Mobbingin Davranışsal Belirtileri

Tınaz (2006)’a göre, mobbingin davranışsal belirtileri aşağıda sıralanmıştır:

• Telefon, bilgisayar ve lamba gibi işyerinde bulunan kişiye ait eşyalar, birdenbire kaybolur veya bozulur. Yerine yenileri konulmaz.

• Çalışma arkadaşlarıyla aralarında çıkan tartışmalar, her zamankinden çok daha fazla olmaya başlar.

• Kişinin sigara kokusu ve dumandan çok rahatsız olduğunu bile bile yanındaki masaya çok sigara içen biri yerleştirilir.

• Kişi, başkalarının ofisine girdiğinde konuşma hemen kesilir, konu değiştirilir.

• Kişi, işle ilgili önemli gelişmeler ve haberlerin dışında bırakılır.

• Kişinin arkasından çeşitli söylentiler çıkarılır; kulaktan kulağa fısıltılar yayılır.

• Kendisine yetenek ve becerilerinin çok altında veya uzmanlık alanına girmeyen işler verilir.

• Birey, her yaptığı işin ince ince gözlendiğini hisseder.

• İşe geliş gidiş saatleri, telefon konuşmaları, çay ya da kahve molasında geçirdiği zaman ayrıntılarıyla kontrol edilmektedir.

• Birey, diğerleri tarafından sürekli eleştirilir veya küçümsenir.

• Birey, sözlü veya yazılı soru ve taleplerine yanıt alamaz.

• Birey, üstleri veya iş arkadaşları tarafından kontrol dışı tepki göstermeye kışkırtılır.

• Birey, şirketin özel kutlamaları veya diğer sosyal etkinliklerine kasıtlı olarak çağrılmaz.

• Bireyin dış görünüşü veya giyim tarzıyla alay edilir.

• Bireyin işle ilgili tüm önerileri reddedilir.

• Kendisinden daha alt düzeydeki görevlerde çalışanlardan daha düşük ücret alır.

Her mobbing olgusunda bu davranışsal belirtilerin hepsinin bulunması şart değildir.

Ancak bu davranışların kasıtlı ve sürekli olarak tekrarlanması, mobbingin ortaya çıkmasına ve sonuç olarak bireyin iş yaşamından uzaklaşmasına neden olur. Bu listede bulunan davranışlardan herhangi biri, bir birey için problem oluştururken bir başka birey için hiçbir

sorun oluşturmayabilir. Eğer bir kişi bu davranışlardan rahatsız olduğunu ve zarar gördüğünü düşünürse davranış, problem niteliğini alır ve mobbing davranışı haline gelir.

Mobbingin davranışsal belirtilerinin yanı sıra bir işyerinde mobbingin varlığına işaret eden birtakım fizyolojik belirtiler de bireylerde gözlenebilir (Tınaz, 2006). Aşağıda Şekil 3’te mobbing sürecinin aşamaları verilmiştir:

Şekil 3. Mobbing Sürecinin Aşamalar 1. Anlaşmazlık

2. Saldırgan eylemler 3. Yönetimin katılımı

4. Zor veya akıl hastası olarak damgalanma 5. İşine son verilme

Kaynak: Yavuz, 2007

Şekil 3’te de görüldüğü gibi mobbingin aşamaları sırasıyla: Anlaşmazlık, saldırgan eylemler, yönetimin katılımı, zor veya akıl hastası olarak damgalanma ve işine son verilme olarak görülmektedir.

