada bilgi üreten bir bilgi sistemi olarak ortaya çıkmaktadır. Muhasebenin farklı tanımlamaları yapılsa da Sevilengül’e göre (Sevilengül, 2014:3):
“Muhasebe, bir örgütün kaynaklarının oluşumunu, bu kaynakların kullanılma biçimini, örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen artış veya azalışları ve örgütün finansal açıdan durumunu açıklayan bilgileri üreten ve bunları ilgili kişi ve kuruluşlara ileten bir bilgi sistemidir.’’
Genel anlamda yapılan tanımlamalarda muhasebe ticari belgelerle ortaya çıkan parasal olayların kaydetme, sınıflandırma, özetleyerek kullanıcılara rapor sunan bilim dalıdır, denilmektedir. Günümüzde giderek gelişen ve küresel hale gelen şirketleri başarılı bir şekilde yönetmek bazı bilgileri kullanmaları zorunlu hale gelmiştir. Bu durum muhasebeyi bilgi üreten bir olgu haline getirmiş ve bunun herkes tarafından anlaşılabilmesi için muhasebe tarafından uluslararası muhasebe standartlarını kullanmaya başlamıştır (Sevilengül, 2014:3-10).
Çalıştığı kurumlarda bulunan öğrencilere, Muhasebe ve Finansman alanın gerektirdiği bilgi ve uygulamaları öğreten ve bu alanda eğitim veren kişi olarak tanımlanabilir. İŞKUR’un Meslekler sözlüğünde şu şekilde tanımlanmıştır (esube.iskur.gov.tr/Meslek/ ViewMeslekDetayPopUp.aspx?uiID=2320.6, 2018):
‘’Çalıştığı eğitim kurum ya da kuruluşunda; öğrenciye ya da yetişkinlere, muhasebe ile ilgili eğitim verme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.’’
Görev ve İşlem Basamakları ise;
‘’Muhasebe ve Finans Öğretmeni; işletmenin genel çalışma prensipleri doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gereklerine uygun olarak:
Eğitim vereceği grubun düzeyine uygun bir çalışma planı yapmak,
Kendisine ayrılan ders saatlerinde planını uygulayarak öğrencilere alanı ile ilgili bilgi ve beceri kazandırmak,
Öğrencilerin başarılarını değerlendirmek, başarıyı artırıcı yöntemler geliştirmek, uygulamaya koymak,
Eğitici kol çalışmalarında görev alarak öğrencilerin yeteneklerini geliştirici etkinlikler düzenlemek,
Öğrencilerin gelişimlerini izlemek, sorunlarının çözümüne yardımcı olmak, İşletmelerde uygulama yapan öğrencilerin çalışmalarını izlemek, ilgililere rehberlik etmek,
Çevresindeki işletmelerdeki gelişmeleri izlemek, ihtiyaçları saptamak, bunların öğretim programlarına yansıtılması için ilgililere önerilerde bulunmak,
Nöbetçi olduğu günlerde, okulun düzen ve disiplinini sağlamak üzere görev yapmak, vb. görev ve işlemleri yerine getirir.’’
Halen MEB’e bağlı Mesleki ve Teknik Eğitim Anadolu Liselerinde(MTAL) bünyesinde Ticaret Meslek Lisesi Muhasebe ve Finansman programı uygulayan liselerde muhasebe öğretmenleri aşağıda bulunan tablodaki derslerin eğitim ve öğretimini öğrencilerine yapmaktadırlar;
Tablo 2.1: Mesleki Teknik Anadolu Lisesi, Anadolu Meslek Programı Muhasebe ve Finansman Alan Dersleri
AL AN \D AL D E RS L E Rİ ALAN ORTAK DERSLERİ MUHASEBE 1
BİLGİSAYARDA OFİS PROGRAMLARI BİLGİSAYARDA KLAVYE KULLANIMI MESLEKİ GELİŞİM
DAL DERSLERİ
İŞLETMELERDE BECERİ EĞİTİMİ MALİYET MUHASEBESİ ŞİRKETLER MUHASEBESİ MUHASEBE 2 BİLGİSAYARLI MUHASEBE GİRİŞİMCİLİK VE İŞLETME YÖNETİMİ İNŞAAT MUHASEBESİ MALİYE MESLEKİ YABANCI DİL DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ
DIŞ TİCARETTE TESLİM VE ÖDEME DIŞ TİCARET MEVZUATI
DIŞ TİCARET MUHASEBESİ BANKA İŞLEMLERİ
SERMAYE PİYASASI FİNANSAL YATIRIM
SERMAYE PİYASASI KAYITLARI ÇALIŞMA HAYATI
Kaynak: MEB; Muhasebe Finansman Alanı Çerçeve Öğretim Programı 2017.
Bu verilen dersler sayesinde bilgisayar kullanımında yetkin ve muhasebe alanının gerektirdiği özelliklere sahip ara eleman yetiştirmektir. Bunun için de 4 yıllık eğitimin son yılında işletmelerde beceri eğitimi kapsamında öğrenciler sektörle iç içe iş deneyimi kazanmakta ve iyi bir muhasebe eğitimi almaları MFÖ rehberliğinde yürütülmektedir.
