Modern Liderlik Yaklaşımları

Çevre konusunda yaşanan değişimler nedeniyle liderlik kavramıyla ilgili araştırmalarda modern çağın gereklerine uyan liderlik davranışları öne çıkmaya başlamıştır. Liderlerin yaşanan bu değişimler karşısında rolü, insanları değişime uyum sağlamalarında yönlendiren olmasıdır. Modern liderlik kuramları liderliği açıklayan tek yönlü bakış açısını terk ederek geniş görüşlülüğü savunmuştur (Akkaya, 2015: 23). Yani, değişen şartlar karşısında liderlerin bakış açılarının da değiştiği görülmektedir. Modern liderlik tarzları veya kuramları olarak adlandırılabilecek bazı liderlik modelleri vardır. Bu kapsamda etkileşimci, dönüşümcü ve karizmatik liderlik tarzlarına aşağıda değinilmiştir.

1.2.4.1. Etkileşimci Liderlik

Etkileşimli liderlik kuramı McGregor Burns tarafından 1978 yılında siyasi liderler için yaptığı araştırma sonucunda ortaya çıkmıştır. McGregor liderleri, etkileşimci lider ve dönüşümcü lider olarak sınıflandırmıştır. Burns dönüşümcü liderlik ile etkileşimci liderlik modellerini birbirinin tersi modeller olarak görmüş ve kişilerin liderlik tiplerini aynı anda gösteremeyeceğini, etkileşimci ve dönüşümcü liderlik tiplerinin birbirlerinin tersi olduğunu savunmuştur (Yılmaz, 2011: 76).

Etkileşimci lider, işte uygulanan standartlara uyulmasını, görev odaklı çalışarak hedeflere ulaşmayı ve iş ortamında çalışanların işte başarılı olmaları durumunda ödül

29

verileceğini aksi durumda ise ceza ile karşı karşıya kalacaklarını belirtmiştir. Bu modelde lider için önemli olan görevlerin daha önce oluşturulan standartlara göre yerine getirilmesidir. Bu yaklaşımda lider ile çalışanlar arasında alışverişe benzer bir ilişkinin olduğu, çalışanların yaptıkları iş ve tutumları karşısında maddi ve manevi ödüller almaktadırlar. Tam tersi olarak yaptıkları olumsuzluk ve düşük performans göstermeleri halinde ise cezalandırılacaktır (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2013: 223). Görüldüğü üzere, bu liderlik tarzında lider ve çalışanlar arasında resmi bir iletişim vardır. Yani, etkileşimci liderlerin çalışanlardan daha çok ortaya çıkacak sonuca odaklı olduğu görülmektedir.

Lider pozisyonunda çalışan yöneticiler, çalışan personelin daha çok çaba gösterip performanslarını artırmak ve işteki motivasyonlarını yüksek tutmak için ödüllendirme yapmaktadırlar. Etkileşimci liderler, bu yöntemle çalışanları etkin ve verimli kılarak işlerin daha iyi bir biçimde yapılmasını sağlamaktadır. Bu yöntemde çalışanların üretici ve yenilikçi olması önemsenmemektedir. Etkileşimci liderler geçmişte yaşanan olumlu faaliyetlerin devamlılığını sağlayarak bu faaliyetleri gelecekte görev alacak çalışanlara bırakmaktadırlar bu sayede bu kuram geçmiş ile gelecek arasında bir köprü görevi görmektedir (Eren, 1993: 312-314). Etkileşimci liderler çalışanların performansını artırmak için ödüllendirme yapmaktadır. Bu da çalışanların iş tatminlerini artırıcı sonuçlar doğurmaktadır.

Bu anlayışı benimseyen liderler öncelikle astlarıyla yapıcı ilişkiler kurduktan sonra, başarı düzeylerine bakar, yaptığı iş karşısında dönüt sağlar ve işte yapılan başarıları ödüllendirir. Bu modelde astların başarısı artmaktadır. İş ortamında oluşan herhangi bir olumsuz durum karşısında hemen müdahale ederler ve sorunların ortaya çıkmasını istemezler. Bu yaklaşım astları ile ilişkilerine de yansımaktadır. Astlar yaptıkları işlerde ne kadar başarılı olursa olsun yaptıkları herhangi olumsuz bir durum karşısında hatalar hiçbir zaman gözden kaçmaz hemen müdahale edilir. Bu tarz liderlerle çalışan astlar sıkıntı ve streslere maruz kalmaktadırlar (Yılmaz, 2011: 77).

Sonuç olarak etkileşimci liderlik anlayışına göre çalışanların planlanan görevler dahilinde sorumluluklarının yerine getirilmesi beklenmektedir. Bu görevler yerine

30

getirilirken olumlu davranışlar ödüllerle pekiştirilirken yapılan hatalar ise cezalandırılmaktadır. Çalışanlar ödüllendirildikçe performans ve tatminleri artmakta, dolayısıyla iş başarımı artmaktadır.