Leymann’ın çalışmasında, 45 ayrı mobbing davranışı tanımlanmıştır. Bunlar beş ana başlık altında toplamaktadır. (www.mobbingturkiye.net):

Çalışanın kendini göstermesi ve iletişimi engellenir

İşyerlerinde sıklıkla gözlemlenen bu tür mobbing, çalışanın kendini göstermesine ve çevresi ile olumlu ilişkiler kurmasına bir set çekmekle başlamaktadır. Aşağıda bir kısmını sıralayacağımız tutum ve davranışlar bu gruba girmektedir:

• Sürekli olarak sözünüz kesilir,

• Bağırılır ve ulu orta azarlanırsınız,

• Yaptığınız iş sürekli eleştirilir,

• Kendinizi gösteremeyeceğiniz işleri yaparsınız,

• Özel yaşamınız sürekli eleştirilir,

• Telefonla rahatsız edilirsiniz,

• Yazılı ve sözlü tehditler alırsınız,

• Jest, mimik ve bakışlarla kurmak istediğiniz ilişki reddedilir.

Kişinin sosyal ilişkilerine saldırılır

Bir insanın sosyal ilişkiler içinde bulunması, onu var eden önemli bir iletişim boyutudur. Grup içinde umursanmak, yer edinmek ve değerli olduğunu hissetmek kişinin en temel ihtiyaçlarındandır. İşyerinde duygusal saldırıyla karşılaşan kişilerin bu temel hakları ellerinden alınmakta ve bu kişiler telafisi imkansız sorunlarla karşılaşmaktadırlar.

Bunlardan birkaçı şunlardır:

• İşyerinde başkalarına ulaşmanız engellenir,

• Çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmazlar,

• Sanki orada değilmişsiniz gibi davranılır,

• Çalıştığınız alan izole edilmiştir.

Kişinin itibarına saldırılır

Kişinin itibar, karakter ve kişisel bütünlüğüne yönelik mobbing davranışları, ülkemizde de yaygın olarak izlenebilen ve kişiyi canından bezdiren, istifa, kavga veya mahkeme şeklinde sonuçlanmaya müsait bir duygusal taciz tarzıdır. Bu süreçte;

• Hakkınızda asılsız söylentiler üretilir,

• İnsanlar arkanızdan kötü konuşmaktadırlar,

• Gülünç durumlara düşürülürsünüz,

• Akıl hastasıymışsınız gibi davranılır,

• Ruhi tedavi görmeniz için baskı yapılır,

• Yürüyüşünüz, jestleriniz veya sesiniz taklit edilir,

• Bir özrünüzle alay edilir,

• Özel yaşamınızla alay edilir,

• Dini veya siyasi görüşünüzle alay edilir,

• Kararlarınız sürekli olarak sorgulanır,

• Küçük düşürücü isimlerle anılırsınız,

• Çabalarınız ve başarılarınız küçümsenir,

• Milliyetinizle alay edilir.

Kişinin mesleki konumuna saldırılır

İş hayatında çalışanın kendini gerçekleştirebilmesi için, yaptığı işten haz duyması ve bu alanda başarılı olduğunu bilmesi önemli bir konudur. Ancak mobbing mağdurlarına böyle bir şans verilmemektedir; tam aksine bazı saldırgan tavırlar sergilemek yoluyla kişinin şirket merdivenlerini tırmanması engellenmektedir. Bu davranışlar:

• Özel görevler verilmez, rutin işleri yaparsınız,

• Zaman zaman verilen işler geri alınır,

• Anlamsız ve tatminsiz işler yaparsınız,

• Özgüveninizi olumsuz etkileyecek işler verilir,

• Nitelikleriniz dışında işler yaparsınız,

• Ekonomik kazanımlarınız engellenir,

• İş ortamınıza ( masa, telefon, bilgisayar...) zarar verilir.

Kişinin sağlığı tehdit edilir

İşyerlerindeki saldırıların en dayanılmaz ve onur kırıcı olanlarından birisi de, doğrudan psikolojik ve fiziksel sağlığınızın hedef alınmasıdır. Bazı tipik örnekler :

• Fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanırsınız,

• Gözünüzü korkutmak için hafif şiddet uygulanır (bir bardağı duvara çarpmak, kül tablasını fırlatmak... vs.)

• Otomobilinize zarar verilir,

• Cinsel tacize uğrayabilirsiniz