1955 yılında MEB, Ankara Üniversitesi ve ABD Milletlerarası İşbirliği Dairesi ve New York Üniversitesi’nin ülkemizde yaptığı ortak çalışma sonucu sekreter eğitiminde öğretmen yetiştirilmesi için Sekreterlik Öğretmeni Yetiştirme merkezi kurulmuş. Daha sonra mesleki eğitim fakülteleri içerisinde yer almış. İsmi Ticaret Yüksek Öğretmen Okulu daha sonra Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu olarak değiştirilmiştir. 1982 yılında Gazi Üniversitesine devredilerek Mesleki Eğitim Fakültesi içerinde faaliyetlerini sürdürmüştür. 1992 yılında Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Olarak ayrı bir Fakülte Olarak Ticaret ve Turizm Liselerine öğretmen Yetiştirme görevine devam etmiştir. 2009 yılında ise diğer Mesleki ve Teknik Eğitim Fakülteleri gibi kapatılmıştır. Mesleki ve Teknik Eğitim liselerindeki Muhasebe öğretmeni ihtiyacını karşılamak için üniversitelerin ilgili bölümlerinde okuyan lisans mezunu öğrencilerinden formasyon eğitimi alıp Kamu Personel Seçme Sınavında başarı gösterenler alınmaya başlanmıştır (Duman, 2014:82-86).
2.2.1. Ülkemizde Muhasebe ve Finansman Eğitimi
Küreselleşen dünyada bilginin önemi artmaktadır. Özellikle yatırımcıların ve işletmeyle ilgili bilgiye ihtiyaç duyan taraflar açısından muhasebenin sunduğu bilgiler önemlidir. Muhasebe, bilginin kayıt edilmesi, kayıt edilen bu bilgilerin rapor olarak sunulması ve bu raporların analiz olarak sunulmasını sağlayan ve çevresel faktörlerdeki değişimlerden etkilenerek kendini yenileyen bir bilgi sistemidir. Bu çerçevede muhasebenin ürettiği bu bilgileri yorumlayabilmek için diğer bilim dallarına ihtiyaç duymaktadır. Muhasebe ve Finansman eğitimi alanların bu alanla yakın ilişkili disiplinleri de -Ekonomi, Hukuk, Maliye, İşletme ve Finans- gibi öğrenmeleri önem arz etmektedir. Genel Muhasebe eğitiminde; öğrencilere muhasebenin gerektirdiği bilgiler bir bütün olarak verilmeli ve muhasebe öğretim programı mantıksal sınama, analiz etme ve iletişimi artıcı içerikler şeklinde öğrenme ortamında sunulmalıdır. İhtisas Muhasebe eğitiminde ise yüksek lisans ve doktora düzeyinde genel muhasebe konularına göre daha çok uzmanlık becerisini içeren eğitim verilmektedir (Zaif ve Ayanoğlu, 2007:119- 120).
Ülkemizde Muhasebe ve Finansman eğitimi Meslek Liselerinde, Meslek Yüksek Okullarında dört yıllık öğretim programı uygulayan üniversitelerde bu eğitim yapılmaktadır. Şuan yaklaşık altı yüze yakın okulda ticaret meslek lisesi programına
dahil olan muhasebe eğitimi veren lise bulunmaktadır. Bu okullarda verilen eğitimin amacı tüm meslek liselerinde olduğu gibi piyasanın istediği özelliklerde ara eleman yetiştirmektir. Bütün kurum ve işletmelerin, vakıf, dernek ve kooperatifler de dâhil olmak üzere muhasebe birimine ihtiyacı bulunmaktadır. Çok yaygın bir meslek olma özelliği göstermekte, bu durum da bu mesleğin eğitimin önemini ortaya koymaktadır. Küreselleşen dünyada muhasebeden beklentiler de değişmekte ve işletmeyle ilgili tüm çevrelere bilgi sunan, raporlayan bir olgu olmaya başlamış ve muhasebenin önemi artmıştır (Özkan ve Aksoy, 2015: 284-286).
Muhasebe biliminin gereği teorik bilginin yanında uygulamalı eğitim şeklinde olması gerekmektedir. Başarılı bir muhasebe eğitimi için bilgiyi vermenin yanında bu bilgilerin kullanılabilmesi gerekmektedir. Artık bilgiyi kaydeden, derleyen, sınıflandıran yorumlayan yöneticilere bu raporları aktarabilen kişiler olması gerekmektedir. Bu gerçekler de muhasebe eğitimi hakkında eğitimcilere muhasebe öğretiminde nelerin öğretilmesi gerektiğini göstermektedir (Erol ve Erkan, 2008:284- 286).
Küreselleşen dünyada değişen gelişen ekonomilere ayak uydurmak açısından verilen lisans eğitiminin muhasebe bilgisi düzeyinde güvenilir bilgi üretmesi için kendini yenilemesi, gerekmektedir. Bu ihtiyacın karşılanması için güncel olan muhasebe eğitimi önem arz etmektedir (Ünal ve Doğanay, 2009:119-120).
2.3. MUHASEBE VE FİNANSMAN ÖĞRETMENLİĞİ ALAN YETERLİKLERİ