1.2.4.2. Dönüşümcü Liderlik

James McGregor Burns tarafından 1978 yılında dönüşümcü liderlikle alakalı ilk çalışma yapılmıştır. McGregor’un bu çalışmasına daha sonra Bernard Bass katkı sağlamıştır. Bass ve bazı yazarlar, dönüşümcü liderlerin astların yeteneklerinin gelişmesine fırsat sağlayan liderler olduğunu ifade etmişlerdir. Bu yaklaşıma göre liderler, çalışanları her zaman motive eden, her konuda cesaret veren, çalışanlara girişim konusunda teşvik eden ve çalışanlarının kapasitelerini en üst seviyeye kadar kullandırmaktadır (Yılmaz, 2011: 78-79).

Dönüşümcü lider, organizasyonlarda değişim ve yenilenme gerçekleştirerek üstün performanslara ulaşmaktadır. Bu değişimlerin olması için liderin iyi bir vizyona sahip olması gerekir ve bu vizyonu izleyicilere kabul ettirmesi gerekmektedir. Lider, çalışanların hedeflere ulaşma heyecanını körükler ve bu sayede çalışanların kendilerine daha çok güven duymasını sağlamaktadır. Lider tavrıyla izleyicilere bir rol model olmaktadır (Koçel, 2010: 592). Kısaca, lider çalışanlarla yüksek seviyede iletişim kurarak çalışanların motivasyonlarını artırmaktadır.

Dönüşümcü liderler vizyon sahibidir. Bu yüzden yeniliğe, değişime ve reformlara açık bir liderdir. Dönüşümcü liderler, etkileşimci liderlerden farklı olarak grup üyelerinin bakış açılarında değişiklik yapmak adına öncelik olarak insanlarla kişisel ilişki kurmaktadırlar. Bu liderler astların bireysel gelişimlerini ön planda tutarlar bu sayede işlerinde hata yapmadan başarılı olacağını düşünmektedirler. Liderler astların yaptıkları işi iyice benimsemesini sağlarlar ve astlardan her zaman daha fazla nasıl iyi olabiliriz sorusunu sormalarını beklerler. Liderler başarıyı yakalamak için astlarla grup hedeflerini birbiriyle uyumlu hale getirmektedirler (Yılmaz, 2011: 80). Görüldüğü üzere, liderler astların kişisel gelişimine önem vererek iş başarımını artırmayı hedeflemektedir.

31

Dönüşümcü liderler, karmaşık problemler karşısında sorunu çözebilecek bir beceriye sahiptir ve yeni durumlara çabucak uyum gösterebilmektedir. Bu kuramdaki liderler, verdikleri kararlar karşısında çıkabilecek tüm sonuçlara karşı sabırlıdırlar. Bu liderlerin yetenekleri güçlü olduğundan dolayı olaylar karşısında sağlam kararlar verebilmektedirler (Güner, 2002: 40). Yani, dönüşümcü liderler karşılarına çıkan sorunlara çözüm yolları üretmekte ve sorunları çözmektedir.

Sonuç olarak dönüşümcü lider, çalışanların yetenek ve becerilerini ortaya çıkararak başarıyı artırıcı rol oynamaktadır. Aynı zamanda dönüşümcü lider çalışanların istek ve ihtiyaçlarına önem verdiği için performanslarının ortaya çıkmasını sağlar.

1.2.4.3. Karizmatik Liderlik

Karizmatik liderler doğuştan gelen karizmatik özellikleri sayesinde insanları çabuk etkileme gücüne sahiptirler. Karizmatik liderler duruşuyla, iletişim kurma becerisiyle, grubu için yararlı hedefler belirlemesiyle ve verdikleri güven sayesinde takipçileri tarafından ilgi çekicidir. Aynı zamanda karizmatik liderler zor dönemlerde sorunları çözdükleri için takdir edilmektedirler. Takipçiler karizmatik liderlerin sahip olduğu özelliklere hayran kaldıklarından sahiplenmektedirler (Güney, 2011: 358). Yani, karizmatik lideri karizma yapan özellikleri sayesinde astlarını etkilemekte ve onlarda güven duygusunun oluşmasını sağlamaktadır.

Karizmatik liderler, inandığı değerler konusunda inançları kuvvetli, kendine güvenen, etki gücüne sahip bireylerdir. Davranışlarıyla takipçilerine örnek olurlar. Bu sayede onlara güven duygusunu hissettirerek örgüt başarısı için motivasyon oluştururlar. Karizmatik liderler kriz anında ortaya çıkar, durumu detaylı olarak değerlendirir ve kişisel gücünü kullanarak sorunları çözer (Tomey, 2009: 181).

Liderlik kavramını oluşturan karizma kavramı sosyoloji, psikoloji ve siyasal bilimlerin konusu olmuştur. Liderlik alanında ilk teorisi olan Özellikler Yaklaşımı'nda liderin özelliklerinden biri olan karizma kavramı vurgulanmıştır. Karizmatik lider denildiğinde akla milletlerin yaşamlarında iz bırakmış, önemli değişimler yapmış devlet adamları, komutanlar, sanatçılar, sporcular ve bilim insanları gelmektedir. Karizmatik lider denildiğinde milletimizde ilk akla gelen

32

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk gelmektedir. Ayrıca liderler birbirlerinden farklı karizmatik özelliklere sahiptir (Koçel, 2010: 592-593). Kısaca, karizmatik liderler herkesin takdirini kazanan, insanları etkilemiş kişilerdir.