Ülkemizde mobbing olgusunun en fazla görüldüğü hizmet sektörü dallarından biri olan sağlık sektöründe psikolojik tacizin oluşmasına zemin hazırlayan bazı faktörler vardır. Bunlar; tıbbi kaynakların yetersiz olması, bürokratik engeller, özellikle devlet kurumlarında maaşların yetersiz olması, çalışma temposunun yoğunluğu, bakılan hasta sayısının fazla olması statü ve ekonomik duruma bağlı ayrımcılığın yapılması şeklinde sıralanabilir.362
İş yerinde psikolojik yıldırma olgusu üzerine İstanbul’da bulunan özel kamu ve üniversite hastanelerinde çalışan sağlık personeli ile yapılan bir yüksek lisans tez çalışmasında araştırmaya katılanların çoğu meslek hayatları boyunca psikolojik yıldırmaya maruz kaldıklarını belirtmişlerdir. Çalışanların çalışma hayatları boyunca psikolojik yıldırmaya maruz kalma sıklıkları ile verimlilik karşıtı davranışlar sergileme sıklıkları arasındaki ilişki korelasyon analizi ile incelenmiş tüm psikolojik yıldırma davranışları boyutlarının verimlilik karşıtı davranışlar sergileme sıklığı ile anlamlı düzeyde ilişkili olduğu görülmüştür. Buna göre, araştırma modeli psikolojik yıldırma davranışları ve verimlilik karşıtı davranışlar değişkenlerinin birbiriyle ilişkisini ortaya koyma açısından doğrulanmıştır. Boyutlar içerisinden itibara saldırı, yaşam ve iş kalitesine saldırı ve doğrudan sağlığı etkileyen saldırı boyutları verimlilik karşıtı davranışlar sergileme sıklığı ile orta düzeyde ilişkiye sahipken; iletişim biçimi ve etkileri ve sosyal ilişkilere saldırı boyutları ise düşük düzeyde ilişkiye sahiptir. Buna göre çalışanın verimlilik karşıtı davranışlar sergileme sıklığı itibara saldırı, yaşam ve iş kalitesine saldırı ve doğrudan sağlığı etkileyen saldırı boyutlarında yer alan saldırgan davranışlara maruz kalma sıklığına paralel olarak artış göstermektedir.363
Einarsen (1998) Norveç’te 745 asistan hemşire ile yapılan çalışmada hemşirelerin %8,4 nün daha önceden psikolojik şiddet eylemlerine maruz kaldıkları % 4,8’nin ise şu anda maruz kaldıkları sonucu ortaya çıkmıştır. Psikolojik şiddet davranışlarına maruz kalan asistan hemşireler psikolojik şiddet eylemlerine maruz kalmayan hemşireler ile karşılaştırıldıklarında mağdur olan hemşirelerin, düşük iş
361 Judith Lynn Fisher-Blando, “Workplace Bullying- Aggressive Behavior and Its Effect on Job
Satisfaction and Productıvıty”, University Of Phoenix, Arizona, 2008, p.96
362 Çobanoğlu, a.g.e., s.141-142
363 Fikrettin Turan, İşyerine Psikolojik Yıldırma Olgusu Ve Konuya İlişkin Bir Araştırma, İstanbul
90
tatmini, oldukça yüksek seviyede tükenmişlik ve ruhsal sağlık problemleri yaşadıkları görmüştür.364
2000 yılında Dünya Sağlık Örgütünün Global Kurmay/Yönetim Konsülünün yıllık toplantısının bildirgesinde belirtildiği üzere işyerinde maruz kalınan psikolojik şiddet davranışları pek çok olumsuz etkisinin yanı sıra iş tatminini de doğrudan etkilemektedir. Psikolojik şiddet iş görenin performansını düşürdüğü gibi demoralizasyon da yaratmaktadır. Bu nedenle Psikolojik şiddet/taciz konusundaki çalışma grubunun tespitleri doğrultusunda Dünya Sağlık Örgütünün Global Kurmay/Yönetim Konsülü, işyerinde giderek artan vakalarla varlığı kesinleşen psikolojik şiddeti de kapsayan taciz olaylarına karşı harekete geçebilmek için standart politikaya ihtiyaç duyulduğu konusunda görüş birliğine ulaşmıştır.365
