Mobbing Davranışları

Psikolojik taciz olarak da adlandırılan mobbing baskı altına almak, gözdağı vermek, ayağını kaydırmak, leke sürmek, tedirginlik yaşatmak amaçlı yapılan taciz

48 _{Fatih Töremen ve İbrahim Çankaya, “ Yönetimde Etkili bir Yaklaşım, Duygu Yönetimi”, Kurumsal}

Eğitim Bilim Dergisi, 2008, Cilt:1(1), 33-47, s.39

49 _{Demir, a.g.e., s.202} 50 _{Tutar, a.g.e., 2004, s.102}

51 _{Derya Güneş Ertuna ve Erdem Ertuna, “Yıldırma (Mobbing) Kuramsal Bir Çerçeve” , Uluslararası}

Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 2015, Cilt:1(2), 127-138, s.133

16

ve saldırı içeren davranışları kapsamaktadır. Mobbing iş yerinde hedef alınan belli kişiye karşı zarar verici, yıpratıcı, aşağılayıcı hareketler içeren psikolojik şiddettir. Örneğin toplantılarda dışarıyı izleme, soğuk davranma, iğneleyici laflar, sataşma, küçük görme sayılabilir. Somut davranış biçimi olarak ortaya çıkan saldırganlık ise; kasıtlı olarak açık ya da gizli bir şekilde çalışma arkadaşlarına zarar verilmesidir. İş yerinde saldırganlık doğrudan fiziksel saldırı ( itme), doğrudan psikolojik saldırı (hakaret), dolaylı zarar verme (dedikodu) şeklinde ortaya çıkabilir.53

Mobbing eylemleri kurbanın kendini giderek daha da çaresiz durumda hissettiği; sıkıntı ve hastalık yaratan; planlı, korkutucu davranışlar ve açık suistimallerdir. Kişiye yönelik dil, dini ırk ayrımı yapılmaksızın taciz, rahatsız etme ve kötü davranış yoluyla gruptan dışlamak amacıyla yapılan kasıtlı saldırganlıklardır.54

Cassitto “İşyerinde Psikolojik Taciz” adlı kitabında iş yerinde en çok yapılan mobbing davranışlarını çalışan kişi ile ilişkili ortaya çıkan yanlışlarda hep sorumlu tutulması, hakkında asılsız haberler yayılması, provakasyonlar, şerefinin lekelenmesi, taciz ve alay edilme, şiddet tehditleri, hakarete uğrama, dışlanma, sistemsiz kurallara tabi tutulması şeklinde sıralanabilir.55

Leymann’a göre psikolojik şiddet beş aşamada 45 davranış biçimi şeklinde uygulanır. Leymann’ın bu değerlendirmeyi yaptığı LIPT (Leymann İnventory of Psychdogical Terrorization) Leymann’ın Psikolojik Terör Envanteri’nin ana teması hedef alınan kişiyi psikolojik ve fizyolojik yönden çökertip zihinsel, psikosomatik ve sosyal ıstıraplar yaşatarak dışlamaktır. Bu eylemlere maruz kalan bireyde; iş kazası, istifa hatta intihar bile görülebilmektedir.56

 Birinci Kategori: Kendini Göstermeyi ve İletişim Oluşumunu Engellemek

 Kendinizi gösterme olanakları üstleriniz tarafından kısıtlanır.  Sözünüz sürekli kesilir.

 Çalışma arkadaşlarınız kendinizi ifade etme olanaklarınızı kısıtlar.  Yaptığınız işler sürekli eleştirilir.

 Özel yaşantınız sürekli eleştirilir.  Telefon ile sürekli rahatsız edilirsiniz.  Sözlü tehditler alırsınız.

 Tarafınıza yazılı tehditler gönderilir.  İmalar bulunularak iletişiminiz reddedilir.

53 _{Özkalp ve Kırel, a.g.e., s.613-615} 54 _{Davenport vd., a.g.e., 34}

55 _{Lütfiye Kaya Cicerali ve Ensari Cicerali, Tüm Bilinmeyen Yönleriyle Mobbing, Yason Yayıncılık,}

Ankara, 2014, s.17-18

17

 İkinci Kategori: Sosyal İlişkilere Saldırılar  Çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmazlar.

 Kimseyle konuşamazsanız başkalarına ulaşmanız engellenir.  Çalışmanız için izole bir ofis verilir.

 İş arkadaşlarınızın sizinle konuşmasına müsaade edilmez.  Sanki orada yokmuşsunuz gibi davranılır.

 Üçüncü Kategori: İtibara Karşı Yapılan Saldırlar  Arkanızdan konuşulur.

 Sizinle alakalı asılsız söylentiler oluşturulur.  Gülünç duruma düşürülürsünüz.

 Akıl hastası olduğunuza dair kuşku yaratılır.

 Psikiyatri doktoruna gidip muayene olmanız için ikna edilmeye çalışılırsınız.

 Fiziksel engelinizden dolayı sizinle alay edilir.

 Gülünç duruma düşürülmeniz yürüyüşünüz veya konuşmanız taklit edilir  Dini inançlarınıza saldırılır.

 Özel yaşamınızla alay edilir.  Milliyetinizle alay edilir.  Aldığı kararlarda şüphe edilir.

 Özgüvenini zedeleyecek işler yapması durumunda bırakılır  .Verdiğiniz kararlar sorgulanır.

 Çabalarınız yanlış ve küçültücü bir şekilde yargılanır  Alçaltıcı isimlerle anılırsınız.

 Cinsel imalarda bulunulur.

 Dördüncü Kategori: Kişinin Yaşam Kalitesine ve Mesleki Durumuna Saldırılar

 Sizin için özel ve önemli bir görev yoktur.

 Verilen önemli işler geri alınır; kendinize yeni bir iş bile yaratamazsınız.  Anlamsız işler yapmaya mecbur bırakılırsınız

 Kapasitenizin altında işler yapmaya zorlanılırsınız.  İşiniz sürekli değiştirilir.

 Özgüveninizi etkileyecek işler verilir.

 Niteliğiniz dışında işler verilerek itibarınız düşürülür.  Mali yük oluşturacak masraflara sokulursunuz  Eviniz veya iş yerinize zarar verilir.

18

 Fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanırsınız.  Fiziksel şiddet tehditleri alırsınız.

 Gözünüzü korkutmak için hafif kaba şiddet uygulanır.  Fiziksel zarar görürsünüz.

 Cinsel tacize doğrudan uğrarsınız.57

Zapf’ a göre ise mobbing altı kategoride meydana çıkmaktadır.

 Örgütsel Düzenlemeler: Stratejik olarak hedef alınan kişiyi başarısızlıkla suçlayıp; performansını düşürmek için anlamsız görevler verilerek; yasal olmayan işleri yapması ya da görevleri imkânsız sürelerde tamamlaması istenir.

 Sosyal Soyutlanma: Hedef alınan kişi istenmeyen güvenilmeyen kişi damgasıyla yalnızlaştırılır. Kişi orada yokmuş gibi davranılarak; kişisel ihtiyaçları karşılanmaz, düşünceleri önemsenmez ve sözü sürekli kesilir.  Sözle Saldırıda Bulunma: Stratejik olarak kişi başkalarının yanında

aşağılanır, beceriksizlik ve dikkatsizlikle suçlanır, gururu kırılır, tehdit ve gözdağı verilir. Akıl hastası olduğu söylenerek psikolojik yardım alması gerektiği söylenir.

 Özel Yaşamına Saldırı: Hedef alınan kişinin fiziksel özellikleriyle; boyuyla, sesiyle, bedeniyle alay edilir. Konuşması ve giyim tarzı taklit edilir. Kişi hoş olmayan isimler takılarak incitilir.

 Söylenti Yayma: Hedef alınan kişinin hakkında soruşturma açılarak ceza aldığı söylentileri, ölümcül bir hastalığa yakalandığı haberleri gibi gerçek dışı suçlamalar ve iğrenç senaryolar iş ortamına yayılır.

 Fiziksel Saldırı: Hedef kişinin kafasının koparılması, gözünün oyulması gibi ifadelerin yer aldığı sözlü tehditlerin yanında, kapıların çarpılması ya da masaların yumruklanması gibi fiziksel tehdit davranışları da görülür. İtme, sarsma, yere düşürme gibi fiziksel saldırı biçimleri de ortaya çıkabilir.58

Mobbing algısı oluşturan davranışlar kişiler arası anlaşmazlığa veya kurum içindeki çatışmaya bağlı olarak bir kerelik hoş görülebilir, kötü anlam yüklenmeyebilir. Leymann’a göre bu davranışların psikolojik taciz olarak adlandırılabilmesi için en az haftada bir sıklıkla olacak şekilde en az altı ay boyunca uygulanıyor olması gerekmektedir. Bu davranışların hepsinin bulunması şart

57 _{Davenport vd., a.g.e. s.35-37}

58 _{Elif Yücetürk, “ İşyerindeki Yıldırma Eylemlerini Önlemede Sendikaların Rolü”, Çalışma ve Toplum}

19

değildir. Ancak kasıtlı ve sürekli olarak uygulanması bireyi iş yaşamından uzaklaştırır.59

Björkvist 1992’de duygusal tacizin ortaya çıkışının üç aşamada gerçekleştiğini ine sürmüştür.

 Birinci aşamada; mağduru eziyet etmek için aşağılayıcı duygusal taciz yöntemleri (mağdurun hakkında asılsız söylentiler yaymak, dedikodusunu yapmak, yokmuş gibi davranmak, işini iyi yapmadığına dair imalarda bulunmak)kullanır.

 İkinci aşamada; saldırgan davranışlar belirgindir. Sosyal ortamdan dışlamak için çalıştığı ortam değiştirilir, diğer çalışanların mağdurun konuşulması yasaklanır ya da mağdurun yürüyüşü duruşu taklit edilip alay konusu olur.

 Üçüncü aşamada; saldırganlığın yoğunluğu ve şiddeti arttığı için mağdur normal olmadığına dair suçlanır, tehditler almaya başlar. Bu durum mağdurun kendini yetersiz, çaresiz ve savunmasız hissettirir.60

Mobbing davranışları farklı gibi görünse de sistematiği aynıdır. Birincisi, mağdura düşmanca davranarak olumsuz duygular yaratılması, ikincisi bu davranışların bir seferlik değil periyodik aralıklarla uygulanıyor olması ve belli bir zaman dilimi içinde tekrarlanarak düşmanca uygulanması, üçüncüsü güç eşitsizliğinin bulunması gerekmektedir.61