Quine (2003) İngiltere’de ise ihtisas yapan tıp öğrencileri arasında yapılan bir araştırmaya göre, psikolojik şiddete maruz kaldığı bildirilen doktorların diğerlerine nazaran ciddi oranda daha düşük iş memnuniyeti ve daha yüksek psikolojik bunalım yaşadıkları ortaya çıkarmıştır.366
Vartia (2003) İsveç’te hemşirelerle yaptığı bir çalışmada, iş tatminindeki azalma ile psikolojik şiddete maruz kalma oranındaki fazlalık arasında ters yönlü bir orantı olduğunu ortaya koymuştur.367
Salin (2003) psikolojik şiddet, çalışanın iş doyumunun azalmasına, moral ve motivasyonunun düşmesine, yüksek düzeyde stres yaşamasına, psikosomatik ve fiziksel hastalıkların ortaya çıkmasına ve işgücü piyasasından dışlanmasına neden olduğunu tespit etmiştir.368
Jelic ve ark. (2005) gerçekleştirdikleri çalışmada, psikolojik yıldırma davranışlarının sağlık personelinin iş performanslarını ve sosyal ilişkilerini, psikolojik sağlıklarını olumsuz yönde etkilediği vurgulanmaktadır.369
364 Stale Einarsen vd, “Bullying, Burnout and Well-Being Among Assistant Nurses”, J. Occup Health
Safety, 1998, Volüme:6(14), 563-568
365 Karcıoğlu ve Akbaş, a.g.e., s.148
366 Lyn Quıne, “ Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics”, Published Online by Cambridge
University Press, 2003, Volume: 12(1), 91-101
367Maarit Vartia, “Workplace Bullying- A Study on the Work Environment, Well-Being And Health”,
Finnish Institute of Occupational Health, People and Work Research Reports 56, 2003, 1-69, s.50
368 Denise Salin., “Ways of explaining workplace bullying: A review of enabling, motivating and
precipitating structures and processes in the work environment”, Human Relations, 2003 Volume:56(10), 1213–1232
369 Zeljka Josipovic Jelic, “The Effect of Mobbing on Medical Staff Performance”, Acta Clin Croat,
91
Amerika’da 1580 sağlık çalışanının % 38’i işyerlerinde ki çalışma şartları değişmeden önce en az bir kez psikolojik şiddete maruz kalmış ve bunun sonucunda işyerindeki tacizler ciddi psikolojik strese ve iş tatmininin azalmasına neden olduğu tespit edilmiştir.370
Sağlık sektöründe Güney Afrika’da yapılan bir araştırmaya göre ise işyerinde yaşanılan şiddetten kurbanlar genel bir mutsuzluk duygusu yaşamakta psikolojik şiddet gerilime ve hastalara daha az bakım göstermeye sebep olmaktadır. 371
370 http://www.jfo.org.uk/info/comparisons/bullying.htm (erişim tarihi: 03.03.2016)
371 Susan Steilman, “Workplace Violence in the Health Sector” ,
http://www.who.int/violence_injury_prevention/violence/interpersonal/en/WVcountrystudysouthafrica.pd f (Erişim Tarihi:01.05.2016)
92
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SAĞLIK SEKTÖRÜNDEKİ MOBBİNG ALGISININ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: KAMU HASTANESİNDE BİR ARAŞTIRMA
Bu bölümde sağlık sektöründeki mobbing algı değerlendirmelerinin olumlu ya da olumsuz olması durumunda, sağlık çalışanlarının iş tatmininin ne yönde etkileneceğini araştırıp; ilişkilendirmek için bir kamu kuruluşunda yapılan araştırmanın basamaklarını oluşturmaktadır. Araştırmanın amacını, önemini, evrenini, örneklemini, kapsamını, modelini, kısıtlılıklarını, varsayımlarını, hipotezlerini, etik boyutunu oluşturan bu bölüm bulgular ve yorumlar kısmı ile sonlanmaktadır.